گل و طلا

«هنگامی كه كنار دروازه خالی به توپ رسیدم، بدنم دچار تغییرات فیزیكی عجیبی شد. نبض من تندتر از همیشه می زد. احساس عجیبی داشتم... با هر مشقتی خود را به توپ رساندم و ضربه نهایی را زدم.»پل اینس، ستاره وقت لیورپول لذت گلزنی را این گونه تشریح كرد. واقعاً این بخش زیبای داستان غیرقابل پیش بینی توپ گرد و مستطیل سبز، بیش از سایر تب و تاب های فوتبال قابل بحث می باشد و آنكه این هنر بزرگ را به رخ می كشد، لیاقت به پا كردن كفشی از جنس طلا را خواهد داشت.

امسال، این جایزه طی رقابتی نفسگیر به فرانچسكو توتی، اسطوره رم رسید؛ در حالی كه شایداگر«رود ون نیستلروی» در آخرین بازی رئال مادرید دچار آسیب دیدگی نمی شد، می توانست در كسب چنین عنوان باارزشی با پرنس رم شریك شود.

به هر حال نام برنده كفش طلا اهمیت ندارد. توجه خاص یوفا به گلزنان فوتبال این قاره از كوچك ترین كشورها گرفته تا صاحبنام ترین لیگ ها، مسأله اصلی و به واقع محرك اصلی تلاش گلزن ها محسوب می شود. در سال های گذشته بارها نام های عجیب و كاملاً ناشناسی را در رتبه های ابتدایی جدول گلزنان اروپا دیده ایم و هزاران بار تصاویر تكراری شادی مهاجمان تیم های متوسط لیگ مجارستان، سوئد و ... را نظاره كرده ایم.

شاید دست اندركاران بالاترین سازمان اجرایی فوتبال اروپا قصد دارند از طریق اهدای كفش طلای اروپا توجه خاص خود به مهاجمان را نشان دهند. بله! چشم تیزبین یوفا همه را می بیند. توتی با «آفونسو» برزیلی هیچ تفاوتی ندارد!

● داستان كفش طلا

حتی در سال ۱۹۶۸ نیز ربودن كفش طلا دشوار نبود؛ حداقل نه سخت تر از مرارت هایی كه سیندرلابرای به پا كردن كفش بلوری متحمل شد! اوزه بیو، اولین برنده نام داشت. دومین نفر یك فوتبالیست ناشناس به نام «پیتر زهكوف» از زسكا صوفیه بلغارستان نام داشت و سومی گرد مولر ستاره معروف فوتبال آلمان.

زدن ۴۰ گل در یك فصل فقط از عهده پلنگ سیاه موزامبیك (اوزه بیو) برنمی آمد. «ژوزف اسكوبلار» ستاره المپیك مارسی در سال ۱۹۷۱-،۱۹۷۰ فوتبال اروپا را شگفت زده كرد. او در مجموع ۴۴ بار دروازه رقبا را گشود. هرچند ركورد این بازیكن تنها ۳ فصل بعد توسط یك آرژانتینی به نام «هكتور یازالده» (تا به حال نام او را شنیده بودید؟) شكسته شد.

بازیكن اسپورتینگ لیسبون ۴۶ بار دروازه بانان را به زانو درآورد و پس از ۲ سال اولین نام غیرتكراری رباینده عنوان بهترین گلزن اروپا نام گرفت. «دودو جورجسكیو» اتفاق بزرگ فصل ۱۹۷۵-۱۹۷۴ را رقم زد. این بازیكن بومی دیناموبخارست درسال ظهور مهاجمان بزرگ با ۳۳ گل زده، جایزه ویژه یوفا را به دست آورد و درصدر اخبار مربوط به فاتحان فوتبال اروپا جای گرفت. سنت حضور كم نام و نشان ها در صدر جدول گلزنان، توسط «سوتیریس كایافاس» در فصل ۱۹۷۶-۱۹۷۵ حفظ شد. بازیكن تیم «اومانیا نیكوزیا» قبرس در مجموع ۳۹ گل زد و صد برابر این تعداد، فوتبالیست های اروپای غربی را به حیرت واداشت. برنده بعدی، مشهورتر بود.

«هانس كرانكل» ستاره بی نظیر اتریش با۴۱ گل زده از یك طرف قلب هواداران راپیدوین و از سوی دیگر كفش طلا را ربود. «كیس كیست» از آلكمار به اندازه «كرانكل» جذابیت تصویری نداشت و مانند او متعلق به پایتخت موسیقی دنیا هم نبود اما طنین گل هایش، دل انگیزتر نمایش تمام ستاره های فصل ۱۹۷۹-۱۹۷۸ به نظر می رسید.

از آغاز دهه شاهد خودنمایی روزافزون گمنام ها بودیم. نخستین فرد این جمع «اروین ون دربرگ» مهاجم استاندار لیژ نام داشت كه ۳۹ بار تور دروازه حریفان تیمش را به لرزه درآورد. جورج اسلاكوف، ویم كیفت و فرناندو گومز در سال های بعدی این عنوان را تصاحب كردند تا اینكه نوبت به ایان راش، اسطوره گلزنی لیورپول رسید.او در فصل ۱۹۸۴-۱۹۸۳ ، ۳۲ بار برای قهرمان اروپا به گلزنی پرداخت.

گومز در سال بعد بین او و ماركو فان باستن افسانه ای فاصله انداخت. «ماركو گلو» كه آن زمان عضو آژاكس بود، با ۳۷ گل كفش طلا را به دست آورد. «تونی پولستر» آقای گل مسابقات فوتبال المپیك ۱۹۹۲ بارسلون، در فصل ۱۹۸۷-۱۹۸۶ آمار باورنكردنی ۳۹ گل زده را به جای گذاشت و بدون هیچ حرف و حدیثی آقای فوتبال اروپا نام گرفت.

كولاك، ماتیوت، هوگو سانچز و استویچكوف (به طور مشترك) و درك پانچو كفش طلای فصول ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۱ را به دست آوردند. در ادامه، یوفا تصمیم گرفت برای هر لیگ یك ضریب گلزنی به وجود بیاورد و این گونه ارزش گل زدن در لیگ های دشوار و رقابتی را نشان دهد. مسلماً لیگ اسكاتلند یكی از كمترین ضرایب را داشت اما«الی مك كوئیست» با گل هایش شیوه یوفا را به سخره گرفت و ۲ فصل پیاپی با ۲۴ گل زده در رده اول قرار گرفت؛ فراتر ازستاره های گلزن لیگ های سطح بالا كه حتی اگر فقط ۱۰ گل می زدند به خاطر ضریب بالای كشورهایشان، جایگاهی بالاتر از مهاجم ۴۰ گله یك لیگ سطح پایین، می یافتند!

● عصر جدید

دیوید تیلور، آرسن آویتیسان و «ازویداندلادزه» با قرار گرفتن در صدر جدول گلزنان اروپا زنگ آغاز عصر گمنام ها را به صدا درآوردند؛ اتفاقی كه در عرصه تیمی، یك دهه بعد در قالب شگفتی آفرینی تیم های نه چندان مطرحی مانند پورتو و لاكرونیا تكرار شد.

به هر حال از سال ۱۹۹۷ فیفا با سخت گیری بیشتری در ضریب گل لیگ ها تغییراتی ایجاد كرد بر این اساس ضریب گلزنی در ۱۸ لیگ سطح اول، عدد ۲ بود. رونالدوی برزیلی از این قانون نهایت بهره را برده و با ۳۷ گل زده كفش طلای اروپا را به دست آورد. یك سال بعد «نیكلاس ماچلاس» از «ویتسه» به همین تعداد دروازه حریفان تیمش را گشود. «ماریو ژاردل» افسانه ای روی صحنه آمد. او با زدن ۳۶ گل عنوان برترین ستاره فصل ۱۹۹۹-۱۹۹۸ اروپا را از آن خود كرد. كوین فیلیپس ساندرلندی نفر بعدی نام داشت كه ۳۰ بار در بازگشایی چهارچوب ها توفیق به دست آورد. متأسفانه فرزند بازیگوش او به پدرش اجازه درخشش بیشتر را نداد. وقتی كوین چند سال پیش پنالتی های تیمش را هدر داد، مورد انتقاد خبرنگاران قرار گرفت.

پاسخ او چه بود؟ بخوانید:« همواره شب قبل از بازی، تا صبح مشغول سر و كله زدن با فرزندم بودم .به همین خاطر در زمین خواب آلود ظاهر شده و نتوانستم پنالتی ها را به گل تبدیل كنم!»هنریك لارسن، برنده بعدی كفش طلای اروپا به اندازه فیلیپس در خارج از مستطیل سبزمسؤولیت پذیر نبود وشاید به همین خاطر حتی پس از ۳۵ گل فصل ۲۰۰۱-۲۰۰۰ تا سال های سال به گلزنی خود ادامه داد.

«ماریو ژاردل» تنها حریف آن دوران ستاره سوئدی تلقی می شد. این اعجوبه طی فصل ۲۰۰۲-۲۰۰۱ ، ۴۲ گل برای اسپورتینگ لیسبون به ثمر رساند و ركورد دوران معاصر را به نام خود نوشت. «روی ماكای» هلندی هم از جنس گلزنان برتر تلقی می شد. او در لباس دپورتیو و لاكرونیا غول كش فصل ۲۰۰۳-،۲۰۰۲ فوتبال اروپا را تحت تأثیر خود قرار داد. تیه ری آنری یك فصل بعد جایزه ویژه را از چنگ رقبا درآورد. دیه گو فورلان، لوكاتونی و اكنون فرانچسكو توتی برنده های ۳ دوره اخیر نام دارند. سال آینده نوبت كیست؟ رود ون نیستلروی اخیراً نگون بخت؟ اتوئوی مصمم؟ رونالدینیو ناكام یا شاید یك گمنام دیگر؟

● آنچه در مورد ۳ گلزن برتر فصل پایان یافته اروپا نمی دانید

۱) «توتی» صاحب كفش طلای اروپا

در كودكی آرزو داشت در پمپ بنزین مشغول به كار شود!

۲) «آفونسو آلوز» نفر دوم برترین گلزنان فصل اخیر اروپا، صاحب ۱۰ برادر است.

۳) نیستلروی، سومین گلزن برتر فصل اروپا در روز تولد اسطوره اش، پاتریك كلایورت به دنیا آمد اما مدت ها پس از او مشهور شد.

۴) جشن عروسی نیستلروی در یك كاخ مجلل برگزار شد. حتی شاهزاده هلند هم اجازه نیافت چنین مراسم باشكوهی ترتیب دهد!

۵) آلوز در نوجوانی مجبور شد به خاطر كسب درآمد برای خانواده فقیرش، چند باشگاه عوض كند.

۶) توتی قصد داشت با «ماریا ماتزا» كه یك فروشنده بود ازدواج كند اما بنا به دلایلی از او جدا شد و اكنون كنار «ایلاری بلازی» یكی از مشهورترین مجریان ایتالیا زندگی می كند .

۷) توتی در كودكی اسباب بازی غیر از توپ و پوستر بازیكنان رم نداشت و به همین جهت مورد تمسخر اطرافیان قرار می گرفت.

۸) نیستلروی در ایام نوجوانی به دلیل جثه نسبتاً تنومندش «بچه غول» خطاب می شد.

۹) توتی درست هنگام غسل تعمید، اولین ضربه را به توپ فوتبال وارد كرد.

۱۰) عموی توتی یك هوادار افراطی رم بود كه وقتی با تفاضای برادرزاده اش مبنی بر حضور در تست تمرینی لاتزیو روبرو شده، به مدت چند روز با او صحبت نكرد.