فواید زیارت اهل قبور

روح متوفّی با قبر خود ارتباط زیادی داشته و زیارت ارواح بر سر قبورشان اثر بیشتری دارد و لذا مومن زائر بواسطه دریچه قبر, خود را به روح متوفی مرتبط نموده و بدینوسیله با ارواح ارتباط پیدا می کند و بهره می گیرد حال باید دید نحوه زیارت اهل قبور چگونه باید باشد

روح‌ متوفّی‌ با‌ قبر خود ارتباط‌ زیادی‌ داشته و زیارت‌ ارواح‌ بر سر قبورشان‌ اثر بیشتری‌ دارد. و لذا مومن‌ زائر بواسطه‌ دریچه‌ قبر، خود را به‌ روح‌ متوفی مرتبط‌ نموده‌ و بدینوسیله‌ با ارواح‌ ارتباط‌ پیدا می‌کند و بهره‌ می‌گیرد.حال باید دید نحوه زیارت اهل قبور چگونه باید باشد؟

● فواید زیارت‌ اهل‌ قبور

در «أمالی‌» شیخ‌ طوسی‌ با سند متّصل‌ خود روایت‌ می‌کند از عبدالله‌ بن‌ سلیمان‌ از حضرت‌ امام‌ محمّد باقر علیه‌ السّلام‌:«قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ زِیَارَةِ الْقُبُورِ.قَالَ: إذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ فَزُرْهُمْ، فَإنَّهُ مَنْ کَانَ مِنْهُمْ فِی‌ ضَیْقٍ وُسِّعَ عَلَیْهِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إلَی‌ طُلُوعِ الشَّمْسِ؛ یَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فِی‌ کُلِّ یَوْمٍ، فَإذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ کَانُوا سُدًی‌.قُلْتُ: فَیَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فَیَفْرَحُونَ بِهِ؟قَالَ: نَعَمْ، وَ یَسْتَوْحِشُونَ لَهُ إذَا انْصَرَفَ عَنْهُمْ.»(۱) از حضرت‌ باقر علیه‌السّلام‌ درباره زیارت‌ اهل‌ قبور پرسش‌ کردم‌.فرمود: چون‌ روز جمعه‌ باشد آنان را زیارت‌ کن‌؛ چون‌ هر کس‌ از آنان‌ در ضیق‌ و تنگی‌ باشد در بین‌ طلوع‌ صبح‌ صادق‌ و طلوع‌ آفتاب‌ گشایش‌ می‌یابد، و لذا در این‌ موقع‌ در هر روز، از کسی‌ که‌ به‌ زیارت‌ او رفته‌ باشد، علم‌ و اطّلاع‌ پیدا می‌کند، ولیکن‌ چون‌ آفتاب‌ طلوع‌ کند آنها رها می‌شوند و دیگر قادر به جهت‌گیری‌ در امور دنیا و زیارت‌ اهل‌ خود نیستند.عرض‌ کردم‌: آیا آنها از افرادی‌ که‌ به‌ زیارت‌ قبور آنها می‌روند علم‌ پیدا می‌کنند و خوشحال‌ می‌شوند؟ فرمود: آری‌، و نیز از بازگشت‌ زائرین‌ از قبور به‌ محلّهای‌ خود وحشت‌ می‌کنند.»زیارت‌ اهل‌ قبور بسیار فایده‌ دارد، بالاخصّ زیارت‌ قبور علما و شهدا و مقرّبان‌ درگاه‌ خدا.زیارت‌ قبور ائمّه‌ علیهم‌ السّلام‌ حکم‌ دخول‌ در آب‌ کرّ دارد که‌ زائر را پاک‌ و از هر آلودگی‌ منزّه‌ می‌سازد.رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «زُرِ القُبُورَ تُذَکّرُ بِهَا الآخرِةَ»(۲)؛ به قبرستان زیارت اهل قبور بروید تا یاد آخرت در شما زنده شود.و در جمله دیگر فرمودند: « زُورُوا قُبُورَ مَوْتَاکُمْ‏ وَ سَلِّمُوا عَلَیْهِمْ فَإِنَّ لَکُمْ فِیهِمْ عِبْرَةً.»(۳)؛ به زیارت مردگان بروید و بر آنان درود و سلام بفرستید، زیرا این کار درس عبرتی برای شما می‏شود.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ‏ زَارَ قَبْرَ أَبَوَیْهِ‏ أَوْ أَحَدِهِمَا فِی کُلِّ جُمُعَةٍ غُفِرَ لَهُ وَ کُتِبَ بَرّا » (۴)؛ کسی که در هر جمعه به زیارت قبر پدر و مادرش یا یکی از آنان برود، هم گناهش بخشیده می‏شود و هم نزد خداوند فرزند نیکوکار به حساب می‏آید.همچنین آمده است: دعا نزد قبر والدین مستجاب است.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس قبر مرا زیارت کند، در قیامت، شفاعت او بر من واجب می‏شود.حضرت زهرا علیها السلام هفته‏ای یک بار به زیارت قبر حمزه و سایر شهدا می‏رفت و برای آنها استغفار و طلب رحمت می‏کرد.چون‌ نتیجه زیارت‌ ،ارتباط‌ با روح‌ متوفّی‌ است‌ و زیارت‌ کننده‌ از آن‌ روح‌ مَدد می‌گیرد؛ بنابراین‌ هر چه‌ روح‌ متوفّی‌ پاکتر و عالی‌تر باشد، زائر بهره‌ بیشتر و وافرتری‌ خواهد برد.مشهور است‌ که‌ بر سر قبر علما حاجت‌ بیشتر برآورده‌ است‌، و اصولاً در جاهایی‌ که‌ اولیای خدا دفن‌ شده‌اند نورانیّت‌ بیشتر است‌؛ و محسوس‌ است‌ که‌ آن‌ اماکن‌ روشنی‌ و سعه خاصّی‌ دارد و گرفتگی‌ و تاریکی‌ ندارد، به‌ خلاف‌ قبور کفّار که‌ تاریک‌ است‌ و خسته‌ کننده‌ و موجب‌ قبض‌ و تنگی‌ می‌گردد.

● کیفیّت‌ زیارت‌ اهل‌ قبور

در «مستدرک‌ الوسائل‌» نقل شده است که‌: چون‌ قصد زیارت‌ قبور مومنان‌ را داری‌ سزاوار است‌ که‌ در روز پنجشنبه‌ باشد؛ وگرنه‌ در هر وقتی‌ که‌ بخواهی‌ مطلوب‌ و مرغوب‌ است‌.و طریق‌ زیارت‌ این‌ است‌ که‌ رو به‌ قبله‌ بنمایی‌ و دست‌ خود را بر قبر گذاری‌ و بگویی‌: «اللَهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ، وَصِلْ وَحْدَتَهُ، وَ ءَانِسْ وَحْشَتَهُ، وَ ءَامِنْ رَوْعَتَهُ، وَأَسْکِنْ إلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ رَحْمَةً یَسْتَغْنِی‌ بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکَ، وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ کَانَ یَتَوَلاَّهُ .»(۵)«بار پروردگارا! بر غربت‌ او ترحّم‌ نما، و تنهایی‌ او را به‌ مقام‌ جمع‌ خودت‌ ارتباط‌ بده‌، و موجبات‌ انس‌ را بر وحشت‌ او قرار بده‌، و ترس‌ او را تبدیل‌ به‌ ایمنی‌ بگردان‌، و از رحمت‌ خود برای‌ او رحمتی‌ فرست‌ که‌ از رحمت‌ غیر تو بی‌نیاز گردد، و او را به‌ کسی‌ که‌ او را دوست‌ دارد و در تحت‌ ولایت‌ اوست‌ ملحق‌ گردان.»احمد بن محمّد می‏گوید: من و ابراهیم بن هاشم در یکی از گورستانها بودیم.ابراهیم کنار قبر رو به قبله نشست و دست بر روی قبر گذاشت و هفت بار سوره «انّا انزلناه» را قرائت کرد، سپس روی به من نمود و گفت: صاحب این قبر که محمّد بن اسماعیل بن بزیع است مرا حدیث کرد که هر کس قبر مومنی را زیارت کند و هفت بار سوره «انّا انزلناه» را در کنار قبر بخواند، خداوند او و صاحب قبر را می‏آمرزد.(۶)راجع‌ به‌ زیارت‌ مومنین‌ روایت‌ دیگری‌ از محمّد ابن‌ مسلم‌ وارد شده‌ است‌ که‌ می‌گوید: به‌ حضرت‌ صادق‌ علیه‌السّلام‌ عرض‌ کردم‌: آیا ما مردگان‌ را زیارت‌ بنماییم‌؟ حضرت‌ فرمود: آری‌. عرض‌ کردم‌: آیا آنها از رفتن‌ ما به‌ قبرهایشان‌ مطّلع‌ می‌شوند؟ فرمود: سوگند بخدا آری‌، از آمدن‌ شما بر سر قبرهایشان‌ خبردار می‌شوند و خوشحال‌ می‌گردند و با شما انس‌ می‌گیرند.عرض‌ کردم‌: وقتی‌ به‌ سر قبورشان‌ رفتیم‌ چه‌ بگوییم‌؟ حضرت‌ فرمود: بگو: «اللَهُمَّ جَافِ الاْرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ، وَ صَاعِدْ إلَیْکَ أَرْوَاحَهُمْ، وَ لَقِّهِمْ مِنْکَ رِضْوَانًا، وَ أَسْکِنْ إلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَ تُوْنِسُ وَحْشَتَهُمْ؛ إنَّکَ عَلَی‌ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.»(۷)«بار پروردگارا! زمین‌ را از اطراف‌ پهلوهای‌ آنان‌ بگستران‌، و ارواح‌ آنان را بسوی‌ خود بالا بر، و مقام‌ رضوان‌ و خشنودی‌ خود را بدانها برسان‌، و از رحمت‌ خود رحمتی‌ را در آستانه آنها فرود آور که‌ با آن‌ تنهایی‌شان‌ تبدیل‌ به‌ جمعیّت‌ گردد و وحشت‌ آنها تبدیل‌ به‌ انس‌ شود؛ بدرستی که‌ تو بر هر کاری‌ توانایی‌.» و چون‌ در بین‌ قبرها هستی‌ یازده‌ مرتبه‌ سوره قُلْ هُوَ اللَهُ أَحَدٌ را قرائت‌ کن‌ و ثوابش‌ را به‌ روح‌ آنان‌ هدیّه‌ کن‌، روایت‌ شده‌ است‌: کسی‌ که‌ این‌ عمل‌ را بجای‌ آورد خداوند به‌ عدد مردگان‌ به‌ او ثواب‌ و پاداش‌ دهد.علیّ بن‌ إبراهیم‌ از پدرش‌ از عبدالله‌ بن‌ مُغیرَة‌ از عبدالله‌ بن‌ سنان‌ روایت‌ می‌کند که‌:»قُلْتُ لاِبِی‌ عَبْدِاللَهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: کَیْفَ التَّسْلِیمُ عَلَی‌ أَهْلِ الْقُبُورِ؟فَقَالَ: نَعَمْ، تَقُولُ: السَّلاَمُ عَلَی‌ أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُو ْ مِنِینَ وَ الْمُسْلِمِینَ؛ أَنْتُمْ لَنا فَرَطٌ، وَ نَحْنُ إنْ شآءَ اللَهُ بِکُمْ لاَحِقُونَ.»(۸)«به‌ حضرت‌ صادق‌ علیه‌السّلام‌ عرض‌ کردم‌: سلام‌ کردن‌ بر اهل‌ قبور چگونه‌ است‌؟ فرمود: آری‌، میگویی‌: سلام‌ بر اهل‌ این‌ خانه‌ها از مومنین‌ و مسلمین‌؛ شما زودتر از ما جلودار بوده‌ و به‌ پیش‌ رفته‌اید، و ما نیز إن‌شآءالله‌ به‌ شما ملحق‌ خواهیم‌ شد.»

● نتیجه

زیارت قبور مومنان ثواب بسیار دارد، و علاوه بر فواید عظیمه‏ای که بر آن مترتّب است، باعث عبرت و آگاهی و زهد و بی‏میلی به دنیا، و رغبت در آخرت می‏شود، عاقل آن است که در قبرستان از اموات عبرت بگیرد، تا حلاوت دنیا از دلش بیرون رود، و شهد کالای دنیوی در کامش تلخ گردد.

زهرا انصاری نسب

پی‌نوشت‌ها:۱- بحار الانوار ،ج‌ ۶، ص‌ ۲۵۶. ۲- نهج الفصاحة،ص۵۱۰ .۳- بحار الانوار،ج۷۹،ص۶۴.۴- همان،ج۸۶،ص۳۵۹. ۵- مستدرک الوسائل،ج۱۰،ص۳۸۳. ۶- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمه انصاری‏،ص۳۸۳. ۷- من لا یحضره الفقیه، ج‏۱ ،ص ۱۸۱. ۸-الکاف‌،ج۳،ص۲۲۹.