صلح كاغذی

پس از سه سال جنگ و خونریزی در دارفور كه آوارگی و قحطی سایه مرگ را بر سر اهالی غربی سودان گسترانیده است, طرف های درگیر در بحران دارفور بر روی كاغذ به توافق رسیده اند

پس از سه سال جنگ و خونریزی در دارفور كه آوارگی و قحطی سایه مرگ را بر سر اهالی غربی سودان گسترانیده است، طرف های درگیر در بحران دارفور بر روی كاغذ به توافق رسیده اند. اما اینكه امضای توافقنامه صلح به درد و رنج مردم پایان داده و امنیت و آرامش را در دارفور به ارمغان بیاورد، اراده ای سخت و پایدار را از سوی طرف های درگیر در بحران دارفور طلب می كند، وگرنه توافقنامه صلح دو طرف، تنها اثری بر روی كاغذ از خود بر جا خواهد گذارد. حدود سه سال پیش و همزمان با به ثمر رسیدن مذاكرات سازنده صلح میان شورشیان جنوب سودان به رهبری «جان گارانگ» (كه پیش از حضور در دولت ائتلافی كشته شد) با دولت سودان، غرب این كشور دستخوش ناآرامی هایی شد كه در وهله اول تصور آن نمی رفت به یك بحران حاد در سودان و حتی در منطقه غرب این كشور و بخش هایی از كشور همسایه (چاد) تبدیل شود. اخبار جسته و گریخته از غرب سودان حاكی از آن بود كه برخی گروه های شورشی از جمله جنبش آزادی بخش سودان و گروه عدالت و مساوات با اعتراض نسبت به توافقنامه صلح دولت با شورشیان جنوب این كشور، خواستار سهمی مشابه آن شده بودند. این در حالی بود كه اخبار دیگری نیز حكایت از درگیر شدن شبه نظامیان عرب طرفدار دولت موسوم به جنجوید با شورشیان داشت. در این میان دكتر «حسن ترابی» كه تقریباً در بازداشت خانگی به سر می برد، بار دیگر به اتهام برقراری تماس با گروه های شورشی غرب سودان زندانی شد. درگیری غرب سودان تقریباً با سخت گیری دولت «عمر البشیر» در قبال شورشیان و در برخی موارد سهل انگاری نسبت به درگیری های طرف ها در دارفور به سرعت به بحرانی كه آینده نامعلومی در انتظار آن بود، تبدیل گردید. دامنه گسترده درگیری های نظامی شبه نظامیان عرب با شورشیان، بیش از همه غیرنظامیان را هدف قرار داد. این در شرایطی بود كه دولت سودان تحت تأثیر شدید فشارهای سیاسی و تبلیغاتی كه عمدتاً از ناحیه كشورهای غربی صورت می گرفت، قرار داشت. دولت سودان اگرچه مستقیماً در بحران دارفور دخالت نداشت ولی شرایط به گونه ای بود كه انگشت اتهام به سوی خارطوم نشانه رفته بود. به نظر می رسید تلاش خارطوم برای به پایان رساندن جنگ داخلی این كشور با شورشیان جنوب، توان سیاسی را از دولت برای كنار آمدن با بحران دارفور و شورشیانی كه تصور می شد با تحریك طرف های خارجی درصدد سهم خواهی از دولت برآمده اند، گرفته بود. با این حال اتحادیه آفریقا و كشورهای همسایه سودان چون، مصر، لیبی و نیجریه تلاش های خود را برای به پایان رساندن بحران در دارفور و خاتمه دادن به جنگ و خونریزی كه با قحطی و آوارگی غیرنظامیان همراه شده بود، به كار گرفتند. این در شرایطی بود كه گزارش های امدادرسانان سازمان ملل متحد و بنیادهای خیریه غیردولتی، همگی حكایت از بروز فاجعه انسانی در دارفور داشت. به درازا كشیده شدن بحران دارفور را از این زاویه نیز می توان نگاه كرد كه باور كلی در خارطوم و نزد دولتمردان سودانی آن بود كه شورش های غرب سودان، تمامیت ارضی این كشور و وحدت ملی سودان را هدف گرفته است. چرا كه دولت سودان در ماجرای به توافق رسیدن با شورشیان جنوب این كشور و جان گارانگ به ناچار امتیازهای اساسی به جنوبی ها داده بود. لغو قوانین شریعت اسلامی در مناطق تحت نفوذ شورشیان در جنوب، اعطای خودمختاری و سهیم ساختن جنوبی ها در ثروت و قدرت سیاسی، رئیس جمهوری سودان را در شرایطی قرار داده بود كه پذیرش خواسته های شورشیان دارفور در آن وضعیت می توانست، همچون یك زلزله در اركان حكومت مركزی عمل نماید. با این حال به وخامت گراییدن اوضاع دارفور به گونه ای شد كه میانجیگری های منطقه ای كه با فشارهای آمریكا و اتحادیه اروپا همراه گردیده بود، ابوجا پایتخت نیجریه را به محل رایزنی ها برای ایجاد تفاهم میان طرف های درگیر در بحران دارفور تبدیل كرد. پس از كش و قوس های فراوان سرانجام گروه شورشی جنبش آزادی بخش سودان كه اصلی ترین جناح شورشی در دارفور محسوب می شود توافقنامه صلح با دولت سودان را در ابوجا امضا كرد. خلع سلاح شورشیان و شبه نظامیان عرب، اتخاذ ترتیبات امنیتی مشترك در منطقه دارفور، تقسیم قدرت و ثروت و اعطای نوعی خودمختاری در این منطقه اهم موضوعات مورد توافق در موافقتنامه صلح دارفور به شمار می رود. اما آنچه این توافقنامه را ارزش می بخشد اراده ای كه دو طرف بایستی برای عملی ساختن مفاد توافقنامه به خرج دهند وگرنه توافقنامه صلح دارفور كاغذ پاره ای بیش نخواهد بود. این در شرایطی است كه این توافقنامه، امیدواری ها را نزد گروه های امدادرسان سازمان ملل و گروه های داوطلب تا حدودی ایجاد كرده است. رفع موانع فیزیكی و اداری در راه كمك رسانی به غیرنظامیان آواره در غرب سودان یك ضرورت از سوی امدادرسانان اعلام شده است. شاید جنگ در دارفور به انتها رسیده باشد، اما كمك های مادی از سوی طرف های داخلی و خارجی می تواند ابعاد ویران كننده بحران سه ساله دارفور را تا حدی مرتفع كند. اراده ای قوی برای عمل به مفاد توافقنامه صلح و حمایت همه جانبه از آن، گوشه ای از درد و آلام ساكنان آواره و بی خانمان سودانی را التیام خواهد بخشید. هرچند برخی را عقیده بر این است كه دولت سودان برای تداوم بخشیدن به صلح در دارفور و پایان دادن به بحران در این منطقه، با فشارهایی در درون خود روبرو خواهد گردید.

درافشانی