رقص پا روی اعصاب حریف

در ستایش تاکتیک دفاعی کارلوس کی روش

تنها دو تیم در جام جهانی توانستند بیش از ایران، تا پیش از دریافت گل اول، دروازه‌‌شان را بسته نگه دارند و زمانی هم که دروازه ایران با ضربه دیدنی لیونل مسی از پشت محوطه جریمه باز شد، تقریبا هر ۱۱ بازیکن تیم، مقابل توپ قرار داشتند. البته که بازیکنان ایران مقاومت جانانه‌یی از خود نشان دادند اما بخش زیادی از این موفقیت حاصل نبوغ و تلاش یک مرد است: کارلوس کی‌روش.

این مربی باتجربه پرتغالی استاد تاکتیک‌های دفاعی است. او این موضوع را زمانی که کمک‌مربی منچستریونایتد بود، ثابت کرد. ‌گری نویل و پاتریس اورا در مورد نحوه چینش تیم منچستریونایتد توسط او مقابل بارسلونا در نیمه نهایی لیگ قهرمانان سال ۲۰۰۸ صحبت‌های جالبی کرده‌اند و نباید فراموش کرد که با رفتن او از اولدترافورد برای برعهده گرفتن هدایت تیم ملی پرتغال، منچستریونایتدها در کارهای دفاعی، به ویژه در رقابت‌های اروپایی، تا چه اندازه آسیب‌پذیر شدند.

البته انتقادهایی هم همیشه وجود داشته و حتی تعدادی از تماشاگران، در دیدار برابر نیجریه، ایران را هو کردند اما همانطور که کارلوس کی‌روش توضیح داده، با تیمی بدون ستاره که برنامه آماده‌سازی‌اش به دلیل مشکلات مالی و تحریم‌ها با مشکلاتی روبه‌رو بوده، او چاره‌یی جز دنبال کردن تفکرات محافظه‌کارانه‌اش نداشته است.

کی‌روش اعلام کرده که قصد دارد در پایان جام جهانی از هدایت تیم ملی ایران کناره‌گیری کند و از عدم حمایت دولت اظهار نارضایتی کرده اما تمایل شدید بازیکنان تیم برای ماندن او، نشان‌دهنده تاثیر عمیق کی‌روش در تیم ملی ایران است. رضا قوچان‌نژاد، مهاجم ایران که برای چارلتون بازی می‌کند، به تازگی گفت: «اگر کی روش برود، این فوتبال ایران است که بازنده است. این اتفاق بدی است. کی‌روش ۳ سال در فوتبال ایران بود و همه بازیکنان را می‌شناسد. نمی‌توانم باور کنم که او بعد از جام جهانی اینجا نخواهد بود. امیدوارم او در تیم ملی بماند.»

هرچند نمایش‌های ایران در سراسر رقابت‌ها فراز و فرود زیادی ندارد اما جالب است که ببینیم آنها چطور فضاهای را حریفان می‌گیرند. اصول کار آنها تقریبا ساده است: تلاش برای تشکیل دو خط بین بازیکن صاحب توپ و دروازه و ممانعت از حرکت حریف بین این دو خط دفاعی. اما برای اجرای این تاکتیک، نیاز به شرایط ذهنی فوق‌العاده و آمادگی بدنی بالاست. در این شیوه، مدافعان تقریبا در تمام طول بازی روی یک خط قرار می‌گیرند و تنها در موارد بسیار معدودی نفوذ می‌کنند. در دیدار مقابل آرژانتین هم پژمان منتظری تنها دو بار از راست حرکت کرد که دو موقعیت خوب به وجود آورد.

شرایط در خط میانی کمی پیچیده‌تر است. جواد نکونام تنها کمی جلوتر از خط دفاعی بازی می‌کند و در واقع بین دو خط چهار نفره در سیستم ۱-۴-۱-۴ قرار می‌گیرد. وظیفه او این است که اجازه ندهد هیچ بازیکنی بین دو خط و پشت محوطه جریمه صاحب موقعیت شود. هر بار یکی از هافبک‌های تیم پا به توپ از منطقه‌اش به جلو حرکت کند، نکونام جای او را پر می‌کند و آرایش تیم به ۱-۱-۴-۴ تبدیل می‌شود. قوچان‌نژاد در این مورد هم گفت: «تیم ملی ایران، برزیل یا آرژانتین نیست که ستاره‌های زیادی داشته باشد. ما یک تیم هستیم و باید مانند یک تیم، منسجم بازی کنیم. ما برای موفقیت در زمین باید یک تاکتیک قوی داشته باشیم. وقتی لازم باشد، همه ما در کارهای دفاعی شرکت می‌کنیم و وقتی زمانش برسد، همه بازیکنان تیم حمله می‌کنند.»

به تازگی، برای مقابله با تیم‌هایی که از شیوه بازی مالکانه استفاده می‌کنند، یک تئوری دفاع توپ گرا رادیکال (دفاعی که براساس حرکت توپ تغییر استقرار می‌دهند) در حال گسترش است. شیوه بازی ایران بیش از اینکه یک انتخاب شخصی باشد، یک انتخاب مصلحتی است اما تاثیر یکسانی دارد: آنها اجازه می‌دهند حریف صاحب توپ شود اما مانع از ایجاد موقعیت می‌شوند و امیدوارند که کلافگی حریف از نرسیدن به گل، آنها را وادار به اشتباه کند.

برای مثال، در دیدار مقابل آرژانتین، ایران در نیمه اول تنها ۵۳ پاس صحیح داشت که نه تنها از تعداد پاس‌های خاویر ماسچرانو در این دیدار هم کمتر بود، بلکه کمتر تعداد پاس صحیح را در یک نیمه از یک بازی جام جهانی از سال ۱۹۶۶ به ثبت رساندند. در نیمه دوم که آرژانتینی‌ها می‌خواستند به هر ترتیبی شده به گل برسند، ایران ۸۰ پاس صحیح داشت و حتی می‌توانست به پیروزی برسد؛ سرخیو رومرو دو «سیو» عالی روی ضربات سر داشت و داور باید خطای پنالتی پابلو زابالتا را روی اشکان دژاگه اعلام می‌کرد.

ایران اگر بتواند بوسنی را شکست بدهد و نیجریه برابر آرژانتین شکست بخورد، می‌تواند برای نخستین‌بار به مرحله یک هشتم نهایی برسند. برای ایرانی‌ها اکنون دو سوال مطرح است. اول اینکه بوسنی بعد از شکست مقابل نیجریه و از دست دادن امیدهای صعود، در چه شرایطی قرار دارد و اینکه اگر حریف تمایلی به حمله نداشت، آیا آنها باید بازی را در دست بگیرند. شاید بهتر باشد در این مورد به صحبت‌های کی‌روش رجوع کنیم: « بزرگ‌ترین دغدغه من، حفظ تمرکز بازیکنان است. آنها باید موقعیت‌هایی که به دست می‌آورند را به گل تبدیل کنند.

پیش از آغاز رقابت‌ها، به نظر می‌رسید که بوسنی با سیستم ۲-۴-۴ تهاجمی و هافبک‌های خلاقی که دارد، حریفی است که به دام ایران خواهد افتاد اما بعد از دو شکست، دشوار است که حدس بزنیم آنها در دیدار آخر با چه شیوه‌یی بازی می‌کنند. ممکن است حذف شدن از رقابت‌ها باعث شود تا آنها با آزادی و فراغ بال بیشتری بازی کنند یا ممکن است بازیکنان همچنان سرخوردگی ناشی از شکست مقابل نیجریه را فراموش نکرده باشند و این در بازی‌شان مشهود باشد.

ممکن است ایران در دیدار مقابل بوسنی با یک «در باغ سبز» روبه‌رو شود که طعنه‌آمیزانه، چندان هم مناسب‌شان نیست.

جاناتان ویلسون

ترجمه: بهنام جفرزاده

منبع:گاردین