صداقت ها و باورهای یک سیاستمدار

قبل از هر چیز در زادروز تولد آقای خاتمی علاقه مندم راست ترین حرف عمرم را بگویم من همه هویت شخصیتی و فکری خودم را از آقای خاتمی می دانم

قبل از هر چیز در زادروز تولد آقای خاتمی علاقه‌مندم راست‌ترین حرف عمرم را بگویم: من همه هویت شخصیتی و فکری خودم را از آقای خاتمی می‌دانم. یک نکته از این معنی گفتیم وهمین باشد.

در این مناسبت بی‌آنکه قصد مجامله داشته باشم و مداحی‌های رایج را پی بگیرم، بر این باورم که آقای خاتمی صداقت و باورهایی دارد که او را در عالم سیاست، متمایز از دیگر هم‌قطارانش می‌کند. کسانی که می‌شناسند، می‌دانند که آقای خاتمی در حوزه مسائل اخلاقی و به ویژه در حوزه حقوق انسانی، از عمق جان به آنها باور دارد. شاید در نگاه اول این نکته مهمی تلقی نشود. کمتر کسی را می‌شود پیدا کرد که این شعارها را ندهد. حتی در مبانی نظری هم معمولا شخصیت‌های سیاسی بحث حقوق انسان‌ها و حرمت‌گذاری به آنان را مورد توجه قرار می‌دهند. امادر آقای خاتمی قبل از هر باوری، حرمت دیگران و حقوق بشر و احترام به انسانیت و اصول اخلاقی نهادینه شده است.

وقتی این باور نهادینه می‌شود - همچنان که در آقای خاتمی نهادینه شده است - حفظ قدرت برای چنین فردی در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. شاید صاحب چنین دیدگاهی نباید در سیاست وارد شود یا اگر شد، نتواند آن را حفظ کند. اما مهم‌تر از حفظ قدرت، این است که صاحب این اندیشه، در بستر جامعه‌اش جاری می‌شود. و حتی اگر روش سیاسی چنین فردی مقبول نیفتد یا به آنان نقدهای فراوان و جدی وارد شود، اصل این ایده و صاحب آن مورد احترام باقی می‌ماند. درست اتفاقی که درباره آقای خاتمی افتاد. قدرت را نتوانست نگه دارد. مورد نقد فراوان قرار گرفت.

انصافا در برابر بداخلاقی‌های بی‌محابای مخالفانش کم آورد. اما همه اینها باعث نشد که محبوبیت وی در دل جامعه ایرانی کم شود. به موازات این مساله در داخل، حس حرمت‌گذاری وی به انسان‌ها باعث شده که در روابط خارجی نتواند ادبیات ناهمگون با درونش را به کار گیرد. به کار‌گیری ادبیات فاخر، به معنای نادیده گرفتن حقوق ملی کشور نبود. همچنان که به‌کار‌گیری ادبیات لمپنی هم به معنای دفاع از حقوق ملی در سطح بین‌المللی نبود و تجربه هشت سال گذشته به خوبی این واقعیت را نشان داد.

در اولین سفری که آقای خاتمی به اروپا داشت، بعد از پایان مذاکرات خصوصی، مصاحبه‌یی بین نخست‌وزیر ایتالیا و آقای خاتمی در جایگاه رییس‌جمهور ایران برگزار شد. نخستین نکته‌یی که نخست‌وزیر ایتالیا در مصاحبه مطبوعاتی گفت، این بود که خاتمی در عین احترام به میزبان، قوی‌ترین دفاع را از ایران و مردم کشورش انجام داد. همین حس حرمت‌شناسی بود که ادبیات خاتمی در دنیا به عنوان نقطه عطفی شد که حرمت ایرانیان را در تراز خودشان، در سطح بین‌المللی به ارمغان آورد و تا زمانی که عوامل داخلی عدم قدرت خاتمی در تحقق نظراتش را به نمایش نگذاشته بود، شوق و اشتیاق جهانی برای گفت‌وگو با ایران را در پی داشت.

موفقیت ابتدایی ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها هم مبتنی بر همین باور درونی آقای خاتمی بود. این نوع حرف‌ها از سوی افراد گوناگونی می‌توانست مطرح شود. حتی ایده‌های مشابهی قبل از آقای خاتمی هم مطرح بود. اما تنها ایده گفت‌وگویی که از زبان آقای خاتمی مطرح شد، توانست در جامعه جهانی پژواک پیدا کند و رسما به عنوان یک ایده پذیرفته شده در سازمان ملل مطرح شود و یک روز به این عنوان در تقویم جهانی ثبت شود. مهم اینکه حتی وقتی مشکلات داخلی آنقدر فزونی گرفت که نشان از عدم تحقق شعارهای خاتمی در داخل داشت، باز هم شخصیت خاتمی در نگاه مردم و سیاستمداران جهانی خدشه‌دار نشد و در سفرهایی که بعد‌ها هم به عنوان یک ایرانی انجام می‌داد، از بسیاری از مسوولان رسمی کشور، مسقبلان رسمی و مردمی بیشتری داشت.

طرفه اینکه حتی وقتی در سال‌های پایانی دوران آقای خاتمی، رییس‌جمهور جنگ‌طلبی مثل آقای بوش عنوان محور شرارت را به دولت آقای خاتمی و ایران می‌دهد، که تا امروز مورد انتقاد تند سیاستمداران جهانی قرار دارد و وی را به خاطر این جمله‌اش مورد ملامت قرار می‌دهند. تا جایی که خود آقای بوش در کتاب خاطراتش چهار صفحه را به توجیه این جمله غلط خود اختصاص داده که با بافتن آسمان و ریسمان بقبولاند این جمله وی خطای استراتژیک نبوده است. اما هنوز درمحافل سیاسی جهان این جمله را خطای راهبردی او می‌دانند. برای خیلی از سیاستمداران جهانی که کند فهم‌تر بودند و آن روزها این خطا را نفهمیدند، اتفاقات هشت سال گذشته ایران ثابت کرد که آن جمله خطای بزرگی بوده است.

اکنون ایران است و این سرمایه بزرگ داخلی وخارجی. در تمام دنیا سرمایه‌های خود را ارج می‌نهند. ما سال‌هاست که گرفتار بزرگ‌ترین اختلاس‌های سرمایه‌های انسانی در ایران هستیم. قطعا یکی از بهترین تدبیرهای دولت تدبیر و امید، بهر‌ه‌گیری از سرمایه‌های ملی ایران است که خاتمی در راس این سرمایه‌ها قرار دارد.

محمد علی ابطحی