ناکارآمدی اپک کتابخانه ملی

در این مقاله سعی شده است با ذکر مثالهای عینی و اشتباهات پیش پا افتاده ناکارآمدی فهرست پیوسته و کتابشناسی ملی برای استفاده کننده گان از خدمات کتابخانه ملی بیان شود

● مقدمه

کتابخانه ملی قلب تبنده هر کشور در زمینه میراث فرهنگی و پشتوانه از انتشارات ملی است . دو وظیفه مهم کتابخانه ملی :

۱) جمع آوری یک نسخه از تمامی انتشاراتی (کتب) که در کشور نشر می یابد که این امر به وسیله قانون واسپاری انجام می شود

۲)تهیه و نگهداری میراث انتشاراتی و فرهنگی و به عنوان یک هویت فرهنگ

در کنار این وظایف و اهداف کتابخانه ملی یکی از وظایف مهم هر کتابخانه ملی تهیه و انتشار کتابشاسی های معتبر چه به صورت چاپی و خصوصاْ الکترونیکی می باشد. که نخستین کتابشناسی های کتابخانه ملی ایران به صورت چاپی عرضه می شد و پس از آن طی سالهای گذشته به صورت CD نیز تهیه می شد که طی دو شماره اخیر آن به صورت DVDنیز انتشار یافته است. اما قسمت اخر این که مورد بحث واقع می شود سیستم اوپک یا فهرست پیوسته کتابخانه ملی است که به تازگی یا عبارتی چند سالی است که بر روی شبکه وب قرار گرفته است.

در این مقاله سعی شده است با ذکر مثالهای عینی و اشتباهات پیش پا افتاده ناکارآمدی فهرست پیوسته و کتابشناسی ملی برای استفاده کننده گان از خدمات کتابخانه ملی بیان شود.

آیا تاکنون برای جستجو اطلاعات کتابشناسی و یا فهرست نویسی منابع به سایت کتابخانه ملی( اپک) مراجعه نموده اید؟ حتماْ و حتماْ‌ هم به فهرستهای عجیب و غریب یک مدرک(خصوصاْ ) یک کتاب برخورده اید. مثلا به دنبال جستجوی کتابی در سیستم اوپک کتابخانه ملی با عنوان دنیای ممکن از تیبورمند هستید فکر می کنید بعد تایپ این عبارت و اجرای عملیاتی جستجو به چه اطلاعاتی دست می یابید ، درست است ، نتیجه جستجو به صورت زیر ارائه می شود :

‏سرشناسه : م‍ن‍د، ت‍ی‍ب‍ور

‎Mende, Tibor‬

‏عنوان و نام پدیدآور : دن‍ی‍ائ‍ی‌ م‍م‍ک‍ن‌/ ت‍ی‍ب‍ور م‍ن‍د؛ ت‍رج‍م‍ه‌ ب‌: م‍ه‍رگ‍ان‌

‏مشخصات نشر : [ت‍ه‍ران‌].

‏مشخصات ظاهری : ص‌ ۱۰۹

‏وضعیت فهرست نویسی : ف‍ه‍رس‍ت‍ن‍وی‍س‍ی‌ ق‍ب‍ل‍ی‌

‏شماره کتابشناسی ملی : ‭۴۸۹۶۷

آیا این گونه اطلاعات کتابشناسی در خور کتابخانه ملی است؟ و آیا مورد پذیرش یک کتابدار تجربی کتابخانه عمومی است، چه برسد به یک کتابدار متخصص در امر فهرستنوسی؟

قضاوت بر عهده خود شما است.

نمونه های بسیاری در امر بازیابی اطلاعات کتابشناسی است که فاقد اصول اولیه فهرستنویسی است چه برسد به اینکه اکثر فهرست های اوپک کتابخانه ملی فاقد شماره رده بندی LC و دیویی است .

اما با مقایسه اوپک کتابخانه ملی با اوپک های کتابخانه کنگره و بریتانیا متوجه می شویم که اوپک کتابخانه ملی به عنوان یک اوپک از استاندارد خاصی چه در زمینه فهرستنویسی و چه بازیابی استفاده نمی کند در مقابل اوپک های کتابخانه های کنگره و بریتانیا آنچنان قوی است که کمتر و شاید هم به ندرت درچار این نقایص ابتدایی خصوصا در امر فهرستنویسی می باشند.

۲)عوامل ناکارآمدی سیستم اوپک کتابخانه ملی

من در اینجا به چند عامل که باعث ایجاد چنین بی قاعدگی و بلوشی در اوپک کتابخانه ملی شده است اشاره می نمایم:

۲-۱) عدم وجود مدیریت کارا و غیر متخصص بر امر فهرست نویسی و اداره آن

۲-۲) استفاده از نیروی غیر متخصص و غیر آگاه در امر فهرستنویسی

۲-۳)استفاده از سیستم یا نرم افزار کتابخانه ای ناکارا و نامناسب به توجه به رسالت کتابخانه و حجم مدارک بالا

۳) بحث و نتیجه گیری

حال به توضیح هر کدام از موارد بالا و ارائه پیشنهاد جهت بهبود وضعیت اوپک کتابخانه ملی می پردازیم.

۳- ۱) اولین عامل و شاید مهم ترین عامل این نابسامانی، عدم مدیریت کارا و حاکمیت مدیریت غیر تخصصی بر کتابخانه ملی از ابتدا تا کنون که از وجود مدیران غیر متخصص (کتابدار)در امر اداره کتابخانه استفاده شده است و همین عامل عدم آشنایی مدیران به مسائل کتابداری و اطلاع رسانی باعث شده که این امر نیز تحت شعاع قرار گیرد.

۳-۲) دومین عامل استفاده از نیروی غیر متخصص و آگاه به مسائل فهرستنویسی که باعث شده اطلاعات فهرست نویسی از همان ابتدا چه بصورت CD و چه اکنون به صورت اوپک به صورت ناقص بسیار پر اشتباه ظاهر شود. برای رفع این مشکل باید از وجود کتابدارانی متخصص و ناظر در امر فهرستنویسی بهره برد.

۳-۳) سومین و یکی دیگر از عوامل مهم که از ابتدای انتشار CD کتابشناسی ملی ایران و تا کنون که به صورت اوپک استفاده می شود و این امر بر مشکلات دیگر فرایند فهرستنویسی و بازیابی اطلاعات افزوده است انتخاب غلط و یک جانبه نرم افزار پشتیبان از اطلاعات کتابشناسی ملی است که در عمل ثابت می شود این نرم افزار داراری ریزش کاذب بسیار در امر جستجو و بازیابی اطلاعات می باشد برای حل این مشکل یا باید هر سریع تر نسبت به برطرف نمودن معایب این نرم افزار بویژه در محیط وب اقدام نمود یا از وجود نرم افزاری قدرتمند تر با گستره عملیاتی بیشتر در امر بازیابی مثل سیتم نرم افزاری تحت وب نوسا (سیمرغ) استفاده نمود.

به امید روزی که ما کتابداران شاهد روبرو شدن با فهرستهای ناقص و غیر مرتبط در امر بازیابی نباشیم و کتابخانه ملی هر چه سریعتر نسبت به برطرف نمودن این نقایص اقدام نماید.

علی اکبر سرپرست کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی آدرس :www.infolib.blogsky.com