لبنان بر سر چهار راه حوادث

رفیق بهاءالدین حریری یك نوامبر ۱۹۴۴ ۱۴ فوریه ۲۰۰۵ میلیونر و سرمایه داری موفق که طی دو دوره در فاصله سال های ۱۹۹۸ ۱۹۹۲ و از سال ۲۰۰۰ تا زمان استعفا در ۲۰ اكتبر ۲۰۰۴ نخست وزیر لبنان بود

● مقدمه:

رفیق بهاءالدین حریری (یك نوامبر ۱۹۴۴- ۱۴ فوریه ۲۰۰۵): میلیونر و سرمایه‌داری موفق که طی دو دوره در فاصله سال‌های ۱۹۹۸-۱۹۹۲ و از سال ۲۰۰۰ تا زمان استعفا در ۲۰ اكتبر ۲۰۰۴ نخست‌وزیر لبنان بود.

وی در دوران نخست‌وزیری خود پنج كابینه را هدایت كرد. به دنبال ویرانی‌های پس از جنگ داخلی لبنان حریری نقش مهمی در بازسازی بیروت ایفا كرد. او سرانجام به همراه ۲۱ تن دیگر از جمله تعدادی از محافظان خود در ۱۴ فوریه ۲۰۰۵ زمانی كه در حال عبور از خیابان

(George Hotel) در بیروت بود به وسیله یك بمب با قدرت تخریبی یك هزار كیلوگرم «تی.ان.تی» ترور شد. تحقیقات پیرامون قتل وی و تحت‌نظر سازمان ملل همچنان ادامه دارد. تحقیقات اولیه انگشت‌ اتهام را به سوی سوریه و برخی عناصر لبنانی اشاره رفت و این گمان را تقویت كرد كه سوریه نقش اصلی را در این ترور بر عهده داشته است هرچند سوریه مشاركت در این ترور را انكار می‌كند اما تحقیقات اولیه سازمان ملل حكایت از نقش این كشور در این ماجرا داشت.

● زندگینامه:

حریری در یك خانواده سنی‌مذهب در شهر بندری سیدوت در یك نوامبر ۱۹۴۴ متولد شد. وی تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در این شهر و تحصیلات دانشگاهی را در «دانشگاه عربی بیروت» به اتمام رساند. حریری در سال ۱۹۶۵ و در عنفوان جوانی لبنان را به مقصد عربستان سعودی ترك كرد، تا در یك شركت ساختمانی مشغول به كار شود. جرقه آغازین موفقیت حریری نیز با این مهاجرت و در همین كشور زده شد.

بنابر نقلی دیگر گفته می‌شود، وی به دلیل عدم توانایی مالی در پرداخت شهریه دانشگاه، درس و تحصیل را نیمه‌كاره رها كرد و به عربستان رفت. او ابتدا به عنوان معلم ریاضی در جده مشغول كار و سپس به عنوان حسابدار یك شركت مهندسی برگزیده شد.

در سال ۱۹۶۵ با همسر خود «نازك عوده» در عربستان آشنا شد. حریری دو ازدواج داشت. هرچند اطلاعاتی در مورد همسر اول وی وجود ندارد، اما دومین ازدواج او با نازك بود و محصول آن چند فرزند از جمله «سعدحریری» و «بهاء حریری» بودند. حریری در سال ۱۹۶۹ شركت ساختمانی خود به نام «CICONEST» را تاسیس كرد كه از افزایش قیمت نفت در دهه ۱۹۷۰ سود سرشاری را نصیب خود ساخت.

در سال ۱۹۷۰ نیز غول ساختمانی Oger فرانسه را خرید. موفقیت‌های اقتصادی او در عربستان چنان بود كه در سال ۱۹۷۸ از سوی خانواده سلطنتی سعودی به پاس خدمات و پیشرفت‌های اقتصادی‌اش «شهروندی» سعودی به او اعطا شد به گونه‌ای كه به عنوان نماینده این پادشاهی در لبنان برگزیده شد. وی سپس فعالیت‌های خود را در سایر حوزه‌ها همچون بانكداری، مسكن، نفت، صنعت و غیره گسترش داد.

در سال ۱۹۹۳ رفیق حریری یك شبكه تلویزیونی را تاسیس و اقدام به خرید سهام برخی روزنامه‌ها كرد. سپس روزنامه خود «المستقبل» را پایه‌گذاری كرد. به دنبال اقدامات اقتصادی گسترده دیگر و پس از جنگ داخلی لبنان آغاز به بازسازی و احیای بیروت كرد.

● حریری در معرض انتقاد

در سال ۱۹۸۲ و پس از تهاجم اسرائیل به لبنان، حریری مبلغی بالغ بر ۱۲ میلیون دلار به قربانیان این تهاجم كمك كرده و تلاش نمود تا با هزینه شركت خود «solidere» خیابان‌های بیروت را پاكسازی كند. از دیگر خدمات او می‌توان به آموزش و باسوادكردن ۳۰ هزار لبنانی در خارج و داخل این كشور اشاره كرد.

میلیون‌ها دلار به سازمان‌های خیریه كمك كرد و در زمانی سرمایه‌گذاری‌های وسیعی در لبنان انجام داد كه هیچ‌كس مایل به ریسك‌كردن برای سرمایه‌گذاری در این كشور نبود. در برهه‌ای اقدامات و برنامه‌های اقتصادی او منجر به بدهی‌های زیاد، كاهش بودجه و كاهش شدید رشد اقتصادی شد.

در این فرآیند البته بسیاری او را متهم می‌كردند كه ثروت لبنان را به جیب خود و خانواده‌اش سرازیر می‌كند.اتهام دیگر او این بود كه در برنامه‌هایش فقرا را به نفع سیاست‌های عمومی نادیده می‌گیرد و آنها را زیر پا می‌گذارد.همچنین رقبایش او را متهم می‌كردند كه با توجه به نیاز لبنان به بازسازی، حریری با سوءاستفاده از مشاغل دولتی و با عقد قراردادهای پیاپی درصدد است تا جیب خود و هوادارانش را پر سازد و اینكه چشم بر فساد اقتصادی متحدین خود بسته و مجازاتی متوجه آنها نمی‌سازد. برخی نیز او را عامل سوریه می‌پنداشتند كه كشور لبنان را به سوریه فروخته و امپراتوری وسیع مالی به هم زده است.

● فعالیت‌های سیاسی حریری

حریری نقش مهمی در میانجیگری میان «امین جمیل» رئیس‌جمهور لبنان و رئیس‌جمهور سوریه كه مكررا «طرح‌های آشتی ملی» را ناكام گذاشته بودند، داشت. طرحی كه اجازه نمی‌داد سوریه اقتدار خود را در لبنان بگستراند.

در پاییز ۱۹۸۵ حریری تلاش ناموفقی كرد تا بلكه بتواند پذیرش جمیل را در مورد به اصطلاح توافق سه‌گانه به دست آورد، توافقی كه اشغال نظامی لبنان از سوی سوریه را قانونی كرده و به رسمیت می‌شناخت.

همچنین در آگوست ۱۹۸۷ حریری طرحی دیگر را برای شكستن بن‌بست سیاسی لبنان میان سوریه و جمیل در انداخت. براساس اظهارات «عبدالله بوحبیب» -كه بعدها سفیر لبنان در واشنگتن شد- حریری پا فراتر نهاده و با پرداخت مبالغی به طرفین قصد فیصله‌دادن به بحران را داشت. او پیشنهاد پرداخت ۳۰ میلیون دلار به جمیل داد كه شش ماه پیش از پایان ریاست‌جمهوری استعفا دهد، اما وی نپذیرفت.

از سوی دیگر حریری به سوریه نیز پیشنهاد پرداخت ۵۰۰ میلیون دلار كرد كه اجازه دهد «جونی عبدو»، رئیس اطلاعات ارتش لبنان كه در كنف حمایت سوریه بود را بركنار كرده و فردی دیگر جایگزین او كنند، اما سوریه این پیشنهاد را نپذیرفت.

در سال ۱۹۸۸ در بن‌بست سیاسی دیگر كه سوریه و نیروهای نظامی لبنان اجازه مداخله به نمایندگان پارلمان لبنان درحوزه‌های تحت نفوذ خود و انتخاب رئیس‌جمهور جدید را نمی‌دادند جمیل ۱۵ دقیقه پیش از انقضای دوران ریاست‌جمهوری، میشل عون را به عنوان سرپرست دولت وسپس به عنوان نخست‌وزیر انتقالی برگزید تا زمانی كه رئیس‌جمهور جدید انتخاب شود. اشتباه اسد و رژیم حاكم بر سوریه این بود كه در قانون اساسی لبنان مداخله كردند و رئیس‌جمهور را تحت حمایت خود گرفته بودند.

به عبارت دیگر مخالفت با رئیس‌جمهور لبنان بنا بر گفته بشار اسد «در حكم مخالفت با اسد و سوریه» تلقی می‌شد. پس از اینكه عون اعلام كرد كه نیروهای سوری را در تابستان ۱۹۸۹ اخراج می‌كند، حریری نیز درصدد بود تا كنفرانس «آشتی ملی»‌در طائف را سازمان دهد.

پس از آن توافق طائف بود كه زمینه برای پایان جنگ داخلی و نخست‌وزیری حریری آماده شد. از سوی دیگر حامیان سعودی حریری نیز برای میانجیگری صحنه سیاسی لبنان را آماده یافتند. سعودی‌ها هم در صدد بودند تا او را ترغیب كنند كه رسما كنترل سوریه بر لبنان را بپذیرد.

جالب اینجاست كه میانجیگری حریری در وضعیت سیاسی لبنان و میان سوریه و مقامات لبنانی در حالی بود كه روابط وی با رژیم اسد به حدی بود كه حریری هزینه تحصیل و شهریه فرزندان برخی چهره‌های معروف سوری را می‌پرداخت.

همچنین شاید برای كسی باوركردنی نباشد كه حریری در انتخابات فرانسه مبلغ ۲/۳ میلیارد فرانك فرانسه برای ژاك شیراك هزینه كرد. او و دولت فرانسه نیز برای پاسداشت خدمات حریری و برای روشن شدن چگونگی قتل او، بر رژیم سوریه فشار می‌آورند.

حریری یك بار در واكنش به حضور سوریه در لبنان در مصاحبه با BBC گفت:‌«سوریه برای حمایت از لبنان در این كشور خواهد ماند مگر آنكه دیگر به حضور آنها نیازی نداشته باشیم و دولت لبنان از آنها بخواهد كه كشور را ترك كنند.» اما هنگامی كه بحث خروج به تدریج جدی شد و حریری روی سخن خود ایستادگی كرد كار به تهدید كشید.

محمدحسین باقی

---