چالش سرمایه داری كمونیستی در چین

استاندار كمونیست شانگهای و رهبر حزب كمونیست این شهر از عوامل اصلی تحرك و رشد اقتصادی شانگهای بود او اخیراً به اتهام فساد از سمت خود بركنار شد اما این اتفاق نشانه ای است كه پیام جدی دربردارد

استاندار كمونیست شانگهای و رهبر حزب كمونیست این شهر از عوامل اصلی تحرك و رشد اقتصادی شانگهای بود. او اخیراً به اتهام فساد از سمت خود بركنار شد. اما این اتفاق نشانه ای است كه پیام جدی دربردارد. پیام این است: چین تلاش می كند از شتاب رشد اقتصادی بكاهد.

هتل هنگ شان مولر یكی از هتل های برتر در شانگهای است. در و دیوار آن به رنگ طلاست، تختخواب های آن مزین و فضاهای خصوصی آن قابل توجه هستند. این هتل محل اقامت بازرگانان غربی است و ثروتمندان چینی هم جشن های عروسی شان را در این هتل برگزار می كنند. اما اكنون مدتی است كه دروازه های سیاه رنگ این هتل بسته است ، ولی كار تعمیراتی درون آن انجام نمی شود.

فضای داخل هتل به محیطی اسرارآمیز تبدیل شده است. بیش از صد تن از مأموران تحقیق از كمیسیون تحقیق و بررسی حزب كمونیست پكن برای انجام یك مأموریت مخفی سیاسی به شانگهای اعزام شده اند تا به یكی از پیامدهای منفی رونق پرشتاب اقتصاد این شهر رسیدگی كنند. این پیامد جدی فساد گسترده در میان مقامات حكومتی است. دو ماشین بزرگ پلیس پر از افسران عالی رتبه، مردم كنجكاو را از نزدیك هتل دور می كنند. فقط افرادی كه كارت دعوت دارند می توانند وارد هتل شوند. البته بعضی را هم پلیس با زور به داخل هتل برده اما هویت و وضعیت این افراد كاملاً محرمانه است. آنچه در داخل هتل اتفاق می افتد هم قرار است مخفی باقی بماند. اما محور تحقیقات شخصیت معروفی است و درباره او دیگر نمی توان پنهان كاری كرد.

دو هفته پیش حزب كمونیست پكن استاندار ۵۹ ساله شهر شانگهای را بركنار كرد. این مقام بلندپایه همچنین عضو دفتر مركزی حزب كمونیست است. رسانه های دولتی دستگیری او و دلایل این دستگیری را با احترام تمام منتشر كردند. چن لیانگیو استاندار شانگهای به اختلاس پول از صندوق بازنشستگی شانگهای به ارزش یك میلیارد یورو متهم است. حزب كمونیست همچنین چن را به سوءاستفاده از نفوذ خود و كمك به معاملات مشكوك توسط اعضای خانواده اش و انجمن های تجاری متهم كرده است.

این اتفاق موجی از شوك و حیرت را نه تنها در جامعه شانگهای بلكه در سراسر جمهوری خلق چین به دنبال داشت و این رسوایی به سرعت به بزرگترین بحران پیش روی كشور از زمان شروع اصلاحات دنگ شیائوپنگ تبدیل شد. اتفاقی كه در ابتدا بیشتر به موضوع محلی شبیه بود و بسیاری آن را بخشی از بازی قدرت میان پكن و شانگهای می دانستند، به مسئله ای عمیق تر تبدیل شد.

برای كمونیست های چینی كه تلاش می كنند كشورشان را به سوی سرمایه داری هدایت كنند، این پرسش همچنان پرسشی مهم و آزاردهنده باقی مانده است كه چگونه می توان رهبران محلی و تشنه ثروت را كه با اعتبار حزب كمونیست بازی می كنند كنترل كرد.

●فراز و فرودهای كمونیسم سرمایه داری

موقعیت كاری چن نمونه ای است از فرصت های چشمگیری كه سرمایه داری در اختیار كمونیست ها می گذارد. او كارش را از سالن كارخانه شروع كرد و بعد از طی مراحلی به درجه مقام دولتی رسید. بیش از بیست سال مسئول اداره شهر شانگهای بود. ابتدا رهبر دپارتمان شهر، بعد شهردار شد و بالاخره در جایگاه رهبر حزب كمونیست شهر قرار گرفت. مقر دولت شهر شانگهای و حزب كمونیست هر دو در ساختمان خاكستری و عظیم در مركز شهر هستند، درست در جایی كه پیش از ورود كمونیست ها، میدان اسب دوانی شهر در آن واقع شده بود.

در آن روزها آن نقطه از شهر مكان تجمع ثروتمندان شهر شانگهای بود كه جمع می شدند و به شرط بندی می پرداختند. چن به عنوان رئیس دولت شانگهای نماد حاكمیت چین در این شهر بوده است. او به رونق ساخت و ساز در شانگهای كمك كرد و این شهر به پررونق ترین نمونه ساخت و ساز در كل تاریخ چین تبدیل شد. شانگهای اكنون بیش از چهار هزار آسمان خراش دارد كه این تعداد حتی بیشتر از تعداد آسمان خراش های نیویورك است. در آستانه برگزاری نمایشگاه جهانی در شانگهای كه قرار است در سال ۲۰۱۰ برگزار شود، برج های بلندتر و جدیدتر و ساختمان های گران تری در این شهر در حال ساخت است كه آسمان شهر را هر روز تیره تر می كند.

چن همچنین در پیشبرد رشد صنایع محلی نقش پررنگی داشت. او تصمیم می گرفت كه چه كسی قراردادهای پررونق اقتصادی و صنعتی و توسعه ای را امضا كند و كدام شركت خارجی تخصص برتر تكنولوژی غرب را وارد صنایع پرشمار دولتی كند.

مدیران شركت های غربی برای جلب نظر چن با یكدیگر رقابت می كردند.

آنها طرح هایشان برای ساخت بلندترین هتل ها و مدرن ترین ساختمان های دنیا را به مسئولان شهر ارائه می كردند و دیدگاه پیشرفته جهانی این مسئولان را می ستودند. در همین حال چن هم بهره خود را از این طرح ها می برد.

●تب طلا، به سبك چینی

این همان چیزی بود كه دنگ شیائوپنگ می خواست. او دولت شهر شانگهای را متقاعد كرده بود تا تصویر و ماهیت شهر را تغییر داده و آن را به مركز مالی با ظاهری چشمگیر تبدیل كنند. اكنون این شهر به نمادی برای چین مدرن امروز تبدیل شده است. دنگ كه در سال ۱۹۹۷ درگذشت، می خواست شانگهای سرآمد كل كشور و پیشروی حركت آن به سوی اقتصاد بازار باشد. او می خواست وال استریت آسیا را در شانگهای بسازد. از آن زمان شانگهای در كنار بقیه شهرهای چین در تب طلا فرو رفت. هیچ فرد یا گروه مخالف، رسانه آزاد و دستگاه قضایی مستقلی نیست كه بتواند بر كمونیست های كاپیتالیست چین نظارت كند. حتی آنهایی كه در پكن برنامه ریزی و حكومت می كنند از برخورد با ثروتمندان قدرتمندی چون چن بیم دارند. آنها هم از رونق اقتصادی و توسعه سود می برند و در برابر هر اقدامی كه ممكن است این روند را به خطر بیاندازد مقاومت می كنند.

در یك اقتصاد بازار بانك مركزی می تواند رشد پرشتاب اقتصاد را از طریق سیاست های مالی و پولی كنترل كند. اما وقتی اقتصاد بازار به معنای واقعی وجود نداشته باشد پكن چاره ای جز توسل به شیوه های آزمون و خطا برای كنترل اوضاع ندارد.

مبارزه علیه مدیران فاسد اكنون دیگر در چین جا افتاده و به امری روزانه تبدیل شده است. در استان هونان گروهی از همسران مقامات تازه منصوب شده استان اخیراً به دیدار از زندان شهر برده شدند تا به عنوان ابزاری بازدارنده به آنها درباره عواقب و پیامدهای فساد مالی و اداری هشدار داده شود. دو سال پیش یكی از غول های بازار املاك و مستغلات شانگهای به اتهام داد و ستد غیرقانونی به حبس محكوم شد. البته او در زندان شرایط خاص و بهتری نسبت به دیگر زندانیان دارد. در ابتدا او مجبور بود مانند دیگر زندانیان در زندان صابون بسته بندی كند. اما بعدها اجازه یافت تا كارهای شركت را از داخل زندان انجام دهد و حتی به تماس های تلفنی تلفن همراهش جواب دهد. او همچنین در سلولی دوران حبس خود را می گذراند كه دستگاه تهویه، دستگاه تلویزیون، دی وی دی، مبلمان و یخچال دارد.

دلیل اینكه چن مدت طولانی از تعقیب و مجازات قضایی مصون بود، حمایت جیانگ زمین رئیس جمهور سابق چین از او بود. اما در سال های گذشته او دیگر نفوذ خود را از دست داد و جانشین او یعنی هوجینتائو اكنون به دنبال تضعیف مخالفانش و تحكیم قدرت خود است.

چن رقیب عمده و بالقوه هو و ون جیابائو نخست وزیر چین به شمار می آمد. او حتی چنان جرأت پیدا كرده بود كه از ون در برابر هو به صراحت انتقاد می كرد و سیاست های او را برای كاهش شتاب رونق اقتصادی مورد سرزنش قرار می داد، اما هو از این لحن انتقادی خشنود نبود.

پكن در واقع با سرنگون كردن چن در روند اقتصادی كشور چین موضعگیری صریحی كرد: رشد اقتصادی از حالا به بعد باید در كنترل درآید.

اكنون حزب كمونیست باید اعتماد را در میان تجار و مردم شهر شانگهای احیا كند. مأموران تحقیق حزب كمونیست كار بزرگ و دشواری در شهر شانگهای پیش رو دارند و باید به شرایط دیگر حاكمان شهر هم رسیدگی كنند. دروازه های سیاه رنگ هتل بزرگ شهر شانگهای همچنان بسته خواهد ماند.

مترجم؛نیلوفر قدیری