بازیگری در خطر تکرار نقش

بسیاری از بازیگران سینمای جهان را فقط با یک فیلم و یک نقش به یادماندنی به خاطر می آوریم که بواسطه هماهنگی خیره کننده با نقش به شهرتی عظیم دست یافته اند که داریوش ارجمند با «ناخدا خورشید» در این فهرست جای می گیرد

بسیاری از بازیگران سینمای جهان را فقط با یک فیلم و یک نقش به یادماندنی به خاطر می‌آوریم که بواسطه هماهنگی خیره کننده با نقش به شهرتی عظیم دست یافته‌اند که داریوش ارجمند با «ناخدا خورشید» در این فهرست جای می‌گیرد. این بازیگر خراسانی پنجم مرداد سال ۱۳۲۳ در تهران به دنیا آمد و در دانشگاه مشهد در رشته جامعه شناسی فارغ التحصیل شد و دوره فوق‌لیسانس خود را در رشته سینما و تئاتر از دانشگاهی در پاریس گذراند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ارجمند نیز مانند بسیاری از همنسلان خود وارد سینمای نوپای ایران شده و خون تازه‌ای به رگ‌های خشکیده آن تزریق کرده و در رشد و بالندگی سینما نقش مهمی‌را ایفا کرد. این بازیگر توانا خیلی دیر وارد عرصه سینما شد اما نقشی یگانه را در تاریخ این سینما ایفا کرد که هیچگاه فراموش نخواهد شد. «ناخدا خورشید» نخستین فیلم سینمایی کارنامه پربار حرفه‌ای اوست که همچنان لقب بهترین فیلم اقتباسی را یدک می‌کشد بی‌آنکه به مولفه‌های بومی‌خود بی‌توجهی کرده باشد.

شخصیت مقتدر و جذاب «ناخدا خورشید» که به نمونه‌های کلاسیک تاریخ سینما پهلو می‌زند، فضای مناسبی را برای بروز استعدادهای نهفته ارجمند فراهم کرده که به نقش آفرینی حیرت انگیزی منجر شد. او در این نقش بازی نکرده بلکه زندگی کرده و با فراز و فرودهای نقش یکی شده است. برای مثال به کبریت زدن‌های او با یک دست که با مهارت خاصی هم صورت گرفته توجه کنید تا دریابید که وی چه اندازه برای نقش زحمت کشیده و ریزه کاری هایش را هم فراموش نکرده است. ارجمند برای این نقش یکی از اولین سیمرغ‌های جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد که در تاریخ سی ساله جشنواره یکی از بی‌شک و شبهه‌ترین سیمرغ‌ها به حساب می‌آید که به حق در دستان او قرار گرفت. در سال‌های پایانی دهه ۶۰، ارجمند پرکارتر از گذشته شد و در فیلم‌هایی همچون «کشتی آنجلیکا»، «سفر عشق»، «جست‌وجوگر»، «تیغ آفتاب» و «پرده آخر» ایفای نقش کرد که اولی و آخری در زمره بهترین کارهای سینمایی او قرار گرفته اند. وی در «کشتی آنجلیکا» شخصیت «احمد بیک» را به فیلم‌های دریایی قدیمی‌هالیوود نزدیک کرده و شمایل قهرمانانه‌ای بدان بخشیده که برای تماشاگران بسیار جذاب جلوه می‌کند.

«پرده آخر» ساخته واروژ کریم مسیحی حکایت دیگریست که ارجمند را به دوران اوج خود بازگرداند و یکی از به یادماندنی‌ترین آثار وی را رقم زد. وی در نقش «کامران میرزا» شازده قجری اهل مطالعه و نوشتن، بسیار متقاعد کننده ظاهر شده و علاقه تدریجی او به بیوه برادرش نیز به این واسطه باورپذیر جلوه می‌کند. ارجمند برای نزدیک شدن به این شخصیت، اندکی به وزن خود افزوده و شباهت‌های فیزیکی‌اش را به شازده‌ای قجری همچون «کامران میرزا» بیشتر و بیشتر کرده است. ارجمند در دهه ۷۰ نیز روند رو به رشد خود را ادامه داد و با فیلم‌های «قربانی»، «زمین آسمانی» و «آدم برفی» خود را در سطح اول بازیگری سینمای ایران حفظ کرد. وی در دومین همکاری با رسول صدرعاملی در «قربانی»، شخصیتی را ایفا کرد که بعدها در فیلم‌ها و مجموعه‌های دیگر تکرار و به نوعی در این گونه نقش‌ها کلیشه شد. «حاج نصرت» بارفروش ثروتمندی است که اختلاف‌های عمیقی با پسر بزرگ خود داشته و با زورگویی هایش نسبت به او فاجعه‌ای را شکل می‌دهد. «زمین آسمانی» به کارگردانی محمدعلی نجفی فیلمی‌در گونه دینی بود که ایفای نقش حضرت ابراهیم(ع) را برای ارجمند به ارمغان آورد و در آینده کاری وی نیز تاثیر عمیقی بر جای گذاشت و کفه ترازو را به سمت آثاری از این دست سنگین‌تر کرد. پس از آن ارجمند در فیلم جنجالی «آدم برفی» ساخته داود میرباقری در نقش «اسی دربدر» فوق العاده ظاهر شد و نقشی به شدت کلیشه را بگونه‌ای بدیع و غافلگیرکننده اجرا کرد. یک لات قدیمی‌که در ترکیه از راه خلاف، روزگار می‌گذراند اما قوانین خاص خود را هم از یاد نمی‌برد.

در همین ایام وی در تلویزیون نیز پرکار شد و در چند مجموعه ایفای نقش کرد که از آن میان مجموعه‌های «امام علی(ع)»اثر داود میرباقری و «به سوی افتخار» ساخته سیروس مقدم بیش از سایرین با موفقیت روبه‌رو شد و ارجمند را به ستاره‌ای محبوب بینندگان تلویزیون تبدیل کرد. در سال‌های پایانی دهه ۸۰ ارجمند همچنان پرکار ظاهر شد و نقش‌های زرینی را به کارنامه کاری خود می‌افزود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به فیلم‌های «اعتراض»، «مسافر ری» و «سگ کشی» اشاره کرد که آخری دومین سیمرغ بلورین را برای وی به ارمغان آورد که همچون سیمرغ قبلی، کاملا استحقاق دریافت آن را داشت. در «اعتراض» ساخته مسعود کیمیایی شاهد یکی از پخته‌ترین و کامل‌ترین نقش آفرینی‌های او هستیم که غنای خاصی در سرتاسر آن موج می‌زند. در «مسافر ری» نیز ارجمند بار دیگر در قامت شخصیتی دینی به نام «حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)» قرار گرفت و نقشی به یادماندنی را از خود به جای گذاشته است.

مهم‌ترین نکته‌ای که در بازی ارجمند در این نقش به چشم می‌خورد، آرامشی درونی است که در چهره‌اش نمایان بوده و وی را در نزدیکی هرچه بیشتر به نقش یاری کرده است. شخصیت «حاج نقدی» فیلم «سگ کشی» به‌عنوان یکی از نقش‌های فرعی از دیگر نقش‌های مشابه درخشش بیشتری داشته که بخش عمده‌ای از آن به بازی رندانه ارجمند بازمی‌گردد. وی با بهره گیری از خصلت‌های تیپیک این تاجر زیرک و باهوش، شخصیتی چند وجهی را ساخته که مخاطبان را به حیرت وامی‌دارد. ارجمند در این رابطه از عنصری به نام چشم بیشترین بهره را گرفته و شخصیت مذکور را به بهترین شکل ممکن از کار درآورده است. در دهه ۸۰ ارجمند در این وادی کم کارتر شد و حیطه‌های دیگری همچون اجرای تلویزیونی را تجربه کرد که در این کار هم موفقیت‌هایی به‌دست آورد. «ازدواج به سبک ایرانی» ساخته حسن فتحی، «رئیس» ساخته مسعود کیمیایی در کنار «راه آبی ابریشم» و «گزارش یک جشن» از مهم‌ترین فیلم‌های او در این دهه هستند که تقریبا هیچیک از آنها به گردپای فیلم‌های درخشان دهه ۶۰ و ۷۰ وی نمی‌رسند. ارجمند در سال‌های اخیر همچنان در سینما پرکار ظاهر شد که فیلم‌های «شکلات داغ»، «می‌زاک»، «راه آبی ابریشم» و «جرم» از آن جمله آثار سینمایی وی هستند.