اصول دفع مدفوع و فاضلاب در روستاها

دفع فاضلاب درایران قدیم اکثر به صورت ابتدایی ونامطلوب صورت می گرفته است , برحسب شرایط محلی خانگی درچاه ها یا محفظه های روباز , مجاور توالت ها جمع آوری و پس از تخلیه آنرا مستقیما در مزارع کشاورزی بعنوان کود مورد استفاده قرار میدادند این نحوه دفع و نیز مجاورت چاه های دفع فاضلاب با چاه های آب آشامیدنی عامل اصلی اشاعه بیماریهای عفونی وانگلی و اپیدمی های وسیع بوده است

● دفع صحیح مدفوع وفاضلاب درمناطق روستایی

دفع فاضلاب درایران قدیم اکثر به صورت ابتدایی ونامطلوب صورت می گرفته است ، برحسب شرایط محلی خانگی درچاه ها یا محفظه های روباز ، مجاور توالت ها جمع آوری و پس از تخلیه آنرا مستقیما در مزارع کشاورزی بعنوان کود مورد استفاده قرار میدادند . این نحوه دفع و نیز مجاورت چاه های دفع فاضلاب با چاه های آب آشامیدنی عامل اصلی اشاعه بیماریهای عفونی وانگلی و اپیدمی های وسیع بوده است .

درحال حاضر تنها تغییر و تحولی که دراین زمینه بعمل آمده استفاده از گندگاه ( مخزن یا سپتیک تانک) است . تجزیه میکروبها در مخازن مزبور تا اندازه ای در کاهش آلودگی مؤثر است .لکن استفاده مستقیم پسآب آن مخزن گنداب در مزارع کشاورزی که در پاره ای از نقاط مرسوم است مجاز نیست

● اثرات و مخاطرات بهداشتی دفع ناصحیح مدفوع :

▪ آلودگی ،‌خاک ،منابع آب ، هوا و مواد غذایی

▪ شیوع بیماریهای عفونی وانگلی در جامعه

▪ کاهش نیروی کار ومیزان تولید

▪ زشت ونازیبا شدن محیط زندگی

▪ مرگ ناشی از بیماریهای عفونی وانگلی درجامعه

● مستراح بهداشتی

یکی از راههای مبارزه بابیماریهای انگلی و روده ای ،‌دفع صحیح مدفوع از طریق ساختن و استفاده از مستراحهای بهداشتی است .

انواع مستراحهای بهداشتی که درمناطق روستایی مورد استفاده قرار میگیرند.

▪ مستراح معمولی

▪ مستراح گوده ای وکانالی

▪ مستراح آبگیر

▪ مستراح آبی

▪ مستراح کودی

▪ مستراح معمولی اصلاح شده تهویه ای

● مستراح معمولی بهداشتی :

نوعی از مستراح است که ضمن دارا بودن شرایط نسبتا" بهداشتی قابل احداث در روستاها بوده و ساختن آن نیازی به هزینه زیادی ندارد.

مستراح معمولی بهداشتی باید شرایط زیررا داشته باشد.

▪ چاه : محفظه ای که مدفوع انسانی در آن ذخیره میشود بنحوی که باکتریها وانگلها و عوامل زیان بخش به محیط خارج راه نیابد وحشرات وسایر حیوانات به آن دسترسی پیدا نکنند قطر دهانه استوانه ای حدود ۹۰ سانتی متر ودهانه مربع یا مستطیلی به ابعاد ۱۲۰-۹۰ سانتی متر درنظر گرفته میشود.

عمق چاه برای یک خانوار متوسط ۲ تا۵ متر و در زمینهای سخت و غیرقابل نفوذ بعلت جذب نشدن آب عمق چاه را میتوان ۱۰-۸ متر افزایش داد.

▪ محل چاه :‌

باتوجه به جنس ،‌شیب زمین ونیز سطح آب زیر زمینی، چاه مستراح وچاه آب آشامیدنی باید حدود ۷ تا ۱۵ متر وگاهی اوقات ۳۰ متر از یکدیگر فاصله داشته باشد هر چه جنس زمین سست تر وقابل نفوذتر باشد این فاصله را باید زیادتر انتخاب شود و برعکس در زمینهای محکم فاصله کمتری را میتوان انتخاب نمود.

▪ کف چاه : کف چاه مستراح در زمین های یکنواخت غیر آهکی حداقل ۵/۱ متر بالاتر از سطح آب زیرزمینی قرار گرفته باشد.

▪ نشیمنگاه مستراح : سطح نشیمن یا سنگ مستراح واطراف آن باید ازمصالح با دوام و غیر قابل نفوذ وقابل شستشو مانند بتون ، کاشی ، سفال ،‌سنگ چینی ، سرامیک استفاده شود.

● اتاقک مستراح

کف ودیوارهای داخلی حداقل تایک متر قابل شستشو باشد .

پنجره به ابعاد ۵۰ * ۴۰ سانتی متر جهت تهویه وتأمین نور در محل مناسبی حداقل ۱۶۰ سانتی متر از کف دیوار قرار گرفته مجهز به توری باشد.

درب مستراح از هر نوعی که باشد بانصب فنر خود به خود قابل بسته شدن باشد.

کف اتاقک مستراح از سطح اطراف ۱۵ سانتی متر بالاتر قرارگیرد.

ابعاد داخلی اتاقک عموما" یک متر در یک متر یا حداکثر ۱۲۰* ۱۲۰ سانتی متر باشد و حداقل ارتفاع داخلی مستراح ۲ متر و ارتفاع در ورودی کمتر از ۸/۱ متر نباشد.

● آب :

حتی الامکان داخل اتاقک مستراح دارای شیر آب سالم متصل به آب مصرفی منزل ودرصورت نبودن شبکه لوله کشی آب ، استفاده از یک بشکه شیردار داخل اتاقک مستراح ضرورت دارد.

▪ شترگلو (‌سیفون )‌: هنگام احداث مستراح بهداشتی لازم است از یک قطعه شترگلو به صورت لوله ای U شکل ازآب پر شود و در زیر کاسه نشیمن قرار می گیرد

● حداقل شرایط قابل قبول یک مستراح معمولی در منازل روستایی :

▪ مستراح باید دارای دیوار، سقف و درب باشد .

▪ مستراح باید دارای کف قابل شستشو ( دارای شیب مناسب به طرف سره ) باشد.

▪ دیوارهای داخلی مستراح از کف تا حداقل ۱۵ سانتی متر قابل شستشو باشد.

▪ جریان طبیعی هوا در اتاقک مستراح برقرارباشد .

▪ مدفوع از طریق سره در چاه تخلیه شود.

▪ در داخل مستراح و یا مجاورت آن آب جهت شستشو به مقدار لازم در دسترس باشد .

● دفع فاضلاب حاصل از شستشو:

فاضلاب ناشی از شستشو ، بخشی از فاضلاب خانگی است که مواد مدفوعی ویافاضلاب مستراح در آن وجود ندارد. فاضلاب ناشی از شستشو ، حاوی تعدادی عوامل بیماریزا است که تماس مستقیم یا غیر مستقیم آن با انسان ممکن است ایجاد بیماری نماید . این فاضلاب را باید به وسیله چاهک های

جذبی و یا اینکه توسط شبکه جمع آوری فاضلاب دفع نمود. در روستاها یا مناطقی که آب زیر زمینی بالا است ویا منطقه سنگلاخی وصخره ای است توسط کانالهایی با شیب مناسب ، فاضلاب منازل را جمع آوری به داخل سپتیک تانک هدایت میکنند.

توسط دکتر مهرداد حلوائی

http://iranpest.blogfa.com/۸۷۰۲.aspx