فارسی را پاس بداریم

سال‌‌ها پیش در رادیو ​ایران​ برنامه‌ای بود به عنوان «در مکتب استاد» که ابتدا شادروان استاد سعید نفیسی و پس از چندی، روانشاد دکتر ضیاءالدین سجادی به پرسش‌های مجری برنامه و سایر …

سال‌‌ها پیش در رادیو ​ایران​ برنامه‌ای بود به عنوان «در مکتب استاد» که ابتدا شادروان استاد سعید نفیسی و پس از چندی، روانشاد دکتر ضیاءالدین سجادی به پرسش‌های مجری برنامه و سایر شنوندگان در مورد درست‌‌نویسی پاسخ می‌دادند.

از جمله پاسخ‌هایی که به پرسش‌ها داده می‌شد، موارد زیر یادآوری می‌شود:

۱ ـ واژه‌های غیرعربی تنوین نمی‌پذیرند، پس نمی‌توان گفت: زباناً، خواهشاً، ناچاراً، تلفناً، گاهاً

۲ ـ کلمات غیرعربی با علامت‌های «ات» و «ین» جمع بسته نمی‌شوند، پس نباید گفت:فرمایشات، سفارشات، پیشنهادات، گزارشات، درونیات، پاکات، نمرات (جمع نمره واژه تحریف‌شده از Numero فرانسوی)، داوطلبین، بازرسین و...

۳ ـ واژه‌های فارسی که به «های غیرملفوظ» ختم می‌شوند، نباید صفت مونث عربی به‌خود بگیرند، مانند: دهه مبارکه، آستانه مقدسه، نامه مورخه، پرونده مختومه، کلبه مخروبه، کمیته مربوطه و...

۴ـ از علامت مصدری جعلی «یت» که مختص زبان عربی است نمی‌توان برای واژگان فارسی استفاده کرد، نظیر: ایرانیت، دوئیت، منیت، خوبیت، برتریت.

۵ـ استفاده ناصحیح از واژگان فرانسوی و انگلیسی، نظیر: ترافیک (Traffic) که به معنای آمد و رفت و عبور و مرور است و به مفهوم راهبندان مصطلح شده است یا «کاندید» که معنای مناسبی هم ندارد، به جای کاندیدا (candidat) به معنای نامزد و داوطلب استفاده می‌شود.

۶ ـ در مجلس تجلیل از اندیشمندی، مجری برنامه اظهار می‌دارد که ایشان دکترای شیمی هستند! یا کسانی که در مسابقه‌ای شرکت دارند، بیان می‌کنند: من لیسانس زیست‌شناسی یا دیپلم تجربی هستم! در صورتی که آنان دکتر، لیسانسیه و دیپلمه هستند.

دکترا، لیسانس و دیپلم، عنوان مدرک تحصیلی آنان است.متاسفانه در حال حاضر، رسانه‌ها که خود را پاسدار زبان فارسی می‌دانند و باید الگوی گفتاری و نوشتاری مردم به شمار روند، موارد مذکور را رعایت نمی‌کنند و فارسی را پاس نمی‌دارند.

از چندی پیش، اصطلاح «در رابطه با» و «در راستای» و تکیه‌‌کلام «در واقع» آنقدر از زبان گویندگان و مسوولان نهادهای کشوری شنیده می‌شود که شنوندگان را خسته می‌کند و اصل مطلب را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

چنانچه به جای تکرار تکیه‌کلام «در واقع» با کمی تأنّی کلمه مناسب با موضوع مورد بحث انتخاب و به زبان آورده شود، در شنونده تاثیر مطلوب‌تری خواهد داشت.

استاد سخن سعدی در دیباچه گلستان آورده است:

طایفه‌ای از حکمای هند در فضایل بوذرجمهر سخن می‌گفتند، به آخر جز این عیبش ندانستند که در سخن‌گفتن بطئی است. بوذرجمهر بشنید و گفت: اندیشه کردن که چه گویم، به از پشیمانی خوردن که: چرا گفتم؟

احمد حریری

مدرس بازنشسته دانشگاه تربیت معلم تبریز