توبه آدم و حوا چگونه بود

در قرآن مجید و نهج البلاغه این مسأله, سربسته بیان شده است و در قرآن فقط سخن از تلقّی کلمات است ولی از تعبیراتی که در این زمینه آمده به خوبی روشن می شود که این کلمات, مشتمل بر مسائل مهمّی بوده است ولی در اکثر روایات می خوانیم که این کلمات, توسل به خمسه طیّبه, محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام بوده است

در قرآن مجید و نهج‌البلاغه این مسأله، سربسته بیان شده است و در قرآن فقط سخن از تلقّی کلمات است. ولی از تعبیراتی که در این زمینه آمده به خوبی روشن می‌شود که این کلمات، مشتمل بر مسائل مهمّی بوده است. ولی در اکثر روایات می‌خوانیم که این کلمات، توسل به خمسه طیّبه، محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین(علیهم السلام) بوده است.

داستان خلقت حضرت آدم و حوا(علیهماالسلام) و توبه نکردن ابلیس در میان تمامی فرشته‌ها یکی از روایاتی است که در کتاب‌های آسمانی از آن سخن به میان آمده و توضیحاتی درباره آن داده شده است. اما یکی از قسمت‌های این ماجرا ، اخراج حضرت آدم و حوا(علیهماالسلام) از بهشت به دلیل نافرمانی از خداوند و خوردن از درخت ممنوعه بوده است. پس از اخراج هر دو نفر آنان به درگاه الهی توبه می‌کنند و در قرآن از به شرح این ماجرا پرداخته شده است: "سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت و با آن‌ها توبه کرد و خداوند توبه او را پذیرفت؛ زیرا او توبه پذیر و مهربان است.(سوره بقره آیه ۳۷)

سوالی که در اینجا ممکن است برای هر خواننده‌ای مطرح شود این است " کلماتی که برای توبه به آدم تعلیم داده شد چه بود؟"

حضرت آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به این سوال این‌گونه پاسخ گفته‌اند:

در قرآن مجید و نهج‌البلاغه این مسأله، سربسته بیان شده است و در قرآن فقط سخن از تلقّی کلمات است. ولی از تعبیراتی که در این زمینه آمده به خوبی روشن می‌شود که این کلمات، مشتمل بر مسائل مهمّی بوده است.

بعضی گفته‌اند منظور از آن کلمات، همان اعتراف به تقصیر در پیشگاه خداست که در آیه ۲۳ اعراف به آن اشاره شده است: پروردگارا ما به خویشتن ستم کردیم و اگر ما را نبخشی و به ما رحم نکنی از زیانکاران خواهیم بود!

بعضی همین اعتراف به تقصیر و طلب آمرزش را در عبارات دیگری بیان کرده‌اند، مانند: «لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسی فَاغْفِرْ لی اِنَّکَ خَیْرُ الغافِرینَ.»

شبیه این مضمون، در روایاتی که از امام باقر یا امام صادق(علیهماالسلام) نقل شده، نیز دیده می‌شود.

ولی در اکثر روایات می‌خوانیم که این کلمات، توسل به خمسه طیّبه، محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین(علیهم السلام) بوده است.

خداوند فرمود: آیا به خاطر نداری که به تو دستور دادم در شدائد و سختی‌ها و حوادث سنگین و دردناک، به محمّد و آل پاک او مرا بخوانی؟ آدم عرض کرد: پروردگارا آری. خداوند فرمود: آن‌ها محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین(علیه‌السلام) هستند پس مرا به نام آن‌ها بخوان تا تقاضای تو را بپذیرم و بیش از آنچه می‌خواهی به تو بدهم.»

چنانچه در کتاب خصال از ابن عباس نقل می‌کند که از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) پرسیدم کلماتی که آدم از پروردگارش دریافت داشت چه بود؟ پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: از خداوند به حق این پنج تن مقدس، تقاضا کرد که توبه او را بپذیرد و خدا توبه او را پذیرفت. قابل توجّه این که همین معنا با تفاوت بسیار کمی در تفسیر معروف «الدّرالمنثور» که از تفاسیر روایی اهل سنت است، نقل شده است.

در روایت دیگری که از تفسیر امام حسن عسکری(علیه‌السلام) نقل شده است می‌خوانیم: هنگامی که آدم مرتکب آن خطا شد و از پیشگاه خداوند متعال پوزش طلبید، عرض کرد: پروردگارا توبه مرا بپذیر و عذر مرا قبول کن، من به آثار سوء گناه و خواری آن با تمام وجودم پی بردم. خداوند فرمود: آیا به خاطر نداری که به تو دستور دادم در شدائد و سختی‌ها و حوادث سنگین و دردناک، به محمّد و آل پاک او مرا بخوانی؟ آدم عرض کرد: پروردگارا آری. خداوند فرمود: آن‌ها محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین(علیه‌السلام) هستند پس مرا به نام آن‌ها بخوان تا تقاضای تو را بپذیرم و بیش از آنچه می‌خواهی به تو بدهم.»

در حدیث دیگری از عایشه از پیامبر(صلی الله علیه وآله) نیز می‌خوانیم که آن کلمات دعای زیر بود: «اَللّهُمَّ اِنَّکَ تَعْلَمُ سِرّی وَ عَلانیَتی فَاقْبَلْ مَعْذِرَتی وَ تَعْلَمُ حاجَتی فَاَعْطِنی سُؤلی وَ تَعْلَمُ ما فی نَفْسی فَاغْفِرْلی ذَنْبی اَللّهُمَّ اِنّی اَسْاَلُکَ ایماناً یُباشِرُ قَلبْی وَ یَقیناً صادِقاً حَتّی اَعْلَمَ اَنَّهُ لا یُصیبُنی اِلاّ ما کَتَبْتَ لی وَارْضِنی بِما قَسَمْتَ لی.»

در عین حال، منافاتی در میان این روایات نیست و ممکن است آدم در عین توسل به اسامی خمسه طیبه، دعاهای فوق را نیز خوانده باشد. بعضی نیز آن را به حالات معنوی آدم، همان حالات جذبه الهی و روحانی تفسیر کرده‌اند که آن نیز با آنچه در بالا آمد می‌تواند همراه باشد.

منبع :سایت خبرآنلاین