اولین قدم ها در «تئاتر برای همه»

نگاهی به مهم ترین بخش ها و نمایش های جشنواره تئاتر فجر

اگر نگاه‌مان نه عمیق و پی‌جو حتی اگر از سر سرسری بودن هم در جدول بخش‌ها و اسم‌ها بچرخد درمی‌یابیم ملاط این نوبت از جشنواره تئاتر فجر که بیست و ششمین دوره آن است از گذشته خود به مراتب بسیار پربارتر است؛ اتفاقی که گستره محسوسی را در بر می‌گیرد و از جنبه‌های متنوعی برخوردار است.

بسیج توان سخت‌افزاری و ظرفیت‌های موجود در شهر تهران حادثه خجسته‌ای است که برای این جشنواره رخ داد. این بیست و ششمین دوره خودش را در ۱۳ بخش تدارک دیده که تجربه‌های دانشجویی، ملل، نیروهای مسلح،‌دانش‌آموزی، مرور سال ۱۳۸۶ -۱۳۸۵، منتخب جشنواره‌های نمایشی سراسر کشور، تولید متون نمایشی و نمایشنامه‌خوانی، تئاتر مردمی، چشم‌انداز ۱۳۸۷، نمایش‌های رادیویی و تلویزیونی،‌خیابانی، مسابقه بین‌الملل و پژوهش،‌ از جمله آنند. آن‌طور که بر روی کاغذ رسم شده،‌تمام ذائقه‌ها را انگار در نظر گرفته‌اند و خدا کند همین‌طور باشد که روی کاغذ رسم شده. انتظامی دقیق با هجمه‌ای از آثار دور و نزدیک، بر جدولی ۱۶ صفحه‌ای ترتیب گرفته که علی‌رغم دوره‌های قبل تخمین و انتخاب نمایش‌های بر صحنه را سخت می‌کند. در این جدول که من می‌بینم اسم‌ها بیشتر آشناست و نام‌ها هوس‌انگیز. خب زمان بندی دقیقی می‌طلبد چینش ساعات و سالن‌ها و نام‌ها. فرصت کمی هم اگر بماند باید در میان سالن‌ها طی شود. کمی از وقت عزیزتان اگر اینجا حوصله کند با هم پرسه‌ای بزنیم در جدول و از برخی نمایش‌های موجود سر و سراغی بگیریم.

● مرور

ملاقات بانوی سالخورده نوشته فردریش دورنمات و کارگردانی حمید سمندریان یکی از آثار بخش مرور خواهد بود که پس از اجرای عموم خود در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر در روزهای ۲۴ و ۲۵ بهمن‌ماه در همان سالن اجرا خواهد داشت. «افرا»ی بهرام بیضایی هم دو روز اول جشنواره را در امتداد اجرای عمومی خود در تالار وحدت طی می‌کند و «پینوکیو» که اثر مشترک نسیم احمدپور و علی‌اصغر دشتی است هم در این بخش دوباره بر صحنه خواهد رفت، منتها این‌بار خود را در سالنی تجربه می‌کند که کمتر شباهتی به قبل دارد. دو اجرای این گروه روز ۲۳ بهمن در تالار قشقایی خواهد بود. یکی دیگر از آثار حاضر در این بخش «آنتیگونه در نیویورک» نوشته یانوش گلواتسکی و کارگردانی هما روستا است. این نمایش یکشنبه و دوشنبه ۲۱ و ۲۲ بهمن در تالار اصلی مولوی بر صحنه خواهد رفت.

● منتخب جشنواره‌ها

در این بخش که تجمعی از حضور بهترین‌های سایر جشنواره‌های کشور است افشین هاشمی با نمایش «حسن و دیو راه باریک پشت کوه» به عنوان اثر منتخب در جشنواره تئاتر آیینی و سنتی در تالار سایه نمایش خود را عرضه می‌کند. سیروس همتی هم با نمایش «قربانی» منتخب همایش آیین‌های عاشورایی روز جمعه ۱۹ بهمن در تالار مهر حوزه هنری اجرا خواهد داشت. از دیگر آثار حاضر در این بخش می‌توان به «داستان سودا» نوشته و کارگردانی طلیعه طریقی منتخب جشنواره بانوان و «قصه پادشاه قصه‌ها» منتخب جشنواره کودک و نوجوان نوشته محمدرضا کوهستانی و کارگردانی احمد سلیمی اشاره کرد که به ترتیب در تالار هنر بر صحنه خواهند رفت.

● بین‌الملل

تالار چهارسو امکان حضور خود را بیشتر در این بخش تجربه می‌کند. «مرغابی آبی» اثر هنریک ایبسن که توسط نادر برهانی‌مرند دراماتورژی و کارگردانی شده است، «با یک تیر و دو نشان» با دو اجرا در روز اول جشنواره به اجرای عموم خود خاتمه می‌دهد. «من آلیس نیستم اما اینجا همه چیز عجیبه» نوشته علیرضا غفاری و به کارگردانی محمد حاتمی هم اثر شرکت کننده در این بخش است. امپراتور و آنجلو به نویسندگی ایوب آقاخانی و کارگردانی امیر دژاکام دیگر نمایش موجود در بخش بین‌الملل است. «ماچسمو»ی محمد یعقوبی هم نمایشی است که پس از «امپراتور و آنجلو» در تالار چهارسو اجرا خواهد داشت. «کشتی شیطان» اثر آتیلا پسیانی هم دو روز آخر چهارسو را در جدول تصرف کرده تا اجرا کند. زندگی متناقض‌نمای من نوشته و کار علی معینی که فرآیند مشترکی میان ایران و فرانسه است دو روز اول جشنواره در قشقایی خواهد بود. از دیگر آثاری که در جدول با دایره‌ای سیاه برای این بخش تعریف می‌شوند می‌توان نام‌هایی چون یرمای لورکا که رضا گوران کارگردانی کرده یا دستور کلیدی برای معاصر شدن نوشته طلا معتضدی و کارگردانی مشترک آروند دشت‌آرای و سارا ریحانی را دید. جالب است که این نمایش هم محصول همکاری ایران و فرانسه است. قشقایی روز اول و آخر خود را به نمایش کارهای مشترک ایران و فرانسه اختصاص داده.

● ویژه انقلاب اسلامی

از آثاری که برای این بخش آماده گشته باید از نمایش «در قاب ما» به نویسندگی حمید آذرنگ و کارگردانی حسین مسافرآستانه اسم برد که پس از اجرای عموم خود در سالن شهید افراسیابی روز جمعه در تالار وحدت اجرای مجدد خواهد داشت.«سمفونی بیداری» نوشته و کار حسین فرخی هم دو روز بعد جشنواره را به نام خود می‌کند و در تالار وحدت اجرا می‌شود. «تعزیه حر» هم چکامه‌ای از پرده‌خوانی مذهبی و نقالی حماسی است که به سرپرستی داوود فتحعلی‌بیگی و سیدعظیم موسوی در تالار سنگلج افتتاح می‌شود.

● چشم‌انداز

این بخش دوره آثاری است که به قطع در سال آینده اجرای عموم خواهند داشت. از حاضران در این بخش می‌شود از محمود استادمحمد با نمایش «تهرن» نام برد که شنبه ۲۰ بهمن در تالار اصلی مولوی به صحنه می‌رود.

دیگر استخوان خردکرده این چشم‌انداز بهروز غریب‌پور است که «کلبه عموتُم» را آماده اجرا دارد. محل اجرای این نمایش تالار شهید آوینی فرهنگسرای بهمن است؛ جایی که قبل‌تر غریب‌پور بینوایان را بر صحنه داشت. چهار روز آخر جشنواره را می‌توانید برای دیدن این اثرچشماغیل کنید. «کابوس‌های ریتمیک» نوشته فریبا آقاپور و کارگردانی سعید تهرانی هم در تالار سایه ۲۳ و ۲۴ بهمن اجرا می‌رود. «غولتشن‌ها» نوشته کارلو گولدونی و کارگردانی حمید پورآذری دیگر نمایش موجود در این بخش است. نیما دهقان هم با نمایش «کادنس» نوشته طلا معتضدی در کارگاه نمایش اجرا خواهد داشت.

● کارگاه‌های آموزشی

خانه هنرمندان به غیر از روز اول تقریبا باقی جشنواره را مشغول برگزاری کارگاه‌هایی است که در کنار شاکله اجرایی جشنواره برای علاقه‌مندان بسیار مفید خواهد بود. جدا از آن چند سمینار که حول مضمونی به نام تئاتر شرق می‌گردد با بررسی و سخنرانی و نیز برگزاری کارگاه‌های آموزشی کشورهایی چون چین، ویتنام و سنگاپور مخاطبانش را فرا می‌خواند. صبح‌ها را می‌توان در تالار بتهوون یا اتاق نیلوفر گذراند.

● تئاتر خیابانی

این بخش نیز که متشکل از منتخبین جشنواره‌ها و آثار بازبینی‌شده است، محیط گسترده‌ای را به خود می‌گیرد. «تئاتر خیابانی همپای صحنه» برنامه‌چینی جدول به خوبی در سطح شهر تخس شده و می‌توان در هر طرف نشانی از آن جست. محوطه بیرونی ایستگاه‌های مترو (امام‌خمینی، صادقیه) یا پارک‌های شمال و جنوب یا حیاط‌های فرهنگسراها همه در این ده روز قرق تئاتر خیابانی یا میدانی است. ساعت اجرای این نمایش‌ها به غیر از محوطه تئاتر شهر که از سه بعد از ظهر خواهد بود در باقی اماکن چهار عصر آغاز می‌شود. فشرده و پشت پشت.باقی بخش‌ها هم به همین طریق سالن‌های کارآمد و قابل استفاده را با خود درگیر می‌کنند.

آنقدر تحفه هست برای عرضه که تقاضا را شاید برابری کند یا سرریز حتی. به هر حال گزینه‌هایی چون تئاتر نیروهای مسلح را می‌توانید در فرهنگسرای خانواده به تماشا بنشینید. پلاتوهای پردیس هنرهای زیبا و سینماتئاتر هم به ترتیب مختص اجرای استادان دانشگاه، تجربه‌های دانشجویی و تولیدات رسانه‌ای است.

اختتامیه هم عصر جمعه ۲۶ بهمن مثل هر سالش در تالار وحدت برگزار می‌شود. این ده روزه را می‌توان عوض چند ماه رکود و سکوت دامن‌گیر تئاتر تلافی کرد. این جشنواره چیزهای بسیاری از ادوار قبل خود میراث‌دار است. یکی از آنها که بر پیشانی ستون‌های خالی جدول حک شده، شعار جشنواره است؛ شعاری که این دفعه می‌شود کمی بی‌خجالت نامش را به زبان آورد؛ «تئاتر برای همه».

علی شمس