حرم حضرت زینب (ع) در دمشق

حرم حضرت زینب (س) در جنوب دمشق در کشور سوریه، مشهورترین مکانی است که به‌عنوان مدفن حضرت زینب (س) دختر امام علی(ع)، مطرح شده است. این محل از زیارتگاه‎های شیعیان به شمار می‎رود. منطقه‎ای که حرم حضرت زینب (س) در آن قرار دارد شهرک السیدة زينب گفته می‎شود و در نزد ایرانیان به "زينبيه" مشهور است.

در خیابان اصلی این شهرک از دور، گنبد و ماذنه‌های قبر او دیده می‌شود. گنبد ساختمان طلائی است و در سمت شرقی و غربی آن دو مناره کاشی کاری شده قرار دارد. گلدسته‌های حرم مطهر به عنوان مرتفع‌ترین و زیباترین مناره‌های کاملاً پوشیده شده از کاشی معرق در دوران معاصر در سطح جهان است که کاشی کاری آن توسط هنرمند اصفهانی مرحوم استاد علی پنجه پور به مدت حدوداً ۱۰ سال و به سبک اصفهان اجرا گردیده است.

در مدخل در غربی قبر زینب و سمت راست آن داخل اتاق کوچکی سه مقبره دیگر وجود دارد که یکی از آنها قبر سید حسین یوسف مکی عاملی متوفی ۱۳۹۷ و دیگری محسن الامین عاملی، صاحب تألیف معروف اعیان الشیعه و سومین آنها نیز دختر میرزا تقی بهبهانی می‌باشد.

فضای قبر زینب و صحن آن به‌صورت مربع مستطیل می‌باشد که شبستان و گنبد و حرم در وسط آن قرار گرفته و دارای چهار در ورودی می‌باشد سقف شبستان و مقبره از سه قسمت تشکیل شده که به صورت پله‌ای بر روی هم قرار دارند و گنبد نیز در وسط آن قرار یافته‌است. بر روی این گنبد جملاتی از قرآن نوشته شده و طلاکاری آن در سالهای اخیر به وسیله ایران انجام شده‌است.

 

تاریخچه حرم حضرت زینب کبری

بر اساس پژوهش‎های انجام شده تا قرن پنجم هجری منبعی وجود ندارد که نشان دهد در محل دفن حضرت زینب(س) مقبره و گنبدی ایجاد شده باشد. تنها منبعی به وجود زیارتگاه در محل کنونی در قرن دوم هجری اشاره داشته‎اند. بر اساس این گزارش یکی از زنان منسوب به خاندان علوی به نام سیده نفیسه بنت حسن الانور از نوادگان علی بن ابیطالب (ع) در سال ۱۹۳ق در منطقه راویه دمشق به زیارتگاه حضرت زینب رفته است. پس از این تاریخ گزارشی مربوط به سال ۵۰۰ق وجود دارد که در آن آمده است فردی از اهالی حلب در سال ۵۰۰ق در محل زیارتگاه حرم حضرت زینب مسجدی بنا کرده است.

اما از قرن هفتم به بعد در این زیارتگاه گنبد و بارگاه ساخته شده است. بر همین اساس ابن‌جبیر(متوفای ۶۱۴ق)٬ جهانگرد معروف جهان اسلام زمانی‌که به دمشق سفر کرده از منطقه راویه موقعیت فعلی حرم نیز عبور کرده است. وی در گزارش خود نام صاحب مزار را ام کلثوم دختر امام علی (ع) دانسته است.البته این احتمال وجود دارد که منظور ابن جبیر دختر دوم امام علی(ع) یعنی زینب صغری باشد نه حضرت زینب(س) که به زینب کبری معروف است.

ابن جبیر در گزارش خود به وجود بارگاه حضرت زینب (س) در روستای راویه در یک فرسخى شهر دمشق اشاره کرده است و گفته: مسجد بزرگى بر آن بنا شده و خانه‏‌هایى بیرون آن است و داراى موقوفاتى است، مردم این مناطق آن را قبر ام‏‌کلثوم مى‏‌شناسند. او در نهایت آورده است که در آنجا اقامت کرده و به زیارت حرم حضرت زینب(س) رفته است. ابوبکر هروی متوفای ۶۱۱ق نیز حرم حضرت زینب(س) را زیارت کرده و گزارشی در این زمینه داده است.

 

آرامگاه علما و مشاهیر شیعه پیرامون حرم

در محدوده حرم حضرت زینب (س) و قبرستان‌های اطراف آن، چند تن از علما و مشاهیر شیعه مدفونند. از جمله در راهروی ورودی غربی صحن آستانه، قبر سید محسن امین عاملی و نیز قبر سید حسین یوسف مكی عاملی، از علمای شیعه در شام قرار دارد. در قبرستان واقع در شمال حرم نیز قبر دكتر علی شریعتی و در قبرستان دیگری در جنوب حرم، مقبره سید مصطفی جمال‌الدین، شاعر معاصر عراقی قرار دارد.  

 

• سید محسن امین: سید محسن امین حسینی عامِلی (۱۲۸۴- ۱۳۷۱ق‌)، فقیه، ادیب و شرح حال نگار شیعی اهل جبل عامل لبنان که نسب وی به حسین ذی الدمعه فرزند زید شهید می‌رسد. او برای پیگیری علوم دینی به‌ نجف اشرف هجرت‌ کرد و سطح‌ و خارج فقه و اصول را آموخت‌ و به‌ درجه اجتهاد رسید و خود نیز شاگردانی‌ تربیت‌ کرد. وی‌ افزون‌ بر علوم‌ دینی‌، در ادب‌ نیز دستی‌ داشت‌ و شعر می‌سرود و نقد شعر می‌کرد. اعیان الشیعه مهمترین‌ اثر دانشنامه‌ای‌ مشتمل‌ بر معرفی علما و بزرگان‌ شیعه است و با هدف‌ شناساندن‌ هویت‌ فرهنگی‌ شیعه‌ و یادآوری‌ نقش‌ امامیه‌ در اعتلای‌ تمدن اسلامی تدوین‌ شده‌ است‌. وی برای‌ تأمین‌ منابع‌ تحقیق‌ و تألیف‌، به‌ نقاطی‌ چون‌ سوریه، ‌اردن، فلسطین، مصر، عراق ‌و ‌ایران سفر کرد. وی در سال ۱۳۷۱ق (۱۳۳۰ش) در دمشق درگذشت و در مقابل حرم حضرت زینب (س)، مقابل درب بزرگ دفن شد.
• دکتر علی شریعتی: علی مَزینانی (۱۳۱۲-۱۳۵۶ش) مشهور به علی شَریعَتی و دکتر شَریعَتی، متفکر شیعه و نظریه‌پرداز اسلامی که آراء و نظریات او در شکل‌گیری انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ش نقش داشت. سخنرانی‌های شریعتی در حسینیه ارشاد تهران و برخی دانشگاه‌ها در فاصله سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۵ش، در جزوه‌هایی در اختیار مخاطبان او قرار می‌گرفت، بعدها به صورت کتاب مستقل و سرانجام در مجموعه ۳۶ جلدی آثار شریعتی منتشر شد. علی شریعتی سرانجام ۲۶ اردیبهشت ۱۳۵۶ از ایران خارج شد و ۲۹ خرداد در لندن درگذشت. روزنامه‌های اطلاعات و کیهان، در ۳۱ خرداد ۱۳۵۶ش، مرگ شریعتی را ناشی از سکته قلبی دانستند و اعلام کردند او برای درمان ناراحتی چشم و کسالت قلبی به انگلستان رفته است. نزدیکان شریعتی، هر گونه بیماری قلبی او را رد کرده‌اند. برخی نیروهای انقلابی، درگذشت شریعتی را شهادت خواندند و بسیاری او را معلم شهید خطاب می‌کرده‌اند. شریعتی سرانجام پنجم تیر ۱۳۵۶ش، با حضور امام موسی صدر و نزدیکانش در زینبیه دمشق و در نزدیکی حرم حضرت زینب (س) دفن شد.

مدافعان حرم

پس از انتشار گسترده تروریست‌های تکفیری در سوریه و تصرف مناطق مختلف این کشور توسط آنان، اماکن زیارتی بسیاری در مناطق تحت سیطره گروه‌های تکفیری به دست عوامل آنان تخریب شد. در این میان حرم حضرت زینب (س) به صورت متعدد مورد حمله خمپاره‌ای و عملیات انتحاری تروریست‌های تکفیری قرار گرفت. تروریست‌های تکفیری بارها تا نزدیکی حرم حضرت زینب پیشروی کرده بودند اما با مقاومت شیعیان و ساکنین منطقه مواجه شدند.

به دنبال تهدید تروریست های تکفیری به تخریب حرم‎های اهل‌بیت(ع) به ویژه حرم حضرت زینب، گروه‎های زیادی از شیعیان سوریه و کشورهای دیگر به ویژه ایران، عراق، لبنان و افغانستان برای دفاع از حرم‎های اهل بیت(ع) و اماکن زیارتی در برابر گروه‎های تکفیری عازم سوریه شدند. گردان ابوالفضل العباس که بعدها به تیپ ارتقا یافت شامل رزمندگان عراقی و لبنانی بود. تیپ فاطمیون که بعدها به لشکر ارتقا یافت متشکل از شیعیان افغانستان است که با هدف دفاع از اماکن مقدس به سوریه اعزام شدند. گروه‎های مختلفی نیز از ایران برای دفاع از حرم به سوریه اعزام شدند که در میان آنان فرماندهان نظامی نیز حضور داشتند.

 

 

 

گروه گردشگری وب