عرضه دانشجویان به بازار بیکاری

گفت وگو با شهرام زرگر, مدیر گروه نمایش دانشکده سینما تئاتر

دانشکده سینما تئاتر یکی از قدیمی‌ترین دانشکده‌های تئاتری ایران است که تاکنون هنرمندان زیادی را به خصوص در حوزه تئاتر به تئاتر حرفه‌ای کشور عرضه کرده است. دانشجویان این دانشکده هر ساله در برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی حضور فعالی دارند و دلیل اصلی این اتفاق را باید در پتانسیل‌های موجود در این دانشکده به لحاظ سالن تمرین و اجرا، کارگاه دکور و... بررسی کرد.

در آخرین روزهای برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی با شهرام زرگر مدیر گروه نمایش دانشکده هنر و معماری درباره کیفیت برگزاری این جشنواره به گفت‌وگو نشستیم. زرگر معتقد است جشنواره تئاتر دانشگاهی ویترین برآیند دانشگاه‌های تئاتری است.

▪ به نظر شما به عنوان مدیر گروه نمایش یک دانشکده تئاتری، بزرگترین ایراد وارد به جشنواره تئاتر دانشجویی چیست؟

ـ جشنواره‌زدگی بزرگترین ایراد هر جشنواره‌ای است. به ویژه جشنواره‌ای موسوم به تئاتر دانشگاهی که الزاماً دانشجویی هم نیست چرا که استادان و دیگران هم در این جشنواره حضور دارند. فکر می‌کنم به دور از تمام محدودیت‌هایی که اسم یک جشنواره با خود به همراه می‌آورد، در تمام اوقات سال و زمانی که امکان اجرای نمایش دانشجویی وجود دارد، جشنواره در حال برگزاری است و اینکه این فرآیند را به یک بازه زمانی ۲۰ روزه معطوف کنیم به نظر من محدود کردن یک حرکت خودجوش است. البته احتمالاً سیاستگذاران و متولیان به این نتیجه رسیده‌اند که این جشنواره را به ویترینی تبدیل کنند برای عرضه آثاری که در دانشگاه و در طول یک سال شکل می‌گیرد.

دومین ایراد بزرگ جشنواره تئاتر دانشگاهی، زمان برگزاری آن است که شاید دلیل اصلی آن را باید در زمان برگزاری جشنواره‌های دیگر جست‌وجو کرد که ناخواسته تقدم زمانی و اهمیت بیشتری برای سایر جشنواره‌ها وجود داشته و آنها در زمان مناسب‌تری برگزار می‌شوند. به نظر من بهترین زمان برای جشنواره تئاتر دانشگاهی، تابستان است. البته امتحانات پایان ترم، تعطیلات میان دو ترم و.. را هم می‌توان دلایلی دانست که تعیین زمان برگزاری جشنواره را با دشواری‌هایی روبرو کرده است. البته به دلیل تعطیلی دانشگاه‌ها، خوابگاه‌ها و... در تابستان است که قید برگزاری جشنواره را در این فصل از سال زده‌اند.

▪ به نظر شما جشنواره تئاتر دانشگاهی می‌تواند واقعاً ویترین تئاتر دانشگاهی باشد؟

ـ جشنواره تئاتر دانشگاهی در حال حاضراین وظیفه را بر عهده گرفته است. چون به ‌هر حال متولی جشنواره هم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. شاید از این طریق قصد دارند خروجی‌های عملی دانشگاه‌ها را ارزیابی کنند ولی به واقع به نظر من به عنوان کسی که در بدنه تئاتر دانشگاهی مشغول به فعالیت است می‌گویم این خروجی دانشگاه‌های تئاتری نیست. مسائلی چون شکل جشنواره، تعدد سلایق بازخوانان، بازبینان، فشار تحصیلی بر دانشجو در طول تمرین در زمینه‌های تأمین سالن تمرین و... اجازه نمی‌دهد که جشنواره را خروجی واقعی تئاتر دانشگاهی دانست و درواقع خروجی دانشگاه‌ها چیزی فراتر از این است.

▪ اگر قرار باشد جشنواره تئاتر دانشگاهی ملاک خروجی دانشگاه قرار گیرد به واقع باید به تئاتر دانشگاهی شک کرد و با تردید به حضور در دانشگاه نگریست چرا که نمره دانشگاه بر این مبنا، بسیار پایین خواهد بود. به عنوان مثال فقر نمایشنامه در بخش دانشجویی به وضوح آشکار است. در حالی‌که تقریباً تمام دانشگاه‌های تئاتری دارای گرایش ادبیات نمایشی هستند، اما در عمل دانشجویان یا به نمایشنامه‌های ترجمه‌شده روی می‌آورند و یا به تکرار چندباره آثاری که بوی کهنگی گرفته‌اند می‌پردازند که درواقع این فرآیند یک دور باطل زدن راه هویدا می‌سازد!

ـ فارغ از مقرراتی که از ۲ سال پیش در جریان انتخاب نمایشنامه بر جشنواره تئاتر دانشجویی حاکم شده، می‌بینیم که یک متن بارها و بارها در این جشنواره اجرا شده است.

سه سال قبل من داور بخش نمایشنامه‌نویسی بودم، در حال حاضر هم تمرکز تدریس من بر گرایش ادبیات نمایشی است و با اطمینان می‌گویم مشکل نمایشنامه‌نویسی در بین دانشجویان به آن شکل که شما می‌گویید نداریم. یک نمایشنامه‌نویس احتیاج به کارگردانی دارد که اثرش را روی صحنه ببرد. شاید تمایل نداشتن دانشجویان به نمایشنامه‌های یکدیگر و مرعوب آثار خارجی و اسم و رسم‌دار شدن این مشکلات را پدید آورده است. به نظر من در این بخش مشکلی وجود ندارد.

▪ پس یعنی مشکل عرضه نمایشنامه دانشجویی وجود دارد نه مشکل نمایشنامه‌نویسی!

ـ من دانشجویان را با ساموئل بکت مقایسه نمی‌کنم اما برای یک کار دانشگاهی جسارت، نوآوری و خلاقیت، لازم است و بهتر است دانشجویان این موارد را در آثار یکدیگر پیدا کنند. فراموش نکنیم بدعت امروز، سنت فردا می‌شود و سنت امروز هم در دوره‌ای نوآوری خاص آن زمان بوده است.

▪ خود شما به عنوان مدیر گروه دانشکده و به عنوان استادی که ادبیات نمایشی تدریس می‌کنید،؛ چرا تاکنون در دانشکده خودتان اقدام به تأسیس بانک نمایشنامه نکرده‌اید تا در حل این مشکل گامی برداشته باشید؟! فکر نمی‌کنم چنین کاری هزینه زیادی هم داشته باشد.

ـ در حال حاضر در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، دانشجوی رشته ادبیات نمایشی به بازار کار یا بهتر بگویم بازار بیکاری عرضه می‌کنیم. خوب پایان‌نامه‌های دانشجویان هر دوی این مقاطع در کتابخانه دانشگاه نگهداری می‌شود.

▪ آقای زرگر! کتابخانه با قوانین سختی پایان‌نامه‌ها را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد. فقط دانشجویانی که واحد پایان‌نامه اخذ کرده‌اند می‌توانند به مطالعه پایان‌نامه‌های دانشجویی بپردازند آن هم فقط در محیط کتابخانه! حتی حق کپی و یا عکس گرفتن از پایان‌نامه برای دانشجویان وجود ندارد. پس چگونه می‌توان انتظار داشت که دانشجویان به آثار یکدیگر دسترسی داشته باشند!

ـ البته این اقدام کتابخانه به این دلیل است که دانشجویان از پایان‌نامه‌های یکدیگر رونویسی نکنند. فکر نمی‌کنم حجم پایان‌نامه یک نمایشنامه در حدی باشد که در یک نشست نتوان آن را خواند.

▪ صرف خواند کافی نیست! باید علاقمندی ایجاد کرد نه اینکه مانع شد. قبول ندارید؟

ـ چرا، قبول دارم. من هم در دوره تحصیلی‌‌ام با این مشکل روبرو شده‌ام. البته با تمام این تفاسیر باز هم شاهد هستیم که تعدادی از پایان‌نامه‌ها مفقود می‌شوند.

▪ این هم ضعف دانشگاه است. اگر یک بانک نمایشنامه در گروه نمایش هر دانشکده تأسیس شود و دانشجویان ملزم شوند نسخه‌ای از نمایشنامه‌هایی را که به عنوان پایان‌نامه ارائه می‌دهند به گروه تحویل دهند، هم دسترسی به نمایشنامه‌های دانشجویان سهل‌تر می‌شود و هم پایان‌نامه‌ها دیگر مفقود نخواهند شد!

ـ ایده بسیار جالبی را مطرح کردید، با آن موافق هستم. البته قبلاً هم گروه یک نسخه از پایان‌نامه را دریافت می‌کرد اما بعدها گروه‌ها از این تصمیم منصرف شدند. مطمئن باشید این ایده را در دانشگاه با دانشجویانم در میان می‌گذارم و آن را در دانشکده سینما تئاتر اجرا می‌کنم.

▪ فکر نمی کنم چنین اقدامی هزینه زیادی را به گروه و دانشجو تحمیل کند.

ـ درست می‌گویید. هزینه‌ای ندارد؛ فکر و همّت می‌خواهد و یک یادآوری و تلنگر که الان شما به آن اشاره کردید.

البته من دانشجویان مستعد و علاقمندم را به ناشران معرفی کرده‌ام اما متاسفانه در حال حاضر فضای نشر را هم چندان مساعد نمی‌بینم. مرکز هنرهای نمایشی هم آثار برگزیده را چاپ و منتشر کرده است.

چرا در دانشگاه‌ها شرایط اجرای عمومی توسط دانشکده‌ها و مدیران گروه‌ها فراهم نمی‌شود؟ بهتر نیست شرایط اجرای عمومی برای نمایش‌های دانشجویی در دانشگاه فراهم شود. اجرایی که جز دانشجویان، مخاطبان دیگری هم داشته باشد.

پلاتوها و سالن‌های اجرای دانشگاه از محدودیت هایی برخوردار هستند. اجراهای دانشجویی در جشنواره است که نیاز به بازبینی و مجوز برای اجرای عمومی ندارد. همچنین امکان ورود غیر دانشجو به دانشگاه وجود ندارد.

▪ یعنی هیچ راهی ندارد که مجوز ورود و اجرا بگیرید؟

ـ چه دلیلی دارد که مجوز بگیریم؟

▪ برای اینکه امکان اجرای عمومی برای دانشجویان فراهم شود.

ـ چرا دانشگاه باید ضعف سخت افزاری هزاران نهاد دیگر چون شهرداری، ارشاد و... را جبران کند.

▪ این توجیهی است برای کم کاری آنان! نقش دانشگاه چه می‌شود؟

ـ ما خیلی هنر داشته باشیم می‌توانیم خودمان کم کار نباشیم.

▪ در راستای حمایت از دانشجویان و برای ارزیابی میزان توانایی آنان و در نتیجه آگاهی از نتیجه عملکرد در دانشگاه می‌توانید در این راستا اقدام کنید.

ـ این امکان را می‌توان فراهم کرد، منوط به اینکه واحدهای اداری دانشگاه‌ها همکاری کنند. ساعت کاری دانشگاه‌ها ساعت مشخصی است و مشکلات این‌چنین زیادی وجود دارد. نمی‌توان کارمندها را به صرف اجرای عمومی بعد از ساعت ۴ در دانشگاه نگه‌ داشت و... مشکلات فراوانی در این راه وجود دارد که بخش زیادی از آن به بخش آموزش که حوزه فعالیت ما در دانشگاه است، مربوط نمی‌شود و باید از نهادهای بیرون مثل حراست و.. تقاضای همکاری داشت.

مهرداد ابوالقاسمی