سه شنبه, ۹ بهمن, ۱۴۰۳ / 28 January, 2025
تكامل یافته در نهضت های اقتصادی و اجتماعی
بیش از صد سال از عمر صنعت نفت ایران می‌گذرد. به استثنای چند سال اول در هر یك از این سالها وقایع و دگرگونی‌های كم و بیش مهمی در جریان كار نفت رخ داده است كه همه آنها قابل توجه و بررسی در تاریخ هستند، اما در بعضی دوره‌ها تغییراتی روی داده است كه دامنه‌دار و استثنایی، بلكه انقلابی بوده است به این معنی كه صنعت نفت ایران را از خط سیر قبلی آن خارج كرده و در مسیر تازه‌یی قرار داده كه توسعه و تكامل آن را به میزانی فوق‌العاده تسهیل و تسریع كرده است. بدیهی است كه مهمترین واقعه از این لحاظ جریان ملی شدن صنعت نفت است. در بیشتر تحولات عمده صنعت نفت در خاورمیانه ایران همواره از پیشقدمان این تغییرات بوده است. اعطای امتیاز، تجدیدنظر در امتیاز، الغای امتیاز، ملی كردن صنعت نفت و تاسیس شركت ملی، مشاركت با شركت‌های خارجی، تغییر رژیم پنجاه پنجاه، ورود در بازارهای بین‌المللی، عقد قرارداد خدمات.
در سال ۱۳۳۰ دولت ایران صنعت نفت را در سراسر كشور ملی اعلام كرد. این عمل چون با الغای امتیاز شركت نفت انگلیس و ایران شروع شد، مخالفت شدید شركت مزبور و دولت انگلستان و بطور كلی كارتل بین‌المللی نفت را برانگیخت و بحرانی ایجاد كرد كه چندین سال به طول انجامید و بالاخره با عقد قرارداد كنسرسیوم پایان یافت. طی مدت مزبور كوشش‌های فراوانی برای حل اختلاف بین دولت ایران و شركت سابق و دولت انگلستان به عمل آمد، ولی رفع اختلاف به علت عدم توافق نظر درباره مفهوم اصلی ملی شدن و راهی كه با اصل مزبور منطبق باشد میسر نشد تا اینكه بالاخره دولت ایران در سال ۱۳۳۳ قرارداد فروش نفت به كنسرسیوم را به عنوان بهترین ترتیبی كه تحت اوضاع و احوال وقت ممكن بود برای رفع اختلاف و احیای صنعت نفت ایران برقرار شود منعقد كرد.
در طی مذاكراتی كه بین دولت ایران و میسیونهای اعزامی قبل از تشكیل كنسرسیوم صورت گرفت در این باب كه آیا دولت ایران قانونا حق الغای امتیاز شركت نفت انگلیس و ایران و ملی كردن صنعت نفت را داشته است یا نه به تفصیل بحث شد، ولی حتی بعد از آنكه اقدام ایران به ملی كردن صنعت نفت مورد تصدیق و قبول قرار گرفت اختلاف نظر طرفین درباره اینكه معنی ملی شدن چیست و چه ترتیبی می‌توان برای ادامه بهره‌برداری از نفت اتخاذ كرد كه با اصل ملی شدن سازگار باشد رفع نشد.
دولت ایران با استناد به قانون ملی شدن صنعت نفت در ایران اظهار كرد كه معنی اساسی ملی شدن این است كه كلیه عملیات باید مستقیما و منحصرا در دست دولت قرار گرفته و تمام درآمد فروش نفت عاید دولت شود و حال آنكه نمایندگان طرف مقابل با استناد به طرز عمل بعضی كشورها، واگذاری عملیات صنعت ملی شدن را به غیر، تحت نظارت دولت و تخصیا قسمتی از عواید آن را به عامل، مغایر اصل ملی شدن نمی‌دانستند.
در واقع ملی كردن در مواردی كه صحبت از تغییر رژیم اقتصادی كشور به طرز مطلق باشد، عبارت است از انتقال كلیه وسایل تولید و مبادلات به هیات اجتماع یعنی بیرون آوردن آنها از تصرف افراد و تخصیا آنها به جامعه برای بهره‌برداری به نفع عموم و نه به نفع مالك خصوصی، اما در كشورهایی هم كه رژیم اقتصادی آنها رژیم مطلقا ملی شده نیست ممكن است بنا بر عللی یك صنعت یا فعالیت مخصوص ملی شود. ملی كردن عملی است ناظر به تامین یك نفع عمومی عالی.
از تعاریف موجود، معلوم می‌شود كه ملی شدن دارای دو ركن اساسی است یكی تبدیل مالكیت خصوصی به مالكیت عمومی و دیگر تصدی و بهره‌برداری از اموال ملی شده به نفع جامعه. ملی كردن مفهومی است كه سابقه آن تقریبا به یك قرن و نیم پیش باز می‌گردد و زیر نفوذ نهضت‌های اقتصادی و اجتماعی تكامل یافته است.
در این مدت و در طول این دگرگونی‌ها علاوه بر انگیزه‌های اقتصادی و اجتماعی، فلسفه‌های سیاسی و اخلاقی نیز در تحول این مفهوم تاثیر داشته است و پیروان اصلی ملی كردن وسایل تولید، این عقیده را ترویج كرده‌اند كه این اصل گذشته از تامین احتیاجات مادی افراد، تشكیلات جامعه را بر پایه عدل و مساوات قرار می‌دهد. بر اؤر اقدامات پی‌درپی كشورها به ملی كردن اموال و فعالیت‌های خود، بحث‌های انتقادی دامنه‌داری، خصوصا در كشورهای سرمایه‌داری پیش آمد و ایراداتی به اصل ملی كردن چه به عنوان سیاست اقتصادی، چه به عنوان مفهوم و ضابطه حقوقی وارد شد. این ایرادها ناشی از پافشاری در حفظ منافع خصوصی و منافع استعماری بود. با این وجود مباحث حقوقی در مورد مفهوم ملی كردن در مباحثاتی كه در كنفرانس‌ها و سازمان‌های بین‌المللی صورت گرفت حل شد اما مسائل سیاسی آن ادامه پیدا كرد، چرا كه دولت‌های قدرتمند همواره به دنبال به دست آوردن حداكثر سود و بیشترین انتفاع و بهره‌برداری از منابع دیگر كشورها بوده‌اند كه این امر تا به امروز نیز پابرجاست البته با شكل و صورتی متفاوت از گذشته كه از نمودهای آن فعالیت شركت‌های چند ملیتی در كشورهای دارای منابع اولیه است.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست