زنان خانه دار پیشتاز در جهاد اقتصادی

همان طور که همه ما می دانیم سلامت جامعه در گرو سلامت خانواده و در خانواده نیز سلامت و امنیت تک تک اعضا در گرو تلاش و کار خانم خانه است

همان طور که همه ما می دانیم سلامت جامعه در گرو سلامت خانواده و در خانواده نیز سلامت و امنیت تک تک اعضا در گرو تلاش و کار خانم خانه است.

همسر یا مادری که از صبح برای تامین آسایش و آرامش اعضای خانواده تلاش بی وقفه می کند، کار و تلاشی که تعطیلی بردار نیست و هیچ درآمد مالی و اقتصادی هم برای او به دنبال ندارد، بلکه کار و تلاش با خستگی، فشار و... همراه است.او هر روز صبح زودتر از بقیه از خواب برمی خیزد و شب هنگام دیرتر از همه به رختخواب می رود . او ساعت کارش نامحدود و شرح وظایفش بی شمار است. اما هیچ گاه گله مند نیست و خستگی را به جان می خرد تا همسر و فرزندانش احساس آرامش کنند. به قول کارشناسان کار و تلاش زنان خانه دار را نمی توان با مبلغ ریالی ارزش گذاری کرد چه رسد مهربانی و گذشت و فداکاری که آن ها به خانواده ارزانی می کنند. هرچند نه خانواده و نه جامعه توان جبران این همه فداکاری را ندارد اما در این مطلب سعی کردیم به بررسی اهمیت کار زنان خانه دار و لزوم توجه به حقوق آن ها می پردازیم تا از این طریق از تمام مادران و زنان فداکار ایرانی قدردانی کنیم.

● چارچوب خانواده

به طور معمول مرد خانواده نان آور است و زن خانواده خانه داری می کند. با وجود دگرگونی گسترده در نظام خانواده و اشتغال روزافزون زنان در جامعه امروز ایران، این تصور نادرست که مرد تولیدکننده و زن مصرف کننده است هنوز ریشه دار و پابرجاست. در واقع اهمیت و ارزش کار خانگی زنان همواره نادیده گرفته شده و فعالیت ها و کار زنان در چارچوب خانواده اغلب مغفول مانده است.

این در حالی است که آمارها از ارزش غیرقابل چشم پوشی کار خانگی زنان حکایت می کند. به نوشته ایرنا ارزش کار خانگی سالانه زنان در ایران حدود ۱۶.۷ درصد تولید ناخالص ملی است که این میزان برابر با ۲۳۶ میلیارد ریال است. براساس گزارشی که در ماهنامه کار و جامعه منتشر شده است، محاسبه مقدار ارزش کار خانگی زنان در سال ۱۳۸۵ با توجه به میزان حداقل دستمزد در این سال نشان داد که ارزش کار خانگی سالانه زنان برابر با ۱۶.۷ درصد تولید ناخالص ملی کشور است. حساب های اقماری تولید خانگی و بررسی فعالیت های مختلف نشان می دهد که فعالیت های خانگی نظیر پخت و پز، شست وشو، اتو کردن، نظافت و حتی مراقبت از کودکان به فعالیت های تولیدی خانوار تبدیل شده است.

شکی نیست که فعالیت زنان در خانه ارزش افزوده بالایی دارد و شاید ارزش افزوده این گونه فعالیت ها از ارزش افزوده فعالیت های اقتصادی مردان در بیرون از خانه بیشتر هم باشد.طبق مطالعاتی که در آمریکا روی ۳ گروه از زنان سرپرست خانوار، زنان متاهل شاغل و زنان غیرمتاهل شاغل به عمل آمد، مشخص شد فعالیت زنانی که کل زمان خود را به کار خانگی می پردازند دارای بیشترین ارزش افزوده است، یعنی سالانه حدود ۱۶ هزار و ۸۸۲ دلار تولید ارزش افزوده می کنند. زنان متاهل غیرشاغل حدود ۱۰ هزار و ۶۰۵ دلار و زنان سرپرست خانوار کمی بیش از نصف زنان غیرمتاهل شاغل حدود ۸ هزار و ۶۹۳ دلار تولید می کنند. آمارهایی از این قبیل بیان کننده میزان ارزش افزوده ای است که با فعالیت زنان ایجاد می شود. اما در هیچ یک از حساب های ملی منظور نمی شود و همواره زنان از ابتدایی ترین حقوق بازار کار که حق بیمه برای دوران بازنشستگی است، محروم اند. بالا بودن ارزش افزوده فعالیت های خانگی زنان در حالی است که برخی از زنان در محیط خانه با انجام کارهای دستی یا کارهای نرم افزاری به معیشت خانواده کمک می کنند که باز هم مورد محاسبه قرار نمی گیرد.

● ارزش واقعی کار خانگی زنان

اگر بخواهیم فقط از بعد اقتصادی به فعالیت زنان خانه دار نگاه کنیم، بیشتر مردم زن خانه دار را مصرف کننده صرف تلقی می کنند. دکتر علیرضا شریفی جامعه شناس خانواده و عضو پژوهشگاه تعلیم و تربیت با بیان این نکته به خراسان می گوید: زنان خانه دار بی گمان تولید کننده هستند و ارزش اقتصادی کار آنان به راحتی با ما به ازای آن در خارج از منزل قابل محاسبه است. تصور کنید خانمی که روزانه یک غذای چهار نفره می پزد، لباس آن ها را می شوید و اتو می کند چه کمک بزرگی به اقتصاد خانواده می کند.

نباید فراموش کرد که مادر نه فقط یک تولید کننده با ارزش افزوده در منزل است بلکه مهر و عاطفه ای را در منزل جاری می کند که با هیچ چیزی قابل محاسبه نیست.بنابراین اگر بخواهیم جنبه های عاطفی کار زنان را به ریال تبدیل کنیم که کار نشدنی است، ارزش حضور زنان در منزل عدد سرسام آوری می شود. ارزش حضور و فعالیت زن در منزل با هیچ متر و معیاری قابل سنجش نیست و به همین دلیل بسیاری از این که ارزش کار زنان تبدیل به ریال و تومان شود، مخالفت می کنند زیرا ارزش اقتصادی کار زنان بخش کوچکی از کارهایی است که انجام می دهند. دکتر شریفی با اشاره به بعد عاطفی، انسانی و تربیتی زنان در خانواده تصریح می کند: هیچ کس نمی تواند منکر نقش بی بدیل زنان در تربیت فرزندان شود.

به صراحت می توان گفت اگر یک زن در منزل نتواند فرزندش را به درستی تربیت کند مشکلات زیادی گریبانگیر خانواده می شود، سپس بار سنگینی را روی دوش جامعه می گذارد اما وقتی مادری فرزندش را به گونه ای تربیت کند که به عنوان مثال بداند اقتصاد یعنی استفاده از منابع محدود برای تامین نیازهای نامحدود، نسلی را تربیت کرده است که می تواند با کارآیی و بهره وری بیشتری به برآورده کردن نیازهای خود و خانواده اش بپردازد. در واقع تحویل یک فرزند سالم و کارآمد به جامعه یعنی بالا بردن بهره وری اقتصادی کشور و در سطح کلان، این امر به نفع اقتصاد کل جامعه است. زنان مدیر و خانه دار ایرانی سال هاست که فرمایش مقام معظم رهبری را درباره جهاد اقتصادی آویزه گوش خود کرده اند و در این راستا اول به نظام خانواده و سپس به نظام اقتصادی جامعه خود کمک شایانی کرده اند.

این جامعه شناس ادامه می دهد: حتی بعد تربیتی حضور خانم ها در منزل در تربیت صحیح فرزندان خود را نشان می دهد. فرزندی که معتاد یا بیکار یا بزهکار است در واقع نه تنها باری از روی دوش جامعه بر نداشته است و بازده اقتصادی برای جامعه ندارد بلکه خود هزینه سنگینی به نظام اجتماعی تحمیل می کند. این چنین است که در سطح کلان هزینه اقتصادی که برای اصلاح این فرد در نظر گرفته می شود، از جیب همه مردم پرداخت می شود. بنابراین نقش مادران در تربیت یک پزشک، مهندس، کارمند و ... و از آن سو یک معتاد، بزهکار و ... آن قدر دارای اهمیت است که نمی توان متصور شد و از نظر اقتصادی و ریالی آن را سنجید.

از سوی دیگر نقش مادران در نظام سلامت نیز بسیار چشمگیر است. مادر می تواند با تهیه غذای سالم برای اعضای خانواده از هدر رفتن بخش عظیمی از منابع اقتصادی جامعه در بخش درمان بیماری های مختلف جلوگیری کند. افرادی که از غذاهای آماده و فست فود استفاده می کنند در کوتاه مدت دچار بیماری های خاص و در دراز مدت دچار بیماری های مزمن می شوند و جامعه مجبور می شود برای درمان آن ها هزینه کند. اگر مادر تغذیه سالم را در خانواده پیش بگیرد، به کل نظام سلامت، بهداشت و بخش درمان به طور مستقیم و غیرمستقیم کمک زیادی کرده است.

نویسنده: عظیمی مروی