ریز عملکرد «مسکن اجتماعی» در دوران جنگ جهانی

سابقه طرح «پس انداز برای خرید مسکن» را بخوانید

آنچه امروز توسط دولت یازدهم برای تامین مسکن اقشار هدف شامل زوج‌های جوان، کم‌درآمدها و فاقدان مسکن، به‌عنوان برنامه جدید مطرح شده است، «مسکن‌اجتماعی» نام دارد که در دنیا در دوره جنگ‌جهانی اول و جنگ‌جهانی دوم به دلیل نیاز مبرم کشورها به بازسازی خانه‌های ویران‌شده، تعریف و به اجرا درآمد.

در بین تمام قرونی که تاریخ بشریت پشت‌سر گذاشته قرن نوزدهم در مجموعه خویش عصر پس‌اندازها و همچنین عصر خانه‌سازی و در کادر وسیع‌تر قرن آغاز توسعه مسکن و ساختمان بوده است. همزمان بارشد صنعت و تجارت و شهرنشینی مسکن به صورت پدیده جدید و مساله تازه‌ای در تاریخ بشریت اهمیت خاصی پیدا کرد.

در سال ۱۸۰۰ فقط ۴/۲ درصد جمعیت دنیا در شهرهای بیست هزار نفر به بالا زندگی می‌کردند این نسبت در سال ۱۹۰۰ به ۵/۹ درصد و در سال ۱۹۵۰ به ۲۱ درصد رسید. این امر علاوه بر مسائل مهم اجتماعی و اقتصادی دیگر، از نقطه‌نظر تهیه مسکن، برای همه نیز حائز اهمیت فراوان بود و چون هنوز عده زیادی از افراد و ساکنان این شهرها که از فرط بیکاری و نیمه‌بیکاری مزرعه را به‌خاطر زندگی در شهر ترک کرده بودند امکانات مناسبی به منظور تهیه مسکن و خانه شخصی در دست نداشتند به صورت اجاره نشینی زندگی می‌کردند.

علاوه بر این بازده سرمایه در این رشته پیش از سایر رشته‌ها بوده است و احتمال می‌رود که قبل از سال ۱۹۱۴ نرخ بهره در این بخش ۶ درصد در مقابل ۴ یا ۵/۳ درصد در سایر بخش‌ها بوده است، ولی باید توجه داشته باشیم که در این دوره تنها سرمایه‌داران نبودند که امر توسعه خانه‌سازی را به‌عهده گرفته بودند بلکه به موازات تشدید فعالیت آنها در بین توده مردم نیز کسانی تدریجا پیدا می‌شدند که از محل پس‌اندازهای خود برای خویش خانه‌ای می‌ساختند و چون پس‌اندازهای افراد در مجموعه خویش به تنهایی قادر به انجام کامل خانه سازی نبوده و احتیاج به منابع دیگر پیدا می‌کرد و چون به موازات توسعه و رشد صنعت شهرهای بزرگ کارگری یا به عرضه هستی می‌گذاشت و پس‌اندازهای کارگران به حدی نبود که بتواند به تنهایی برای آنها خانه‌ای بسازد، لذا در همه جا صندوق‌های پس‌انداز تشکیل می‌گردید و قراردادهایی بین اعضای این صندوق‌ها منعقد می‌شد و از محل اعتبارات پولی این صندوق‌ها تدریجا برای اعضا خانه ساخته می‌شد.

● تاثیر جنگ بین‌الملل اول در توسعه مسکن

اما جنگ بین‌الملل اول (۱۹۱۸-۱۹۱۴) وضع را بدتر از سابق کرد. تورم پولی ثروت‌های اندوخته‌شده را تضعیف کرد و روحیه پس‌انداز را در افراد دستخوش تزلزل و ناپایداری ساخت. اجاره‌نشینی به صورت چند خانوار در یک خانه، به‌شدت ناراحت‌کننده‌ای توسعه پیدا کرد، این وضع نه‌تنها خانه‌سازی را از محل پس‌اندازها متوقف نمود، بلکه خانه‌سازی برای اجاره نیز رونق اصلی خود را از دست داد و با رکود عجیبی روبه‌رو گردید همزمان با پایان جنگ اول جهانی مشکل مسکن پیچیده‌تر گردید در همه‌جا کوشش برای پایان دادن به فقر مسکن آغاز شد، در انگلستان پس اندازهای کوچک و متوسط که در اختیارشان زمین‌های کوچک و متوسطی قرار داشت در شرکت‌های ساختمانی که به کمک خود آنها به وجود آمده بود ریخته شدند این شرکت‌ها برنامه‌ای برای خود تهیه و تدوین نمودند که به موجب آن قرار شد به تدریج برای اعضای خویش خانه بسازند.

این شرکت‌ها هر سال دامنه فعالیت خود را توسعه داده موفقیت‌های جدیدی در این زمینه کسب می‌کردند، به نحوی که در سال ۱۹۳۵ موفق شدند تعداد ۲۹۸هزار و۷۹ خانه مسکونی در اختیار اعضای خویش قرار بدهند در آلمان و فرانسه و سایر کشورهای اروپایی نیز اقدامات مشابهی صورت گرفت. به این ترتیب کشورهای اروپایی برای از بین بردن فقر مسکن با وجود تحمل ویرانی‌های ناشی از جنگ جهانی اول فعالیت‌هایی را آغاز کردند، اما پیش از آنکه به موفقیت برسد اختلافات باقیمانده از جنگ اول موجب بروز جنگ جهانی دوم شد که به مراتب سخت‌تر بود و باعث شد تا تمامی تلاش‌ها بی‌نتیجه بماند.