مغزهای متفکر روی نیمکت های داغ برزیل

اسکولاری و دل بوسکه به دنبال رکوردی که یک ایتالیایی ۷۶ سال پیش به جا گذاشت, هستند

در تاریخ هشتادوچهار ساله جام جهانی فوتبال نام ۱۸ مربی به عنوان فاتحان این باارزش‌ترین جام ورزشی ثبت شده است؛ ۱۸ مربی در نوزدهمین دوره‌ای که از برگزاری این تورنمنت می‌گذرد.

بله! در تمام این سال‌ها فقط یک مربی بوده که دو بار جام‌جهانی را با دستانش لمس کرده است؛ ویتوریو پوزو از ایتالیا. این مربی بین سال‌های ۱۹۳۴ تا ۱۹۳۸ هرآنچه برای فوتبالدوستان ایتالیایی مانند یک رویا بود به واقعیت تبدیل کرد. قهرمانی در جام جهانی ۱۹۳۴، قهرمانی در المپیک ۱۹۳۶ و قهرمانی در جام جهانی ۱۹۳۸، موفقیت‌هایی بودند که شاید تا ابد برای تیم ملی فوتبال ایتالیا به دست نیاید، اما پوزو تمام این افتخارات را طی چهار سال برای کشورش به ارمغان آورد.

پوزو که به حرفه خبرنگاری هم مشغول بود از ۱۹۱۲ تا ۱۹۴۸ در چهار مقطع مختلف هدایت تیم ملی فوتبال ایتالیا را به عهده گرفت و در مجموع۲۴ سال سکاندار هدایت لاجوردی‌پوشان بود. او که در پنجاه سالگی اولین قهرمانی در جام جهانی را برای ایتالیایی‌ها به دست آورد سال ۱۹۶۸ در هشتاد و دو سالگی از دنیا رفت، اما رکوردش که دو بار قهرمان کردن یک تیم در جام جهانی است، با گذشت ۴۶سال از مرگ او همچنان پابرجاست.

البته لوئیس فیلیپه اسکولاری و ویسنته دل بوسکه اسپانیایی تقریبا در یک قدمی ویتوریو پوزو هستند تا افتخاری که او سال ۱۹۳۸ به دست آورد یکی از این دو مربی در سال ۲۰۱۴ تکرار کنند.

اسکولاری که سال ۲۰۰۲ برزیل را قهرمان جام جهانی کرد، حالا در شرایطی دوباره سکان هدایت این تیم را به عهده دارد که برزیل میزبان جام جهانی است و همه از این تیم انتظار قهرمانی دارند. شرایط برای دل بوسکه هم تقریبا شبیه اسکولاری است. او در شرایطی اسپانیا را به جام جهانی برزیل می‌برد که ماتادورها مدافع عنوان قهرمانی هستند و دل بوسکه در تلاش است برای دومین دوره متوالی اسپانیا را قهرمان جام‌جهانی کند.

قانون نانوشته

ادوار مختلف جام‌های جهانی یک قانون نانوشته در خود دارد؛ این که تیم‌ها فقط با مربیان وطنی می‌توانند جام قهرمانی را بالای سر ببرند.

از سال ۱۹۳۰ تاکنون هیچ تیمی قهرمان جام‌جهانی نشده مگر با یک مربی از کشور خودش. این قانون که حالا قدمتی هشتادوچهار ساله دارد به احتمال فراوان در برزیل هم نقض نخواهد شد چرا که ۹ تیم مدعی برزیل، آرژانتین، آلمان، اسپانیا، ایتالیا، انگلیس، فرانسه، هلند و پرتغال همگی با مربیان داخلی گام به این رقابت‌ها خواهند گذاشت. البته در میان مدعیان درجه دو قهرمانی تیم‌هایی مثل روسیه، یونان و سوئیس هستند که با مربیان غیر بومی در جام جهانی حاضر شرکت می‌کنند، اما آیا کسی هم هست که برای این تیم‌ها شانس قهرمانی قائل باشد؟!

آنچه در ادامه می‌آید اسامی ۱۸ مربی است که موفق شده‌اند تیم‌های خود را قهرمان جام جهانی کنند:

۱۹۳۰: اروگوئه (آلبرتو سوپیکی‌ ـ ۳۲ ساله)، ۱۹۳۴: ایتالیا (ویتوریو پوزو‌ ـ ۵۰ ساله)، ۱۹۳۸: ایتالیا (ویتوریو پوزو ـ ۵۴ ساله)، ۱۹۵۰: اروگوئه (خوان لوپز فونتانا ـ ۴۲ ساله)، ۱۹۵۴: آلمان (سپ هربرگر ـ ۵۷ ساله)، ۱۹۵۸: برزیل (ویسنته فئولا ‌ـ ۴۹ ساله)، ۱۹۶۲: برزیل (ایمور موره را ـ ۵۰ ساله)، ۱۹۶۶: انگلیس (الف رمزی ـ ۴۶ ساله)، ۱۹۷۰: برزیل (ماریو زاگالو ـ ۳۹ ساله)، ۱۹۷۴: آلمان (هلموت شون ـ ۵۹ ساله)، ۱۹۷۸: آرژانتین (سزار لوئیس منوتی ـ ۴۰ ساله)، ۱۹۸۲: ایتالیا (انزو بیرزوت ـ ۵۵ ساله)، ۱۹۸۶: آرژانتین (کارلوس بیلاردو ـ ۴۷ ساله)، ۱۹۹۰: آلمان (فرانتس بکن بائر ـ ۴۵ ساله)، ۱۹۹۴: برزیل (کارلوس آلبرتو پریرا ـ ۵۱ ساله)، ۱۹۹۸: فرانسه (امه ژاکه ـ ۵۷ ساله)، ۲۰۰۲: برزیل (لوئیس فیلیپه اسکولاری ـ ۵۴ ساله)، ۲۰۰۶: ایتالیا (مارچلو لیپی‌ ـ ۵۸ ساله)، ۲۰۱۰: اسپانیا (ویسنته دل بوسکه ـ ۶۰ سال)‌

مسن‌ترین، جوان‌ترین

سوای آلبرتو سوپیکی سی‌ودو ساله که در نخستین دوره جام جهانی، اروگوئه را قهرمان جام جهانی کرد، در بیشتر ادوار این تورنمنت مربیان تیم قهرمان بین پنجاه تا شصت ساله بوده‌اند. البته باز هم استثنائاتی مثل ماریو زاگالوی سی‌ونه ساله، سزار لوئیس منوتی چهل ساله، خوان لوپز فونتانای چهل‌ودو ساله، فرانتس بکن باوئر چهل‌وپنج ساله، الف رمزی چهل و شش ساله، کارلوس بیلاردوی چهل‌و‌هفت ساله و ویسنته فئولای چهل و نه ساله وجود دارند که تا قبل از پنجاه سالگی این افتخار بزرگ را برای تیم ملی فوتبال کشورمان به دست آورده‌اند.

اما در میان مربیان حاضر در جام جهانی برزیل شاید دیدیه دشان فرانسوی و پائولو بنتوی پرتغالی تنها کسانی باشند که با وجود داشتن زیر ۵۰ سال از ابزارهای نسبی برای قهرمان‌کردن تیم‌هایشان برخوردار هستند. در مجموع میانگین سنی مربیان شاغل در بیستمین دوره جام جهانی ۵۶ سال است. در این میان اسکار تابارز اروگوئه‌ای شصت و هفت ساله، مسن‌ترین مربی است و صبری لاموشی چهل و دو ساله که هدایت تیم ملی ساحل عاج را به عهده دارد از سایر مربیان جوان‌تر است. بعد از این دو لقب مسن‌ترین و جوان‌ترین مربیان به فابیو کاپلو سرمربی ایتالیایی روسیه و نیکو کواچ کروات می‌رسد که آنها هم به ترتیب ۶۷ و ۴۲ سال سن دارند، اما اولی چند ماه کوچکتر از تابارز و و دومی چند ماه بزرگ‌تر از لاموشی است.

با تجربه‌ها

از ۳۲ سرمربی تیم‌های حاضر در جام جهانی ۱۲ مربی نسبت به ۲۰ مربی دیگر یک ویژگی دارند؛ آن هم این که حداقل یک بار دیگر به عنوان سرمربی حضور در جام جهانی را تجربه کرده‌اند.

اول از اسکارتابارز باید نام برد، کسی که در جام جهانی ۱۹۹۰ روی نیمکت اروگوئه بود و حالا بعد از ۲۴ سال دوباره با تیم ملی اروگوئه قدم به جام جهانی می‌گذارد. تابارز یک بار هم در جام جهانی ۲۰۱۰ اروگوئه را هدایت کرد تا از این حیث در آستانه سومین جام‌جهانی عمر مربیگری خود قرار داشته باشد.

چنین تجربه‌ای را فقط لوئیس فیلیپه اسکولاری دارد، چراکه او هم قرار است برای سومین بار در جام‌های جهانی سرمربیگری کند. اسکولاری البته یک ویژگی نسبت به تابارز دارد؛ آن هم این که یک بار همراه با برزیل سال ۲۰۰۲ قهرمان جام جهانی شده است. اسکولاری سال ۲۰۰۶ روی نیمکت پرتغال نشسته بود و حالا بعد از هشت سال دوباره با برزیل به صحنه جام جهانی بازخواهد گشت.

در کنار اسکولاری، ویسنته دل بوسکه اسپانیایی هم هست که با تجربه قهرمانی در جام جهانی تیمش را به برزیل می‌برد. تیم ملی ایران هم برای نخستین بار در جام‌های جهانی مردی را روی نیمکت خود دارد که پیش از این یک بار جام جهانی را به عنوان سرمربی تجربه کرده است.

آنچه در ادامه می‌آید اسامی ۱۲ مربی است که سابقه مربیگری در جام جهانی را در کارنامه خود دارند:

اسکار تابارز (۱۹۹۰ و ۲۰۱۰ همراه با تیم ملی اروگوئه)‌

لوئیس فیلیپه اسکولاری (۲۰۰۲ همراه با تیم ملی برزیل و ۲۰۰۶ همراه با تیم ملی پرتغال)‌

روی هاجسون (۱۹۹۴ همراه با تیم ملی سوئیس)‌

لوئیس فرناندو سوارز (۲۰۰۶ همراه با تیم ملی اکوادور)‌

یورگن کلینزمن (۲۰۰۶ همراه با تیم ملی آلمان)‌

خوزه پکرمن (۲۰۰۶ همراه با تیم ملی آرژانتین)‌

کارلوس کرش (۲۰۱۰ همراه با تیم ملی پرتغال)‌

رینالدو روئدا (۲۰۱۰ همراه با تیم ملی هندوراس)‌

یواخیم لو (۲۰۱۰ همراه با تیم ملی آلمان)‌

اوتمار هیتسفلد (۲۰۱۰ همراه با تیم ملی سوئیس)‌

فابیو کاپلو (۲۰۱۰ همراه با تیم ملی انگلیس)‌

ویسنته دل بوسکه (۲۰۱۰ همراه با تیم ملی اسپانیا)‌

۲۰ اروپایی روی نیمکت

همچون ادوار گذشته جام جهانی تعداد مربیان اروپایی از تعداد مربیان سایر قاره‌ها بیشتر است. در برزیل نیمکت ۲۰ تیم از ۳۲ تیم راه یافته تحت هدایت مربیان اروپایی قرار دارد. در این میان هیچ تیم اروپایی نیست که مربی‌اش غیر اروپایی باشد. البته این موضوع در مورد تیم‌های آمریکای جنوبی هم صادق است. یعنی هر پنج تیم این قاره مربیانی از آمریکای جنوبی را در اختیار دارند. دو مربی از آفریقا، یک مربی از آسیا و یک مربی از آمریکای شمالی هم در جام‌جهانی برزیل روی نیمکت مربیان حضور دارند که البته هیچ یک چهره‌های سرشناسی به شمار نمی‌روند.

رضا پورعالی