خلق لحظات دراماتیک

نگاهی به نمایش ”ولپن” نوشته ”بن جانسون” و کارگردانی ”مهدی کوشکی”

وجود نیروهای «خیر» و «شر» و تقابل آنها با یکدیگر همانند بخش عمده‌ای از نمایشنامه‌های موجود در تئاتر، عناصر پیش برنده نمایش «ولپن» را تشکیل می‌دهد، اما نگاه و دراماتورژی مهدی کوشکی سبب شده تا نمایش «ولپن» بیش از آنچه که در متن وجود دارد بر صحنه دیده شود و تماشاگر اجرایی را شاهد باشد که باعث حلول دوباره متن در اذهان شود.

در نمایش «ولپن» به کارگردانی مهدی کوشکی، با خالی کردن صحنه از هرچه آکسسوار و وسایل و بازیگر اضافی است، به همان میزان صحنه مملو از فضایی شده که دنیای ذهنی جدیدی را برای تماشگر رقم می‌زند و این دنیای جدید است که فضایی مدرن به نمایشی کاملا کلاسیک بخشیده و حتی همین نگاه و رویکرد است که تاثیراتش را بر ریتم، میزانسن، تمپو، ضرباهنگ و ... وارد کرده و در نهایت انسجامی را در کلیت اثر پدید آورده که حتی به جرات می‌توان گفت نتیجه این اجرا نه تنها از یک اجرای دانشجویی که حتی از بخش عمده‌ای از اجراهای حرفه‌ای تئاتر ایران هم بالاتر رفته است.

«ولپن» یا نیروی شر داستان، انسانی است سرشار از خصلت‌ها و صفت‌های شر و پلید که همین شرارت‌ها باعث و بانی اصلی پیشبرد داستان و خلق روایت‌ها و داستان‌های موازی می‌شود و در عین حال به دلیل مکار بودن این شخصیت است که تمامی عناصر، اتفاقات و رویدادها جنبه‌ای دراماتیک و نمایشی پیدا می‌کنند و به دلیل همراستا بودن عناصر مفهومی و محتوایی با سیر داستانی نمایش است که نتیجه‌ای متفاوت و البته واحد میان فرم و محتوا را رقم می‌زند.

نمایش با رویکردی گزارش‌گونه از اتفاقات و رویدادهای حال و آینده آغاز می‌شود و سیر ژورنالیستی در پس خود دارد، اما این گزارش‌گونگی به تدریج با روند داستانی وجوهی دراماتیک می‌گیرد و در نهایت رویکردی انتقادی نسبت به انسان‌ها و جامعه را تصویر می‌‌کند که قابل تعمیم دادن به هر جامعه و فضایی با هرگونه ارزشی است.

تلاش شخصیت‌ها برای رسیدن به منافع بیشتر و همین‌طور تلاش برای تخریب یکدیگر با هدف دستیابی به دنیا و زندگی بهتر شاخصه اصلی تمام شخصیت‌های نمایش «ولپن» است که به خوبی در تک تک شخصیت‌ها به انواع و انحا مختلف متبلور شده و همراهی آن با تحلیل درست مهدی کوشکی در مقام کارگردان سبب شده تا اجتماعی کوچک بر صحنه بزرگترین ارزش‌ها و ضد ارزش‌های جهانی که متعلق به تاریخ و جغرافیای خاصی نیست تصویر شود.

نمایش «ولپن» نمایشنامه‌ای پُرکنش و پُرپرسوناژ است که کشمکش میان شخصیت‌ها و نوع روابط سبب پیش برد داستان و خلق لحظاتی دارماتیک می شوند و در عین حال جذابیت بصری زیبایی را رقم می‌زنند. در حقیقت این بزرگترین شاخصه نمایشنامه، به بزرگترین کشف و شهود مهدی کوشکی تبدیل شده و با پرورش و پرداخت همین بزرگترین شاخصه نمایشنامه است که اجرایی موفق از نمایشنامه «ولپن» را با گروهی دانشجو رقم زده است.

مبنای طراحی صحنه و طرح کارگردانی نمایش، بر یک «لته» سفید استوار شد که همین لته سبب کاهش زمان طولانی نمایش در تغییر صحنه‌های بیشمار نمایش شده و علاوه بر آن به مهر تائید و تاکیدی بر تغییر دیوارهای ونیز شده است و تحرک صحنه‌ای بالایی را رقم زده که به خصوص در صحنه‌های کمدی و هجو موقعیت‌ها و شخصیت‌های نمایش، یاریگر خوبی برای کارگردان و بازیگران نمایش شده و در عین حال موقعیت و رویکرد منحصر به فردی را پدید آورده است.

در حقیقت علاوه بر پدیدار یا پنهان کردن بازیگران بر صحنه، این لته که مبنای طراحی میزانسن‌های نمایش هم هست، به عنصری دراماتیک تبدیل شده و هوشمندی کوشکی را در گرفتن نبض ریتم و ضرباهنگ نمایش در دستانش رقم زده است.

بهره‌گیری درست از فضا و هم جهت کردن آن با میزانسن‌ها برای تنوع بخشیدن به ورود و خروج بازیگران و به تبع آن دوری جستن و فرار از گرفتاری در ورطه کلیشه و تکرار از دیگر ترفندهای هوشمندانه کوشکی به حساب می‌آید که انسجام خاصی به نمایش بخشیده و در عین حال تسلط کارگردان بر عناصر صحنه‌ای و زیبایی‌شناسی بصری را هویدا کرده است.

تسلسل رویدادها و اتفاقات نمایشنامه و پیوند خوردن آن با نگاه کمیک و هجو روابط، موقعیت‌های نابی را در جای جای مختلف نمایش رقم زده است که نمایش را به لحاظ سیر داستانی در کوتاه‌ترین زمان ممکن به سرانجام می‌رساند.

در کنار تمام نقاط قوت کارگردانی نمایش، باید اشاره‌ای هم به بازی‌های خوب بازیگران نمایش داشت که بخش عمده موفقیت اجرا مرهون تلاش‌های بازیگران و درک و دریافت‌ها درست آنان از نمایشنامه و به تبع آن در اجرا است. سادگی و صمیمت بازیگران در اجرا و دوری جستن از اغراق‌های بیهوده برای بزرگ‌نمایی و دوری از تیپ‌سازی که عموما خاص نمایشنامه‌ای از این دست محسوب می‌شود از جمله ویژگی‌های بازی‌های بازیگران نمایش «ولپن» است.

مهرداد ابوالقاسمی