«اسکار» ما و «اسکار» آنها

مروری بر جای خالی فیلمی جهانی

بی‌تردید مسوولان سینمایی نتوانستند از افتخار و جایگاهی که اسکار اصغر فرهادی برای جامعه سینمایی ایران کسب کرد، به درستی استفاده کنند؛ پتانسیل‌هایی که بعد از این انتخاب برای سینمای ایران پدید آمد فرصتی بود که سینماگران مطرح هم چون «بهمن فرمان‌آرا» بارها به آن اشاره کردند. همین‌طور سینماگرانی که در کشورهای دیگر در جشنواره‌های مختلف جهانی شرکت می‌کردند. امسال هم در حوالی انتخاب فیلم برای اسکار هستیم. هرچند به روال سال‌های قبل بارها این سخنان مطرح شده است که باید اسکار را تحریم کنیم یا مسایل دیگر... از همه مهم‌تر اینکه چون سال پیش اسکار به سینمای ایران رسیده است دیگر امسال چنین اتفاقی نمی‌افتد و حتی در فهرست نامزدها هم قرار نخواهد گرفت. شاید این نظریه طبق آمار و احتمالات درست باشد، شاید طبق دارایی‌های سینمای ایران هم درست باشد، اما به هر حال توقعات از سینمای ایران در اسکار بالاتر رفته و این فرصتی است برای سینمای ایران که نمی‌توان به سادگی از کنارش گذشت. اما در نهایت قرار است که فیلمی به نمایندگی از ایران روانه اسکار شود. شرایط امسال با سال قبل حداقل در چند نکته با هم فرق دارد.

این فیلم، مسوولان سینمایی در اولین سال حضور خود در بهارستان انتخاب فیلم برای اسکار را پشت درهای بسته انجام دادند. به همین دلیل انتخاب‌شان چندان مورد توجه و حمایت نبود. اشکال عمده‌ای هم داشت؛ فیلم به زبان انگلیسی و عربی هم بود. اما سال قبل به نوعی با اصرار اهالی سینما فیلم موفق «جدایی نادر از سیمین» را روانه اسکار کردند.

این فیلم، فیلمی بود که اگر شخصیت منحصربه‌فرد و تیزهوش «اصغر فرهادی» نبود می‌توانست ساخته نشود. می‌توانست در گوشه خانه کارگردان آرشیو شود. می‌توانست فیلمی شود که در فهرست بلند بالای ۲۰۰فیلم توقیفی قرار گیرد بعدتر در یکی از نشست‌های تقدیری خانه سینما از فیلم عباس کیارستمی کارگردان جهانی ایران با تحسین از ادامه ساخت این فیلم یاد کرد.

اما سال قبل اگر اختلاف خانه سینما و وزارت ارشاد گریبان اصغر فرهادی را گرفت، امسال هم بحث جدیدتری رخ داده است بین وزارت ارشاد و حوزه هنری. به این ترتیب برخی از فیلم‌ها که می‌توانستند حداقل فضای انتخاب اثری برای اسکار را اندکی رونق ببخشند کمتر و کمتر هستند. این دعوا سبب شد تا امکان اکران از فیلم‌های متعددی گرفته شود. یکی از شرط‌های حضور در اسکار اکران و بلیت فروختن حداقل برای یک هفته است. این بحث سبب شد تا فیلم‌هایی نظیر «یک پذیرایی ساده»، «بی‌خود و بی‌جهت»، «پله آخر»، «برف روی کاج‌ها» از جمله فیلم‌هایی باشند که از گردونه حذف شوند.

بحث موفقیت در جشنواره جهانی همیشه یکی از دلایل انتخاب فیلم‌هاست. خوب یا بد در سالی که گذشت و بعد از موفقیت بی‌نظیر فیلم «یک جدایی...» فیلمی نتوانست چندان مورد توجه باشد. البته تعداد آثاری که در جشنواره‌های مختلف شرکت کرده‌اند زیاد است اما اینکه بتوانند موفق باشند حرفی دیگر است. به هر حال در روزهایی هستیم که در نهایت هیات انتخاب ارایه فیلم به اسکار تشکیل شده است. مرور اسامی هم باعث دلگرمی است هرچند که در کیسه سینمای ایران تعداد فیلم‌های واجد شرایط اندک است. در این پرونده کوچک سعی کردیم با تکیه بر نگاه دو سینماگر شناخته‌شده درباره اسکار و رابطه‌اش با سینمای ایران، حاشیه‌های اسکار در جهان، رقبای امسال فیلم ایرانی و برخی فیلم‌هایی که هیات انتخاب می‌توانند نماینده ایران در اسکار را از بین‌شان انتخاب کنند، داشته باشیم.