نگرانی ها در آستانه انتخابات

ترکیه در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی قرار دارد, اما بعید است حزب حاکم عدالت و توسعه بتواند اکثریت را در این انتخابات به دست آورده و برای پنج سال دیگر زمام امور این کشور را به دست گیرد

● احتمال کودتای ارتش در ترکیه

ترکیه در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی قرار دارد، اما بعید است حزب حاکم عدالت و توسعه بتواند اکثریت را در این انتخابات به دست آورده و برای پنج سال دیگر زمام امور این کشور را به دست گیرد. در آن صورت باید پنج سال آینده را سال هایی پر از تنش در جامعه یی نامطمئن که با هویت سیاسی و اقتصادی خود مشکل دارد، دانست.

به نوشته الشرق الاوسط حزب عدالت و توسعه طی چهار سال گذشته دستاوردهای موفقی داشته اما در کنار این موفقیت ها، برخی عوامل وجود دارد که رسیدن این حزب به قدرت برای پنج سال دیگر را با دشواری مواجه می کند. حزب اسلامگرای عدالت و توسعه که از چهار سال قبل زمام قدرت را در ترکیه به دست گرفت، دستاوردهای موفق تری نسبت به سایر حکومت های ترکیه از زمان جنگ جهانی دوم داشته است.

در این چهار سال اقتصاد ترکیه با سرمایه گذاری مستقیم خارجی در بالاترین سطوح شکوفا شد؛ مساله یی که پیش از این همواره منشاء مشکلات و دشواری برای نسل های پیشین ترکیه بوده است. حتی بازار کار ترکیه در این چهار سال به نحو قابل توجهی بهبود یافت و برای اولین بار طی ۵۰ سال گذشته، اعزام کارگران ترک به اروپا و خاورمیانه متوقف شد. اما این موفقیت ها که طی چهار سال حاکمیت حزب عدالت و توسعه به دست آمده، نتوانسته جایگاه این حزب را به اندازه یی تحکیم کند تا بتواند برای پنج سال دیگر نیز بر ترکیه حکم براند.

در قوی ترین احتمالات، این گزینه وجود دارد که دو سوم مردم ترکیه در انتخابات آینده به حزب عدالت و توسعه رای ندهند زیرا این تردید و بدبینی وجود دارد که این حزب اگرچه اسلامگرا است و در بسیاری مسائل، مواضع خود را با نظام لائیک ترکیه در تضاد می بیند اما به صورت پنهانی برنامه هایی برای تداوم نظام لائیک در جامعه مسلمان ترکیه دارد.

بسیاری از مردم این کشور هم تاکید می کنند که حزب عدالت و توسعه به نظام لائیک پایبند است و تمایلی به ارتباط میان دین و سیاست ندارد. البته در این میان مخالفان حزب عدالت و توسعه از این موضوع نگرانند که چه بسا این حزب گرگی در لباس میش باشد که هدف آن تخریب چهره مخالفان خود بوده و منتظر ضربه مهلک به آنها است.

این در حالی است که دلایل خاصی مبنی بر دست داشتن این حزب در پاکسازی بی صدای مخالفان وجود ندارد. نظرسنجی ها حاکی از آن است که این حزب تنها می تواند آرای ۴۰ درصد رای دهندگان را به خود اختصاص دهد و به دلیل نظام خاص انتخاباتی ترکیه ممکن است حزب عدالت و توسعه نتواند دو سوم کرسی های مجمع ملی را از آن خود کند و پارلمان را در اختیار بگیرد. در کنار این مسائل، طرفداران نظام لائیک و مخالفان حزب اسلامگرا قرار دارند که ادعا می کنند بسیاری از رهبران ۱۷ گروه زیرمجموعه حزب عدالت و توسعه، ید طولایی در همکاری با گروه های تندرو دارند و تمام تلاش آنها بر تبدیل ترکیه به جمهوری اسلامی متمرکز است.

طرفداران نظام لائیک بیم آن را دارند که حزب عدالت و توسعه با رسیدن به قدرت برای پنج سال دیگر، به تدریج بتواند اصلاحات اسلامی مورد نظر خود را بر نظام لائیک تحمیل کند و این امر منجر به نابودی این نظام شود. از جمله طبق گزارش ها، بسیاری از قضات بلندپایه دارای گرایش های لائیک طی چهار سال گذشته اجباراً بازنشسته شده یا رتبه کاری آنها تنزل یافته است تا طرفداران و هم کیشان حزب عدالت و توسعه جایگزین آنها شوند.

این مساله نظام آموزشی ترکیه را نیز شامل شده و تعداد زیادی از معلمان این کشور با این استدلال که کاملاً اسلامگرا نیستند مجبور شده اند جای خود را به طرفداران حزب عدالت و توسعه بدهند.

این حزب البته پا را فراتر نهاده و نه تنها در مسائل اقتصادی نیز از روش مذکور استفاده کرده بلکه در ارتش نیز که از گذشته همواره حامی و پشتیبان نظام لائیک بوده رخنه کرده و تعداد زیادی از اسلامگراها را در رده های مختلف ارتش این کشور به کار گماشته است.

موضوع دیگری که اشاره به آن ضروری به نظر می رسد این است که اگرچه همسران رهبران حزب عدالت و توسعه مقید به پوشیدن روسری (کابالی) هستند این حزب توانسته است طی این چهار سال برخی محدودیت های مذهبی را که از سال ۱۹۲۴ بر ترکیه حکمفرما بوده از میان بردارد، اما گفته می شود اتخاذ برخی سیاست ها توسط حزب عدالت و توسعه موجبات ناخرسندی امریکا و اسرائیل را به رغم روابط خوب ترکیه با آن دو فراهم ساخته است.

از جمله برخی کانال های تلویزیونی خصوصی این کشور وابسته به حزب اسلامگرا چندی قبل مجموعه مستندی را تحت عنوان «سرزمین گرگ ها» پخش کردند که در آن تعدادی پزشک یهودی با همکاری عوامل سازمان سیا اقدام به فروش اعضای بدن مسلمانان می کنند. طرح ها و برنامه های دارای رنگ و سیاق مذهبی توسط حزب عدالت و توسعه، کتب درسی و نظام آموزشی ترکیه را نیز به طور قابل ملاحظه یی در برگرفته تا جایی که برخی رهبران این حزب، پاکسازی لائیک ها را به مصلحت کل جامعه ترکیه اعم از نظام قضایی، آموزش، ارتش و غیره دیده و معتقدند این اقدامات، اصلاحی برای اوضاع ناعادلانه سال های گذشته در این کشور است به ویژه اینکه مسلمانان در گذشته به میزان زیادی در ترکیه در تنگنا و محدودیت بودند. همچنین حزب مذکور اخیراً موفق شد برخی اصلاحات پیشنهادی خود از جمله انتخاب رئیس جمهور با رای مردم را به جای انتخاب وی در پارلمان در دادگاه قانون اساسی این کشور به تصویب برساند.

این در حالی است که گفته می شود طی چهار یا پنج سال آینده احتمال اینکه طرفداران حزب عدالت و توسعه، این دادگاه را به کنترل خود در آورند زیاد است. این مساله نیز نگرانی طرفداران نظام لائیک را دو چندان کرده است، اما نکته مهم و اساسی که اخیراً بحث بر سر آن افزایش یافته احتمال وقوع یک کودتای دیگر توسط ارتش با نزدیک شدن به زمان انتخابات پارلمانی ترکیه است.

به ویژه اینکه طی چهار سال گذشته احزاب لائیک در اتخاذ یک موضع واحد در برابر حزب عدالت و توسعه ناکام مانده و احتمال می رود یکی از دو حزب عدالت و توسعه یا چپ میانه از میان ۲۱ حزب موجود در انتخابات پارلمانی آینده، اکثریت کرسی های پارلمان را از آن خود کنند. بسیاری از مردم ترکیه بر این باورند که ارتش با هدف جلوگیری از سیطره و نفوذ حزب عدالت و توسعه بر دیگر دستگاه ها و نهادها از جمله ریاست جمهوری، وارد عمل خواهد شد.

ارتش ترکیه از سال ۱۹۶۰ به طور میانگین هر ۱۰ سال یک کودتا انجام داده که گفته می شود هدف از آن جلوگیری از به قدرت رسیدن چپ های افراطی و یا راستگراهای اسلامی بوده است، اما به گفته تحلیلگران، وقوع یک کودتای دیگر توسط ارتش ترکیه طی روزها و هفته های آینده منطقه خاورمیانه را دستخوش تحولات و مشکلات جدیدی خواهد کرد.

ترجمه؛ نادر مازوجی