طاق‌گرا، ایوانی در دل گذرگاه تاریخی پاتاق

پاتاق، گذرگاهی است به قدمت تاریخ در استان کرمانشاه، بین شهر کرند غرب و سرپل‌ذهاب که اثری بکر، تاریخی و ملی را با نام طاق‌گرا در دل خود جای داده است. قضاوت در مورد این که پاتاق …

پاتاق، گذرگاهی است به قدمت تاریخ در استان کرمانشاه، بین شهر کرند غرب و سرپل‌ذهاب که اثری بکر، تاریخی و ملی را با نام طاق‌گرا در دل خود جای داده است. قضاوت در مورد این که پاتاق باعث شهرت طاق‌گرا شده یا به عکس، دشوار است زیرا این دو، همواره پیوندی تاریخی و فرهنگی با یکدیگر داشته‌اند و نام هر یک تداعی‌کننده نام دیگری است.

گردنه پاتاق که از گذرگاه‌های صعب‌العبور منطقه است از تلاقی کوه نوا با کوه‌های دالاهو تشکیل شده است و رود مشهور الوند از ارتفاعات این گردنه سرچشمه گرفته و به دجله می‌ریزد. راهی که از پاتاق می‌گذرد (راه اصلی و فعلی کرمانشاه ـ قصر شیرین) از زمان‌های دور، محل عبور مسافر، کالا، قشون و ادوات نظامی میان مراکز جمعیتی و کانون‌های فعالیت اقتصادی در دشت‌های فلات ایران، مراکز و مراتع در جلگه بین‌النهرین بوده است.این گردنه از اهمیت نظامی فراوانی برخوردار بوده و همواره توجه و طمع بیگانگان را به خود جلب کرده است. در بعضی روایات تاریخی آمده که عده‌ای از سربازان اسکندر مقدونی پس از تصرف بابل، برای تصرف همدان، از گذرگاه پاتاق و بیستون استفاده کردند.

با وجود آن که پاتاق شاهد جنگ‌های بی‌شماری در طول تاریخ بوده، اما این درگیری‌ها کمترین اثری در زیبایی و آرامش این منطقه نداشته و ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی آن بویژه چشم‌انداز فوق‌العاده و هیبت چشمگیرش زبانزد طبیعت‌دوستان است.

قسمت داخلی دیوارها از لاشه سنگی تشکیل شده و اعجاب‌آور آن که این بلوک‌های سنگی بدون استفاده از ملاط به یکدیگر متصل شده‌اند.فضای داخلی پایه‌های دو طرف، با تصاویری حجاری شده است و روی پایه، ساقه ستون و روی آن، سر ستون قرار گرفته است که از نظر ترکیب کلی شبیه ستون‌های بنای تاریخی کنگاوری است.

شواهد و مدارک باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این بنا در اواخر دوره ساسانی ساخته شده و هنوز کاربری مشخصی برای آن تعریف نشده است، برخی آن را یادگار احداث راه کاروان‌رو یا یک بنای یادبود پیروزی می‌دانند و برخی دیگر به آن توقفگاه مرکب شاهی و اریکه سلطنتی یا پاسگاه مرزی می‌گویند.طرفداران افسانه‌های محلی نیز آن را متعلق به شیرین، زن محبوب خسروپرویز، پادشاه ایران می‌دانند.

متاسفانه این بنا به دلیل نداشتن نگهبان به محلی برای استراحت و آتش‌افروختن اهالی محلی و چوپان‌ها و بنایی برای یادگاری نوشتن بازدیدکنندگان تبدیل شده است و این خطر وجود دارد که طاق‌گرایی که از آسیب‌های طبیعی، جنگ‌های مختلف بویژه ۸ سال بارش آتش توپ و گلوله جان سالم به در برده است، به دلیل ناآگاهی محلی‌ها و بازدیدکنندگان و بی‌توجهی مسوولان، آسیب‌دیده و از ارزش آن کاسته شود.

بنفشه رضایی