زایمان بدون درد

در كشورهای پیشرفته, زایمان طبیعی بدون درد كم كم جایگزین سزارین شده است این روش با حفظ سلامت مادر و بدون درد, لذت و آرامش را در زیباترین صحنه خلقت یعنی تولد, به ارمغان می آورد

امروزه به علل مختلف، سزارین رواج پیدا كرده است. اگرچه پزشكان معتقدند سزارین باید تنها در موارد عدم امكان انجام زایمان طبیعی و نجات جان مادر و جنین از مرگ، انجام گیرد اما خانم‌ها بدلیل ترس از زایمان طبیعی و گریز از درد‌های آن به سزارین رو می‌آورند.

در كشورهای پیشرفته، زایمان طبیعی بدون درد كم‌كم جایگزین سزارین شده است. این روش با حفظ سلامت مادر و بدون درد، لذت و آرامش را در زیباترین صحنه خلقت یعنی تولد،‌ به ارمغان می‌آورد. هم اكنون در بعضی از مراكز درمانی كشورمان نیز این روش‌ها به عنوان یكی از شیوه‌های نوین زایمان به‌كار می‌رود. اما با وجود این، نگرش اكثر افراد نسبت به آن توام با ترس و دلهره است چرا كه اطلاعات و آموزش كافی در این مورد هنوز در سطح مردم وجود ندارد. در این مقاله سعی می كنیم شما را با انواع روش‌هایی كه درد زایمان را كاهش می‌دهند آشنا كنیم.

● قصه از كجا شروع شد؟

در نیمه قرن هجدهم آنتوان مسمر در پاریس هیپنوتیزم (مسمریسم) را پایه ریزی كرد. سال‌ها بعد دكتر ژوزف ب‌دولی‌ استاد مامایی دانشگاه شیكاگو،‌ هیپنوتیزم را تنها بی‌حس كننده بی‌خطر در مامایی معرفی كرد. در سال ۱۸۴۶ هم برای اولین بار <از اتر> در زایمان استفاده شد. سپس در سال ۱۸۵۳ دكتر جان اسنو برای زایمان فرزندان ملكه ویكتوریا از كلروفرم استفاده كرد. در سال ۱۹۲۰ نیكولایف و ۱۰ سال بعد ولفسكی آرام آرام روش های زایمان بی درد <سایكوپروفیلاكسی> را تكمیل كردند تا بالاخره در سال ۱۹۵۲ دكتر فرناندو لامازه متخصص زنان و مامایی فرانسوی تحت نام روش <لاماز> آن‌را رسما معرفی كرد.

لامازا روش تنفس پی در پی را به روش <سایكوپروفیلاكسی> كه در آن به آماده سازی ذهن انسان برای مقابله با درد به صورت شل كردن عضلات می‌پردازند، اضافه كرد. شیوه بی‌حسی موضعی نخاعی را در سال ۱۸۹۹ دكتر بید معرفی كرد و در سال ۱۹۰۷ استفاده از آن در شاخه‌های مختلف جراحی متعادل شد. اما روش بی‌حسی موضعی دور نخاعی در سال ۱۹۶۰ برای ایجاد بی‌دردی در زایمان طبیعی بكار گرفته شد. استفاده از گاز نیتروس اكساید در زایمان، مدیون زحمات <می‌نیت> است كه ماشین گاز و هوا را در سال ۱۹۳۳ اختراع كرد و در سال ۱۹۶۵ مخلوط نیتروس اكساید و اكسیژن تولید شد كه <انتونكس> نام گرفت.

● تاریخچه وطنی

گاز انتونكس در زمان وزارت دكتر جهانشاه صالح وارد ایران شد و فرح دیبا همسر شاه ایران با استفاده از آن زایمان كرد. در سال ۱۳۶۵ گاز نیتروس اكساید توسط شركت درمان گاز تولید و كشور از واردات بی‌نیاز شد. در سال ۱۳۶۷ انتونكس در اصفهان توسط كارخانه همان شركت تولید شد و ابتدا تحقیقات بالینی اولیه آن در بیمارستان فیروزآبادی تهران انجام گرفت.

در طول سال های گذشته ، روش زایمان طبیعی بدون درد كمتر مورد توجه بود تا اینكه در سال ۱۳۸۱ كلاس‌های آمادگی جهت زایمان طبیعی بدون درد راه‌اندازی شد كه در آن با تكنیك‌های غیر دارویی زایمان بی‌درد از جمله روش لازما آشنا می‌شدند. در فروردین ماه ۱۳۸۵ هم مقرر شد برای گسترش استفاده از روش لاماز ماماها در مراكز بهداشت یك معاینه داخل مهبل انجام می‌دهد تا ببیند دهانه رحم شما چقدر باز شده است و بتوانند راه مناسب را برای كاهش درد پیشنهاد كنند.

● پتدین، چیزی شبیه مورفین

این دارو شبیه مورفین است وبرای كاهش درد در طول مرحله اول زایمان می‌توان از آن استفاده كرد. مرحله اول زایمان وقتی است كه انقباضات، دهانه رحم را به تدریج تا ۱۰ سانتی‌متر باز می‌كند و به جنین اجازه می‌دهد كه به داخل مهبل بیاید. اگر ماما احساس كند كه شما تا دو ساعت بعد زایمان می‌كنید،‌ تجویز پتدین را مجاز نخواهد دانست چون پتدین از جفت رد می‌شود و كمی قبل از زایمان بالاترین میزان تاثیر بر جنین را دارد. این دارو به‌صورت تزریق در بازو و یا باسن تجویز می‌شود. اگر شما جثه كوچكی دارید یا نسبت به داروهای دیگر از جمله آسپرین واكنش زیادی نشان می‌دهید، عاقلانه‌تر این است كه به ماما اطلاع دهید، تا میزان كمتری از حد معمول دارو برای شما استفاده كند.

عبور پتدین از جفت می‌تواند موجب خواب ‌آلودگی و تاخیر تنفسی نوزاد بعد از زایمان شود همچنین در صورت استفاده از پتدین نوزاد در روزهای اول پس از زایمان هم ممكن است خوب به محرك‌ها پاسخ نداده و سخت شیر بخورد. دامنه وسیعی از واكنش‌ها نسبت به پتدین وجود دارد. بعضی آن را بسیار حسرت انگیز می‌دانند چون آنان را قادر ساخته كه در طول زایمان استراحت كنند و با نیروی بیشتری بتوانند دوباره از پس آن بربیایند. برخی دیگر اظهار می‌كنند بعد از مصرف دارو دیگر كنترل خویش را به دست ندارند و حتی نمی‌توانند بفهمند كجا هستند. عده‌ای آن‌را مسكنی بسیار عالی می‌یابند و برخی دیگر معتقدند كه اصلا به آنها كمكی نكرده. این امر بستگی به نحوه پاسخ آنها به دارو و اهمیت تسلط برخورد در حین زایمان دارد.

● گاز هوا ، تسكین با تنفس

گاز <انتونكس> شامل ۵۰ درصد گاز اكسیژن و ۵۰ درصد گاز نیتروس اكساید است. این گاز در سیلندری در اتاق زایمان كنار شما قرار می‌گیرد و به وسیله لوله‌ای به ماسك جلوی دهان و بینی متصل می‌شود. این روش بیشتر در پایان مرحله اول زایمان یعنی وقتی كه انقباضات شدید و سریع شده‌اند، بكار می‌رود. در مرحله دوم زایمان (یعنی وقتی كه شما با زور زدن بچه را به بیرون می‌رانید.) باید در ابتدای هر انقباض كمی‌ گاز و هوا دریافت كنید و سپس بر خروج بچه تمركز كنید.

شما از ماسكی با یك دریچه دوراهی كه بتوانید دم و بازدم را از طریق آن انجام دهید،‌ استفاده خواهید كرد. به محض شروع احساس درد و انقباض باید ماسك را جلوی دهان خود گذاشته و از طریق آن یك تنفس عمیق انجام دهید. بعد از چند ثانیه گاز در خون شما به بالاترین میزان خود می‌رسد و این درد شما را تسكین می‌دهد. وقتی كه گاز شروع به ایجاد احساس سبكی سر در شما می‌كند، عضلات شما شل شده و دستان شما خود‌به‌خود از روی ماسك صورت پایین می‌افتد و شما دیگر گاز را استنشاق نخواهید كرد. در پایان انقباض دیگر اثر گاز از بین رفته و به حال عادی برمی‌گردید.

اكسیژن موجود در انتونكس برای جنین شما احتمالا مفید است. اگر مدتی طولانی از انتونكس استفاده كنید،‌ دهان و گلوی شما بسیار خشك خواهد شد. بنابراین مزمزه كردن آب یا مكیدن خرده‌های یخ در فواصل انقباضات،‌ ضروری است. بعضی زنان اظهار می‌كنند كه این روش برای چیره شدن بر سختی زایمان كافی نیست. عده‌ای هم از احساس سبكی سر در نتیجه این گاز خوششان نمی‌آید.

● تسكین درد با، تحریك اعصاب از راه پوست

این روش سال‌ها به عنوان روش تسكین درد در آسیب بافت نرم استفاده می‌شده و در كشیدگی عضلانی ورزشكاران و آسیب‌های مفصلی افراد مسن‌ نیز كاربرد دارد. مصرف آن در زایمان اخیرا باب شده است. معمولا این روش توسط فیزیوتراپیست‌ها انجام می‌گیرد. تحقیقات زیادی در مورد این روش انجام نشده اما اعتقاد بر این است كه در صورتی موثر واقع می‌شود كه از همان بدو زایمان بكار رود و شدت تحریكات الكتریكی به تدریج با پیشرفت زایمان افزایش یابد.

این كار نیاز به دستگاهی دارد كه به اندازه یك نوار كاست و به راحتی قابل حمل است. چهار بالشتك بوسیله سیم به آن متصل شده‌اند كه باید در دو طرف نخاع قرار داده شوند. این دستگاه تحریكات الكتریكی كوچكی، كه شدت و فركانس آن قابل تغییر و تنظیم است، از خود منتشر می‌كند.

زنانی كه زایمان دوم به بعد را با این روش آزموده‌اند،‌ آن‌را عالی می‌دانند به‌خصوص وقتی همزمان با انتونكس بكار رفته باشد. اما در مورد زایمان‌های اول نتیجه متفاوت است. در این گروه استفاده از این روش در نیمه اول زایمان بسیار كمك كنند بوده اما در زمان شدت انقباضات خیلی مفید واقع نشده است.

‌‌ دكترمهشید چایچی

---