ارمغان والدین خشونت دوست برای فرزندان

نگاهی به یک پدیده جدید در خانواده های ایرانی

این روزها فضای خانه‌های ایرانی مملو از انواع و اقسام محصولات فرهنگی داخلی و غربی شده است. به شکلی که در یک جامعه آماری فرضی می‌توان به تسلط این محصولات فرهنگی بر فضای موجود بر برخی از خانه‌ها اذعان داشت. محصولاتی که به شدت مورد توجه قشر نوجوان و جوان قرار گرفته است. در این میان نکته‌ای که از نگاه کارشناسان پنهان مانده توجه ویژه برخی از والدین به این محصولات است. آن‌چنان‌که این مسئله دیده می‌شود که برخی از والدین به دلایل مختلف، خود علاقه ویژه‌ای به استفاده از محصولات فرهنگی غربی دارند و این مسئله تبعات قابل توجهی برای خانواده دارد. علاقه برخی از والدین به محصولاتی مانند فیلمهای ترسناک یکی از این مثالهاست که در چند سال اخیر با تسهیل دانلود فیلمها از فضای مجازی بیش از پیش گسترش پیدا کرده است.

در این بین کارشناسان تأکید ویژه‌ای دارند که بسیاری از این محصولات در نظام رده بندی سنی جهانی در رده‌های بسیار بالایی قرار می‌گیرند و این در حالی است که اصلا این موضوع مورد توجه برخی از خانواده‌ها قرار نمی‌گیرد.

● حضور خشونت تصویری در فضای خانواده

احمد جلالی، روانشناس و استاد دانشگاه در این‌باره تأکید دارد که علاقه والدین به فیلمهای فوق‌العاده ترسناک با صحنه‌های کاملا غیرانسانی می‌تواند سبب بروز مشکلاتی در فرزندان باشد. به‌ویژه که در بسیاری موارد والدین بدون ملاحظه به روح و ذهن فرزندان در حضور آنان چنین محصولاتی را تماشا می‌کنند که این مسئله تبعات پنهانی درازمدت دارد.

وی می‌افزاید: تبعات پنهان این موضوع می‌تواند در ریزترین تا مهم ترین مسائل زندگی یک جوان تأثیرگذار باشد. در اولین مرحله می‌تواند تأثیر خاصی در روح ضعیف و نهال‌گونه وی بگذارد. چرا که اکثر نوجوانان هنگامی که چنین محصولاتی را با والدین خود تماشا می‌کنند به شدت می‌هراسند. در این حالت دو موضوع برای فرزندان رخ می‌دهد، اول اینکه ترس خود را سرکوب می‌کنند و یا در مرحله دوم ترس خود را ابراز خواهند داشت. در بعد اول یعنی سرکوب ترس به تدریج تبعاتش به صورت بیماریهای روان پریشی بروز خواهد کرد. حتی گاهی اوقات همین روان‌پریشی هم از سوی نوجوانان و جوانان پنهان می‌شود. اما به تدریج در روند فعالیتهای روزمره آنها اختلالات قابل توجهی ایجاد می‌کند. ترسهای مقطعی و گاه‌به‌گاه هم از دیگر این تبعات می‌تواند باشد.

در این میان برخی از صاحب‌نظران اجتماعی از مشروعیت‌سازی می‌گویند که این‌گونه محصولات می‌تواند برای مسائل غیراخلاقی در ذهن فرزندان کند.

وقتی والدین خشونت و وحشت را مشروع می‌کنند

پدرام فریدونی، کارشناس مسائل اجتماعی و استاد دانشگاه در این‌باره عنوان می‌کند: اصولا ذهن نوجوانان و کودکان تابع انگاره‌هایی است که از نگاه والدین مطلوب محسوب می‌شود. به شکلی که حتی اگر والدین برخی مسائل مثبت را منفی بشمارند ناخودآگاه کودکان هم به آن مسائل ذهنیتی منفی خواهند داشت. در سوی دیگر اگر والدین نسبت به مسئله‌ای علی‌رغم منفی بودن آن واکنش مثبت نشان دهند کودکان هم ذهنیت خود را درباره آن مسئله تغییر می‌دهند. پدرام فریدونی در ادامه تأکید می‌کند که بر همین اساس والدین با تماشای فیلمهای ترسناک، به طور ناخودآگاه در حال دادن پیام مثبت درباره محتوای این فیلمها به کودکان خود هستند. به طوری که والدین با این‌گونه رفتارها به کودک خود این مسئله را بیان خواهند داشت که خشونت و رفتارهای ضداجتماعی و جنون‌آمیز چندان هم بد نیست.

از سوی دیگر تردیدی وجود ندارد که واکنشهای گوناگون والدین به ترس کودکان بابت دیدن این فیلمها هم در روند فکری آنها تأثیرگذار خواهد بود.

● برچسب نزن، سرخورده می‌شوم

احمد جلالی، روانشناس و استاد دانشگاه تأکید دارد که برخی اوقات والدین در اثر ناآگاهی، فرزندان خود را به دلیل ترس از دیدن این‌گونه محصولات به ترسو بودن متهم می‌کنند آن‌چنان که به آنها برای این مسئله برچسب می‌زنند که این مسئله تبعات قابل توجه خود را دارد. اولین نتیجه این مسئله در اعتماد به نفس فرزندان خودنمایی خواهد کرد. به شکلی که فرزندان به دلیل محکوم شدن از سوی والدین به ترسویی و محافظه‌کاری دائما در استرس مداوم به سر می‌برند. این مجموعه کنش‌ها به تدریج سبب می‌شود که نوجوانان در بعد شخصیتی در جامعه کمبودهای فراوانی داشته باشند. به شکلی که در گذر زمان دائما این حس را داشته باشند که باید خود را اثبات کنند.

جلالی در ادامه خاطرنشان می‌کند: در بسیاری از اوقات وقتی نوجوانان از سوی والدین خود بابت ترس از عناصر موجود در این محصولات مورد شماتت قرار می‌گیرند دست به کارهای عجیبی برای اثبات خود می‌زنند. به شکلی که حتی برخی از آنها به واردکننده این محصولات به فضای خانه تبدیل می‌شوند. چرا که احساس می‌کنند که در صورت چنین حرکاتی دیگر ملامتی در کار نخواهد بود و از سوی والدین فردی شجاع خوانده می‌شوند.

در این میان پدرام فریدونی، جامعه پژوه و کارشناس جوانان، بر این باور است که این‌گونه مسائل روند فکری یک نوجوان را ابتدا در فضای خانواده و سپس در جامعه تحت تأثیر قرار داده و به نوعی باعث سردرگمی فکری در او می‌شود. چراکه از یک سو عناصری مانند جنایت و خشونت زشت و ناپسند شمرده می شود اما در سوی مقابل در فضای خانه این‌گونه مسائل عینا تحت لوای محصولات ترسناک و خشن به نمایش گذارده می‌شود. این به معنی این است که والدین توسط رفتار خود فضای یک تناقض فکری منفی را برای فرزند ایجاد کرده‌اند. این درحالی است که اگر فرزندان بخواهند مسائل مطرح شده در این‌باره در فضای خانه را به بیرون از فضای خانه منتقل کنند به نوعی تبدیل به فرد ضد اجتماعی مبدل می‌شوند. چرا انگاره‌های فکری آنان درباره خشونت و رفتارهای غیراخلاقی و انسانی با انگاره‌های مفروض جامعه متفاوت است.

● والدین ناآگاه و بازی با روح فرزندان

در این میان به نظر می‌رسد که والدین باید توجه ویژه‌ای به آنچه که در فضای خانه به نمایش گذارده می‌شود داشته باشند. چرا که در فضای خانه و خانواده آنان نقش مهمی در مشروعیت بخشی به مسائل مختلف دارند. در این راستا بسیاری از کارشناسان براین باورند که والدین را باید نسبت به تبعات و محتویات چنین محصولاتی آگاه کرد. ضمن اینکه باید به آنان هشدارهای لازم در این زمینه را داد که چه چیزهایی را باید در حضور فرزندان مشاهده کنند و چه چیزهایی را باید از چشم نوجوانان کم‌سن و سال دور نگاه داشت.

احمد جلالی، روانشناس و استاد دانشگاه در این‌باره تأکید دارد: در بسیاری از نقاط جهان نظام رده‌بندی سنی مشخصی برای این‌گونه محصولات درنظر گرفته می‌شود. به‌طوری که هم‌سنین مخصوص آن مطرح می‌شود و هشدارهای جدی در این زمینه ذکر می‌کردد. والدین برای استفاده از این اطلاعات ابتدا با ساختار آن باید آشنا گردند. به‌طوری که معانی مختلف برچسبهای رده‌بندی سنی را متوجه گردند. در کنار این مسئله لزوم تقویت حس مسئولیت در برخی والدین هم برای حل این‌گونه مسائل ضروری است.

احمد جلالی، روانشناس بالینی در ادامه عنوان می‌کند: والدین ایرانی باید به درک صحیحی از موقعیت سنی و روحی فرزندان خود هم دست یابند تا از این طریق بتوانند مسائل مناسب و غیرمناسب را برای آنان تشخیص دهند. این مسئله نیازمند همکاری متقابل رسانه‌ها و البته خود والدین است تا از این طریق هم آگاهی لازم را بدست آورند و هم فضای لازم را برای کنترل محصولات فرهنگی غیرمطلوب ایجاد کنند. از سوی دیگر والدین باید توجه داشته باشند که محیط و فضای خانواده نقش گسترده و مهمی در تربیت صحیح فرزندان دارد. این خانواده است که باید قبل از هر چیز وضعیت درستی از شرایط کودک و نوجوانان در خانواده و جامعه توصیف کند و به میزان شکنندگی روحیه جوانان واقف شود.

رضا فرخی