طبیعت در برابر تربیت

با پیشرفت ژنتیك مولكولی و نقشه برداری ژنوم انسان در سال ۲۰۰۰ دانشمندان همچنین توانسته اند نقشه هر یك از سلول های بدن انسان را مورد بررسی قرار دهند هم اكنون پژوهشگران در تلاش هستند تا ژن های خاصی را بیابند كه می توانند مسئول رفتارهایی چون اعتیاد, توانایی ورزشی, افسردگی, و تمایلات خشونت بار باشند

تقابل طبیعت و تربیت یكی از اسرار بزرگ ذهن بوده و پژوهش های زیادی بر نقش نسبی ژن ها و محیط در تعیین ویژگی های فردی از توانایی های ورزشی گرفته تا شخصیت و یا استعداد چاقی بر آن متمركز بوده اند.

● پژوهش های هوشمندانه

بیش از یك قرن پیش سرفرانسیس گالتون مطالعه بر روی نقش ژن ها در تعیین هوش را آغاز كرد. وی چنین فرض كرد كه والدین هوش را به فرزندان شان انتقال می دهند و آنها نیز ژن های تقویت كننده هوش را به فرزندان خویش منتقل می كنند. او به منظور آزمایش اندیشه های خود از روشی استفاده كرد كه امروزه هم كاربرد گسترده ای دارد: مطالعه بر روی دوقلوها. دوقلوهای همسان علاوه بر اینكه شبیه یكدیگر به نظر می رسند، ژن های دقیقا یكسانی را حمل می كنند. برای مثال با بررسی تفاوت های بین دوقلوهای همسان و غیرهمسان كه در یك محیط پرورش یافته اند اما ژن های متفاوتی دارند، دانشمندان می توانند اثرات محیط را در برابر وراثت ارزیابی كنند.

با پیشرفت ژنتیك مولكولی و نقشه برداری ژنوم انسان در سال ۲۰۰۰ دانشمندان همچنین توانسته اند نقشه هر یك از سلول های بدن انسان را مورد بررسی قرار دهند. هم اكنون پژوهشگران در تلاش هستند تا ژن های خاصی را بیابند كه می توانند مسئول رفتارهایی چون اعتیاد، توانایی ورزشی، افسردگی، و تمایلات خشونت بار باشند.

● نقش تربیت در كجاست

▪ محققین ژن های خاصی را شناسایی كرده اند كه با رفتارها و بیماری های ویژه ای مرتبط هستند. برخی یافته های اخیر از این قرارند:

▪ نسخه های متفاوت ژن CYP۲A۶ تعداد سیگارهایی را كه یك فرد در طول روز دود می كند، تعیین می كنند. كسانی كه یك نسخه از این ژن را داشته باشند. نیكوتین را متابولیزه می كنند و بنابراین نیاز دارند به تعداد بیشتری سیگار دارند.

▪ در حدود ۸۰ درصد خطر ابتلا به بیماری آلزایمر ژنتیك است.

▪ احتمال دارا بودن ژنی كه سبب انقباض قدرتمندتر عضلات در سرعت های بالا می شود، در بین دوندگان دو سرعت بیشتر از دوندگان دو مقاومت است.

▪ نقش ژن ها در ابتلا به الكلیسم از سال های ۱۹۷۰ یعنی زمانی كه مطالعه برروی دوقلوها برای اولین بار این ارتباط را نشان داد، مورد توجه بوده است. در آوریل همین سال گروهی به رهبری سوزان برگسون از دانشگاه تگزاس در آستین ۲۰ ژن را به عنوان كاندیدای ایفای این نقش پیدا كردند. هانری كرنزلر استاد روانپزشكی در دانشكده پزشكی دانشگاه كنكتیكت می گوید: «هم اكنون پس از بررسی های متعدد، چهار ژن شناسایی شده اند كه در ابتلای فرد به الكلیسم نقش دارند.»

● حالت بینابینی

پیشرفت علم بررسی ژن های انسان به معنای مطلق انگاشتن نقش طبیعت نیست. به علاوه دانشمندان در پی یافتن شواهدی هستند كه هر دو وجه داده ها را تقویت نموده و یك راه بینابینی را در مد نظر قرار دهد. پژوهشگران دانشگاه كالیفرنیای جنوبی ماه گذشته دریافتند كه زنان در مقایسه با مردان در تجربه اولین نخ سیگار خود بیشتر تحت تاثیر عوامل محیطی نظیر فشار همجنسان خویش هستند.

اما در مورد مردان عامل ژنتیك نقش مهمی در آغاز این تجربه دارد. پژوهشگران مایوكلینیك دریافته اند كه عوامل محیطی از قبیل قرار گرفتن در معرض حشره كش ها و مواد شیمیایی صنعتی نقش عمده ای در ابتلا به بیماری پاركینسون در مردان بازی می كنند، حال آنكه در مورد زنان عوامل ژنتیك نقش موثری دارند. اگرچه دانشمندان ژن هایی را یافته اند كه با بیماری الكلیسم رابطه دارند، اما نمی توان تاثیر عوامل محیطی را در این میان نادیده گرفت. كرنزلر می گوید: «هم اكنون نقش ژن ها در وابستگی به الكل و مواد مخدر مورد پذیرش بخش عظیمی از جامعه علمی قرار گرفته است اما همچنین بسیار روشن است كه بدون دخالت عوامل محیطی نظیر دسترسی به الكل و مواد مخدر اعتیاد بروز نمی كند.»

ط دردسر مضاعف

نتیجه تمامی بررسی ها این است كه تظاهر ژنی تحت تاثیر محیط قرار می گیرد. تظاهرات بیرونی ژن ها به شاخص های اپی ژنتیك معروف هستند. این شاخص ها شبیه شستی های تنظیم كننده شدت صوت عمل نموده و شدت تظاهر ژنی را تعیین می كنند.

دوقلوهای همسان با اپی ژنوم مشابه به دنیا می آیند. اما در طول زمان عوامل محیطی از قبیل مواد شیمیایی، رژیم غذایی و سایر تفاوت های مربوط به شیوه زندگی می توانند این ماركرها را تغییر دهند. به همین دلیل است كه شباهت دوقلوهای همسان با افزایش سن آنها كمتر می شود. در یكی از دوقلوها یك شاخص اپی ژنتیك می تواند تظاهر ژنی اسكیزوفرنی یا سرطان را فعال كند و در دیگری این كار را انجام ندهد.

این كشف وجه دیگری به پیچیدگی مسئله «طبیعت در برابر تربیت» افزوده است. برای مثال این یافته كه دوقلوهای همسان هردو به یك بیماری نظیر اعتیاد مبتلا نمی شوند، نمی تواند بدین معنا باشد كه اعتیاد اساس ژنتیك ندارد. در حال حاضر پژوهشگران به پروژه ژنوم انسانی، پروژه اپی ژنوم انسانی را نیز افزوده اند. مطابق معمول، دانش به جای رسیدن به پاسخ روشنی برای معضل «طبیعت در برابر تربیت»، با پرسش های بیشتری مواجه شده است.

July ۲۰۰۶ ،LiveScience

ترجمه: زهرا عباسپورتمیجانی