مقایسه شاخصهای توسعه كارآفرینی در كشورهای منتخب با تاكید بر ایتالیا و مالزی

كشورهای پیشرفته از دهه های قبل و برخی از كشورهای درحال توسعه در دهه های اخیر, با توجه به نقش موثر و مثبت كارآفرینان اقتصادی در توسعه جامعه این پتانسیل را برای رویارویی با مشكلاتی چون ركود, تورم و كمبود امكان اشتغال به كار گرفته اند و برای گسترش آن كارهای بسیار انجام داده اند

كشورهای پیشرفته از دهه‌های قبل و برخی از كشورهای درحال توسعه در دهه‌های اخیر، با توجه به نقش موثر و مثبت كارآفرینان اقتصادی در توسعه جامعه این پتانسیل را برای رویارویی با مشكلاتی چون ركود، تورم و كمبود امكان اشتغال به كار گرفته‌اند و برای گسترش آن كارهای بسیار انجام داده‌اند. برای پی بردن به تاثیر كارها و برنامه‌های كشورها در توسعه كارآفرینی، در این مقاله شاخص‌های كارآفرینی كه با توسعه اقتصادی ارتباط دارد و دربرگیرنده تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر شاغل، توانایی سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز برای توسعه و كسب و كار، درك مدیران از كارآفرینی و هزینه «تحقیق و توسعه» است، در برخی كشورهای برگزیده، بررسی شده است.

این مقاله همچنین در برگیرنده كارها و برنامه‌های گسترده و گوناگونی است كه برای كارآفرینی در كشورهای ایتالیا و مالزی صورت می‌گیرد.

۱- پیشگفتار

در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار جهان امروز كه با تغییر و تحولات پرشتاب محیط بین‌المللی، گذر از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی و دگرگونی اقتصاد ملی به اقتصاد جهانی همراه است، كارآفرینی را به مثابه «موتور توسعه اقتصادی» به كار گرفته‌اند، زیرا می‌تواند در رشد و توسعه اقتصادی كشورها كه سبب افزایش بهره‌وری، ایجاد اشتغال و رفاه اجتماع خواهد شد، نقش مهمی داشته باشد. برخی اجزای كارآفرینی را می‌توان نوآوری، خطرپذیری معتدل، جستجوی فرصتها و تجهیز منابع برای بهره‌برداری از آنها از راه ایجاد كسب و كارهای جدید یا دگرگونی سازمانها دانست. در واقع، فرآیند كارآفرینی دستاورد كسانی است كه میل شدید به كامیابی دارند و سخت‌كوشی، پافشاری، ریسك‌پذیری، دورنماسازی شگفت‌انگیز از جمله ویژگیهای روحی‌-روانی آنهاست. با این باور، كارآفرین كسی است كه با ایده و اندیشه نو و با ایجاد یك كسب و كار، محصول جدید را به جامعه معرفی می‌كند. اصولاً این‌گونه كسان در همه جوامع حضور دارند و یك بستر و زمینه مناسب می‌تواند این حضور را پررنگتر سازد. [۱]

كشورهای پیشرفته از دهه‌های قبل و برخی كشورهای در حال توسعه در دهه‌های اخیر، باتوچه به نقش مؤثر و مثبت كارآفرینان اقتصادی در توسعه جامعه، از این پتانسیل برای رویارویی با مشكلاتی چون ركود، تورم و بیكاری و نبود امكان اشتغال بهره‌برداری كرده‌اند. [۲] تدوین استراتژی‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌های لازم برای گسترش روحیه و رفتار كارآفرینانه، آموزش و مشاوره، ایجاد فضای مناسبتر برای فعالیت كارآفرینان در زمینه‌های گوناگون اقتصادی‌-اجتماعی، رفع موانع و ایجاد ارتباط و همكاری بین آنها و تسهیل دستیابی آنها به بازارهای جهانی از جمله كارهایی است كه در این زمینه صورت گرفته و دستاوردهای چشمگیر نیز داشته است.[۳]

از سال ۱۹۹۷، با همكاری مراكز معتبر دانشگاهی در برخی كشورها، مدل«جی.ای.ام» (Global Entrepreneurship Monitor) برای ارتباط بین كارآفرینی و رشد اقتصادی طراحی شد و مطالعات لازم در این زمینه براساس سه سئوال محوری به این شرح صورت گرفت. [۴]

· فعالیت‌های كارآفرینی بر رشد اقتصاد ملی و رفاه جامعه چگونه اثر می‌گذارد؟

· فعالیت‌های آغاز كسب و كار میان كشورهای گوناگون تا چه اندازه با هم تفاوت دارند؟

· با كدام معیارها می‌توان یك كشور را كارآفرین معرفی كرد و چگونه می‌توان فعالیت‌های آغاز یك كسب و كار را محدود كرد یا گسترش داد؟

در سال ۱۹۹۹ این الگو در ده كشور آمریكا، انگلیس، آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، كانادا، فنلاند، دانمارك و اسرائیل بررسی شد و در سال ۲۰۰۰ كشورهای آرژانتین، استرالیا، بلژیك، برزیل، هند، ایرلند، كره‌جنوبی، نروژ، سنگاپور، اسپانیا، و سوئیس هم به آنها پیوستند كه دستاوردهای این پژوهش را به این شرح می‌توان بیان كرد:

· فعالیت‌های كارآفرینانه در كشورها بسیار متفاوت است.

· سیاستها مناسب و افزایش توان كارآفرینی یك جامعه (از جمله مهارتها و انگیزه‌ها) بیشترین تأثیر را در گسترش كارآفرینی دارد.

· شركت زنان در كارآفرینی ضرورتی دراز مدت برای اقتصاد است.

· برای رسیدن به دستاوردهای پایدار و بلندمدت، سیاست‌ها باید جوانان زیر ۲۵ سال و افراد بالای ۴۴ سال را به كارآفرینی فراخواند و تشویق كند.

· هر دولتی كه متعهد به پیشرفت اقتصادی است، باید زمینه حمایتهای لازم را از همه جنبه‌های سیستم اقتصادی كه هادی و حامی افزایش بسترهای كارآفرینی هستند، از جمله به كمترین رساندن مالیات‌ها، دسترسی به نیروی كار، كاهش هزینه‌های نیروی انسانی غیر حقوق بگیر، كاهش مقررات و آسان‌سازی كسب و كار توسط دولت را فراهم سازد.

· سیاستها باید راهگشای گسترش سرمایه‌گذاریهای مخاطره‌آمیز و برانگیختن انگیزه‌های افراد خصوصی برای سرمایه‌گذاری بهینه در مراحل نخست هر گونه كسب و كار باشد.

در كشور ما اكنون، به رغم داشتن جمعیتی هوشمند و مستعد و نیز برخورداری از منابع طبیعی فراوان، تولید ناخالص داخلی (GDP) در سطح پائین است، شمار قابل توجهی از نیروهای جوان و حتی تحصیلكرده از امكان اشتغال بی‌بهره‌اند و بر اولویت ایجاد كار در دیگر فعالیتهای دولتی در سطوح گوناگون تأكید می‌شود. افزون بر این بسیاری از شركت‌ها، به سبب بهره‌وری اندك، فقدان تقاضا و غیره در آستانه تعطیلی هستند یا تعطیل شده‌اند و امكانات رقابتی كشور هم در بازارهای جهانی اندك است، از این رو ، «توسعه كارآفرینی» رویكردی ضروری است.[۲]

در این مقاله شاخصهای توسعه كارآفرینی در كشورهای برگزیده بررسی و مقایسه شده است. كشورهای مطالعه‌شده ۲۴ كشور مجارستان، فرانسه، اتریش، ایسلند، تركیه، یونان، فنلاند، سوئیس، ایرلند، اسپانیا، نروژ، ایتالیا، لهستان، آلمان، بلژیك، جمهوری چك، پرتغال، انگلستان، هلند، دانمارك، سوئد، لوكزامبورگ، روسیه، اسلوونی هستند.[۴] این كشورها با چهار شاخص مهم اقتصادی مرتبط با كارآفرینی، مقایسه و رتبه‌بندی شده‌اند، شاخص‌ها عبارتند از:

· سرانه تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر شاغل.

· توانایی سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز برای توسعه كسب وكار در كشور.

· وسعت و دامنه درك مدیران كشور از كارآفرینی.

· هزینه كل تحقیقات در كشور.

سپس به منظور آشنایی با سیاستها و برنامه‌های حمایت از كارآفرینی به مطالعه مورد كارآفرینی در ایتالیا می‌پردازیم.

۲- مقایسه شاخصهای توسعه «كارآفرینی»

● سرانه تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر شاغل

در كشورهای پیشرفته، از جمله آلمان، هلند، فرانسه و ایتالیا، حدود ۶۰ درصد و در دیگر كشورها حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد اشتغال دستاورد «كارآفرینی» و شركت‌های كوچك و متوسط است كه بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی این كشورها را تولید می‌كنند. از این رو، شاخص سرانه تولید ناخالص داخلی، به ازای هر نفر شاغال، نشان‌دهنده اهمیت رشد و توسعه كارآفرینی و شركت‌های كوچك و متوسط در این كشورهاست شكل(۱-۲) این مقایسه را نشان می‌دهند. در این مقایسه كشورهای لوكزامبورگ و بلژیك با بیش از ۶۰۰۰۰ دلار آمریكا در رده‌های نخست و كشورهای تركیه و روسیه با كمتر از ۲۰۰۰۰ دلار آمریكا در رده‌های آخر هستند. همانگونه كه دیده می شود، در بیشتر كشورهای پیشرفته تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر شاغل بسیار قابل توجه است و كشورهای كمتر توسعه‌یافته(و بیشتر بلوك شرق) تفاوت بسیاری با آنها دارند.

●توانایی سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز برای توسعه كسب و كار

این شاخص از شاخص‌های مهم برای ارزیابی كارآفرینی است. در واقع، هرچه توانایی سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز در كشوری بیشتر باشد، توسعه كسب و كار و در نتیجه كارآفرینی در آن كشور بیشتر خواهد بود.[۲]، شكل (۲-۲) این مقایسه را نشان می دهند. برای مقایسه این توانایی كشورها بر اساس مقیاس۱۰-۱ امتیازبندی شده‌اند. این مقایسه نشان می‌دهد كه كشورهای پیشرفته دارای توانایی سرمایه‌گذاری مخاطره‌ آمیز خوبی برای توسعه كسب و كار هستند و بیشتر كشورهای عضو بلوك شرق سابق توانایی كمتری در این زمینه

● چگونگی درك مدیران كشور از كارآفرینی

با توجه به اهمیت عملكرد مدیران در تدوین خط مشی‌ها و اجرای برنامه‌ها كه در گسترش و ترویج كارآفرینی مهم و كارساز است، شاخص چگونگی درك مدیران كشور از كارآفرینی می‌تواند اثر بسزایی در تحقق این هدف داشته باشد.[۲] در شكل(۳-۲) درك این مفهوم بر اساس امتیازبندی مقیاس ۱۰-۱ میان كشورهای اروپایی ارزیابی شده است. این جدول نشان می‌دهد كه علاوه بر كشورهای پیشرفته، كشورهای كمتر توسعه‌ یافته اروپا و نیز كشورهای عضو بلوك شرق توجه ویژه‌ای به این موضوع دارند و مدیران این كشورها، اهمیت كارآفرینی را در رشد و توسعه اقتصادی، مانند كشورهای پیشرفته به خوبی درك می‌كنند. امتیازهای كشورهای مورد بررسی در این برآورد نزدیك به هم است.

● هزینه كل تحقیقات

تحقیق و توسعه می‌تواند پدیدآورنده فرصتهای تجاری جدید باشد و سبب رشد كارآفرینی و شركت‌های كوچك و متوسط شود.[۲] در شكل(۴-۲) هزینه كل تحقیقات در كشورهای اروپایی مقایسه شده است. بر این اساس، كشورهای اروپایی پیشرفته كه در شمار ۷ كشور صنعتی جهان هستند(آلمان‏، فرانسه، انگلستان و ایتالیا) اهمیت ویژه‌ای به تحقیق و توسعه می‌دهند و هزینه‌های هنگفتی را صرف آن می‌كنند. پس از این كشورها دیگر كشورهای پیشرفته اروپا، از جمله سوئد و هلند هستند، اما بیشتر كشورهای عضو بلوك شرق هزینه‌های بسیار اندك به این كار اختصاص می‌دهند.

۳- مطالعه موردی كشور ایتالیا

كشور اروپایی ایتالیا كه در شمار ۷ كشور صنعتی پیشرفته جهان است، ۵/۵۷ میلیون نفر جمعیت دارد و سرانه تولید ناخالص داخلی آن حدود ۲۳۰۰۰ دلار برآورد می‌شود. نرخ بیكاری نیز در آن حدود ۱۲ درصد است.[۷و۶و۵].

تعداد شركت‌های كوچك و متوسط ایتالیا حدود ۹۵ درصد مجموع شركتهای این كشور (حدود۳/۳ میلیون شركت ایتالیایی) است و این شركتها حدود ۵/۶ میلیون نفر كارگر دارند كه میانگین تعداد كارگر در هر یك كمتر از ۱۰ نفر است، یعنی رویهم ۴۷ درصد نیروی كار ایتالیا را در بردارند. در این مطالعه با توجه به نقش كارآفرینی و شركتهای كوچك و متوسط در شركتهای ایتالیا موارد گوناگونی به این شرح بررسی شده است:

●محیط كارآفرینی در ایتالیا

الف – محتوای اجتماعی كشور

۱- آموزش

بهره‌گیری از فرصت‌ها در گرو آن است كه افرادی با دانش كافی و مربوطه وجود داشته باشند. افزایش فرآورده‌ها و گسترش خدمات تازه نیاز به مهارت دارد و دستیابی به محصولات تخصصی‌تر یا بهتر آموزش بالا می‌خواهد. پژوهش‌های «جی.ئی.ام» نشان می‌دهد كه سه چهارم كسب و كارها را كسانی كه تحصیلات دانشگاهی ندارند، به راه انداخته‌اند. استعداد كارآفرینی ایتالیایی‌های دارای مدرك دیپلم نیز از همتایانشان در كشورهای دیگر و از دیگر گروهها در ایتالیا بیشتر است.

۲- درآمد

اختلاف درآمد دومین شاخصی است كه با دامنه ایجاد كسب و كار رابطه تنگاتنگ دارد (همبستگی ۸ درصد). درجه اختلاف درآمد با تقسیم درآمد كل ۲۰ درصد از ثروتمندترین افرادجامعه بر كل درآمد ۲۰ درصد از كم‌درآمدترین افراد جامعه به دست می‌آید. این نسبت از ۶/۳ برای دانمارك و فنلاند تا ۴/۹ برای آمریكا متفاوت است و ایتالیا نیز با ۱/۵ در رده میانی است. البته، این اختلاف درآمد مفید است، زیرا وقتی سرمایه‌گذاری خارجی نباشد، كارآفرینان باید پس‌اندازهای خصوصی را به كار اندازند.

۳ – دموگرافی جمعیت

امكان ایجادكسب وكارها تا اندازه بسیار به توزیع نسبی جمعیت بستگی دارد. توزیع ایتالیایی‌ها در حال تغییر است. برخلاف دیگركشورها، در ایتالیا درصد شروع و ایجاد كسب و كارها درمیان نسل جوان بیشتر است، در حالی كه در دیگر كشورهای GEM سطح این فعالیت‌ها در میان گروه سنی ۴۴-۲۵ سال مردان از بقیه بیشتر است ( در ایتالیا۶/۸ درصد)،اما دردیگر كشورها مردان نسبت به زنان بیشتر فعال هستند، اما در ایتالیا این نسبت دو برابر است و باید بیشتر مشاركت كنند. كاهش جمعیت تا ۱۲ درصد در ایتالیا به طور بالقوه بر فعالیت‌های كارآفرینی اثر می‌گذارد و باید دولت دیگر گروههای سنی را تشویق به كارآفرینی نماید.

---