یك سال شلوغ تئاتری

بهار تئاتر از اواخر فروردین ماه آغاز شد و در این ماه آرامش, تنها رویدادهای مهم, برگزاری دوجشنواره دانشجویی تئاتر با فاصله ای اندك بود نهمین جشنواره تئاتر عروسكی دانشجویان ۲۲ فروردین ماه آغاز شد و تا ۲۹ این ماه ادامه پیدا كرد نهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی هم از دوم تا نهم اردیبهشت ماه برگزار شد

هنرمندان تئاتر حتی در اواسط فصل پاییز ، همچنان روزهای آرامی را پشت سر می گذارند، روزهای آرامی كه از ابتدای امسال تاكنون همچنان ادامه دارد. بهار تئاتر از اواخر فروردین ماه آغاز شد و در این ماه آرامش، تنها رویدادهای مهم، برگزاری دوجشنواره دانشجویی تئاتر با فاصله ای اندك بود. نهمین جشنواره تئاتر عروسكی دانشجویان ۲۲ فروردین ماه آغاز شد و تا ۲۹ این ماه ادامه پیدا كرد. نهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی هم از دوم تا نهم اردیبهشت ماه برگزار شد.

□□□

دانشجویان سكوت بهاری تئاتر را شكستند. نهمین جشنواره تئاتر عروسكی دانشجویان كه با حرف و حدیث های فراوان آغاز شده بود با همین حرف و حدیث ها هم پایان یافت. حاشیه هایی كه به خاطر تغییر میزبانی این جشنواره، از ابتدا آغاز شده بود تا انتهای آن هم ادامه داشت. تغییر زمان برگزاری این جشنواره نیز یكی از همین تغییرات بود، زیرا این جشنواره هر سال، همزمان با روز دانشجو - ۱۶ آذر ماه - برگزار می شد، امان همین دوره آن، ۲۲ فروردین امسال برگزار شد. البته برگزاری هر دو جشنواره دانشجویی در فاصله ای بسیار اندك، از نظر تعدادی از دانشجویان تئاتر اتفاق چندان خوشایندی نبود اما به هر حال برگزاركنندگان هر دو جشنواره، چاره دیگری نداشتند.

□□□

بزرگداشت هفته تئاتر، از دیگر رویدادهای بهار امسال بود. این هفته بزرگداشت همچون سال گذشته با همكاری اداره كل هنرهای نمایشی، خانه تئاتر و خانه هنرمندان ایران برگزار شد كه در آن، هر یك از انجمن های مختلف خانه تئاتر، جشن های ویژه خود را برگزار كردند جشن هایی كه طبق معمول با برپایی مراسم های بزرگداشت، تقدیر از هنرمندان فعال، معرفی برگزیدگان، جلسه های نمایشنامه خوانی و... همراه بود و تعدادی از هنرمندان تئاتر را به مدت یك هفته گردهم آورد.

□□□

هرچند بسیاری از كشورها در حال برگزاری مراسم بزرگداشت ساموئل بكت بودند، اما این مراسم در ایران برگزار نشد. در مقابل، به پیشنهاد سفارت نروژ، مراسم بزرگداشت هنریك ایبسن، نمایشنامه نویس مشهور نروژی با همكاری اداره كل هنرهای نمایشی و خانه هنرمندان ایران برگزار شد. پخش فیلم تئاتر، برگزاری جلسه های سخنرانی، برگزاری جلسه های نمایشنامه خوانی و تقدیر از چهره هایی چون حمید سمندریان، داریوش مهرجویی، فرهاد ناظرزاده كرمانی، بهزاد قادری واكبر زنجانپور به دلیل اجرای نمایش و ساخت فیلم براساس نمایشنامه های ایبسن، از جمله اتفاقاتی بود كه در مراسم بزرگداشت خالق «خانه عروسك» و «دشمن مردم» رخ داد.

□□□

بعد از برگزاری جشنواره تئاتر فجر سال ۸۴ بودكه اخبار سفرهای خارجی خیلی زود منتشر شد. ازهمان زمان برگزاری جشنواره گروه های مدعو به جشنواره تئاتر فرایبورگ مشخص شدند. سیامك احصایی، نیما دهقان و عباس غفاری، كارگردان هایی بودندكه برای اجرای نمایش های «واقعیت اینه كه خورشید دور ما می گرده»، «دو متر در دو متر جنگ» و «كبوتری ناگهان» به این جشنواره آلمانی دعوت شدند. همزمان با این سفر، محمد رحمانیان نمایش «فنز» را در چند شهر كانادا اجرا كرد. این كارگردان پركار تئاتر نمایش «تارتوف» را برای شركت در جشنواره ITI مانیل فیلیپین آماده كرد. امیر دژاكام هم نمایش «عروسی خون» را برای شركت در همین جشنواره آماده كرد تا دانشجویان ایرانی برای سومین دوره پیاپی، در این فستیوال دانشجویی نمایندگانی داشته باشند.

سفرهای خارجی البته تنها محدود به این نمی شود. بهروز غریب پور، نمایش «اپرای عروسكی رستم و سهراب» را در دبی اجرا كرد. نمایشی كه همزمان با روز جهانی كودك در این شهر اجرا و عواید فروش آن به كودكان جنگزده لبنانی اهدا شد. «حسن سنتوری» به كارگردانی معصومه تقی پور هم دیگر نمایشی بود كه در دبی روی صحنه رفت. هر دو این نمایش ها با حمایت شركت «نمای سوم» در امارات اجرا شدند. در این میان سیامك احصایی و عباس غفاری بار دیگر راهی آلمان شدند تا نمایش های خود را به دعوت گروه تئاتر روهر اجرا كنند. فریندخت زاهدی، رحمت امینی و مجید سرسنگی ۳ استاد دانشگاه به لهستان سفر كردند و بعد از این سفر و در جریان بازدید آنان از دانشگاه هنر لهستان بودكه مقدر شد ۶ دانشجوی ایرانی برای گذراندن دوره های تخصصی به این كشور سفر كنند.

نغمه ثمینی و علیرضا نادری هم رهسپار فرانسه شدند تا به عنوان دو نمایشنامه نویس ایرانی در برنامه «شب سفید» شركت كنند وهمراه با ۲۸ نمایشنامه نویس دیگر، یك نمایشنامه كوتاه بنویسند. آنچه در اینجا گفته شد فقط بخشی از سفر هنرمندان تئاتر است و سفرهای بسیار دیگری نیز انجام شده كه مجال چندانی برای پرداخت به آنها در این گزارش نیست.

□□□

یكی از اتفاقات جالب توجه امسال، بازگشت تعدادی از هنرمندان به صحنه تئاتر است. هرچند این روزها تعدادی از هنرمندان فعال تئاتر كمتر در این رشته فعالیت می كنند، اما در مقابل هنرمندانی به صحنه بازگشته اند كه مدت هاست از تئاتر دور بوده اند.

اكبر عبدی، نخستین هنرمندی بود كه خبر بازگشتش به تئاتر منتشر شد. محمود فرهنگ، مدیر تالار سنگلج اعلام كرد اكبر عبدی، فاطمه معتمد آریا، علی نصیریان، داریوش مؤدبیان و... هنرمندانی هستند كه برای اجرای نمایش به تالار سنگلج دعوت شده اند. در میان این نام ها فقط اكبر عبدی با نمایش «اكبرآقا اكتور تئاتر» به صحنه بازگشت، نمایشی كه متن آن را عظیم موسوی نوشته است و در تمام مدت اجرا، به خوبی مورد استقبال تماشاگران قرار گرفت. این نمایش كمدی برخلاف زمان اجرای طولانی اش مورد توجه عموم مردم قرار گرفت.

در جریان برگزاری جشنواره عروسكی بود كه اسماعیل خلج نیز خبر از اجرای یك نمایش داد. «هفت نمایش كوتاه» خلج این روزها آخرین مراحل تمرین خود را در فرهنگسرای ارسباران پشت سر می گذارد تا از ۸ آذر و با حضور بازیگرانی چون فردوس كاویانی، فاطمه طاهری، حسین محب اهری و... اجرا شود. این نمایش علاوه بر این كه خلج را به تئاتر برمی گرداند، فرصت دوباره ای بود برای فردوس كاویانی كه سال ها پیش، به عنوان یكی از هنرمندان فعال تئاتر، حضور داشته است.

ژیلبرت ستای، كارگردان فرانسوی هم فرصت دیگری داد به سعید پورصمیمی، بازیگر توانمندی كه سال ها از تئاتر دور بوده است. ستای، نمایش «یك شب در كتابخانه» را در كتابخانه ملی اجرا كرد. این نمایش به مدت یك هفته اجرا شد، اما آن گونه كه می پنداشتیم، مورد توجه قرار نگرفت.

«مرد نیك» به كارگردانی امیر دژاكام هم علیرضا خمسه را بار دیگر روی صحنه تئاتر می آورد. بازیگری كه ۵ سال پیش در نمایش «عشق آباد» داوود میرباقری بازی كرده بود و حالا فرصت دوباره ای پیدا كرده تا در یك نمایش كمدی جدید به ایفای نقش بپردازد. نمایش «مرد نیك» به زودی در تالار قشقایی تئاتر شهر به صحنه می رود.

اما جالب ترین بازگشت به صحنه را مهری مهرنیا انجام داده است. بازیگر پیشكسوت تئاتر و تلویزیون كه بعد از ۱۸ سال در نمایش «دنیای زن ها» به كارگردانی حسین سحرخیز حضوری سمبلیك دارد. مهری مهرنیا جشن تولد ۹۰ سالگی خود را روی صحنه همین نمایش و با حضور هنرمندان و مسئولان تئاتر برگزار كرد. بازگشت هنرمندان فقط مربوط به بازیگران نمی شود. تابستان امسال بود كه خبر تشكیل گروه تئاتر ملی به سرپرستی حمید سمندریان از سوی حسین پارسایی منتشر شد. حمید سمندریان تصمیم گرفت این گروه را با حضور هنرمندان پیشكسوت تشكیل دهد. او كه بعد از گذشت چندین ماه هنوز سرگرم تعیین سیاستگذاری های كلی این گروه است، می گوید: «تشكیل این گروه نیازمند زمان كافی است، زیرا كارهای جمعی مانند تئاتر در زمان كوتاه انجام پذیر نیست».

□□□

عزت الله انتظامی هم بی شك، یكی از چهره های خبرساز ماه های اخیر بوده است. آقای بازیگر چندی پیش رهسپار فرانسه شد تا در مراسم بزرگداشت خود در فستیوال شب های سفید حضور داشته باشد. این بزرگداشت به همت یونسكو برگزار شد و عزت الله انتظامی در میان حاضران ایرانی و فرانسوی با اجرای برنامه ای شبیه كارهای رادیویی، تاریخچه ای از فعالیت های خود را ارائه كرد. بعد از بازگشت انتظامی بود كه موج برگزاری بزرگداشت های داخلی برای او شروع شد، موزه سینما، خانه تئاتر، معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رادیو گفت وگو، مراسم گوناگونی را برگزار كردند.

□□□

طولانی ترین نمایش پانتومیم جهان هم در ایران اجرا شد. بهرام ریحانی، كارگردان تئاتر خیابانی و پانتومیم به مناسبت هفته میراث فرهنگی و روز جهانی موزه این نمایش طولانی را اجرا كرد. گروه اجرایی همزمان با روز میراث فرهنگی و از مقابل این ساختمان رهسپار اصفهان شدند. آنها با طناب كشی های فرضی فاصله میان تهران و اصفهان را پیمودند و در این فاصله تلاش كردند توجه مردم شهرهای گوناگون را به حفظ و حراست میراث فرهنگی جلب كنند.

□□□

هرچند برگزاری جشنواره ها از اتفاق های همیشگی هنرهای نمایشی است، اما سال ۸۵ از آنجا اهمیت دارد كه سیزدهمین جشنواره تئاتر كودك، پس از مدتی وقفه، سرانجام طلسم برگزاری اش شكست . خبر اولیه برگزاری این جشنواره، شاید چندان مورد توجه قرار نگرفت، اما به تدریج هنرمندان تئاتر كودك دریافتند كه این بار، وعده ها جدی است. ابتدا قرار بود این جشنواره همزمان با ۱۳ آبان ـ روز دانش آموز ـ در شهر همدان برگزار شود؛ شهری كه میزبان بیشترین دوره های این جشنواره بوده است، اما مدتی بعد قرار شد جشنواره در اصفهان برگزار شود. به دلیل همین تغییر مكان بود كه زمان برگزاری هم به مدت ۵ روز به تأخیر افتاد و در جریان همین برگزاری بود كه مقرر شد جشنواره تا سه دوره دیگر هم در اصفهان برگزار شود، ضمن این كه در این مدت، مصطفی رحماندوست دبیری این جشنواره را عهده دار باشد.

جشنواره تئاتر رضوی و جشنواره تئاتر كانون ها دیگر جشنواره هایی هستند كه در كنار جشنواره تئاتر فجر برگزار خواهند شد.

جشنواره تئاتر رضوی به مدت ۵ روز در تهران برگزار می شود كه در سالن های تئاتر شهر ـ به جز قشقایی ـ از روزهای ۵ تا ۱۰ آذرماه در اختیار این جشنواره قرار می گیرند، اما نمایش های جشنوراه تئاتر كانون ها كه از طرف شهرداری برگزار می شود، در فرهنگسراهای تهران به اجرا درمی آیند و قرار است این جشنواره فرصتی باشد برای فرهنگسراها تا در طول سال به اجرای نمایش بپردازند.

دیگر جشنواره مهمی كه امسال برگزارشد، یازدهمین دوره جشنواره بین المللی تئاتر عروسكی تهران ـ مبارك ـ بود. كشورهای مختلفی از نقاط مختلف دنیا دراین جشنواره به همراه گروه های برگزیده ایرانی به اجرای برنامه پرداختند كه با استقبال علاقه مندان روبه رو شد. این جشنواره از ۱۲ تا ۱۸ شهریور در مجموعه تئاتر شهر، تالار هنر، خانه هنرمندان و... برگزار شد.

□ر□

تئاتر سال ۸۵ همچنان به راه خود ادامه می دهد. رویدادهای مهم دیگری را برای این عرصه همچون جشنواره تئاتر فجر و سومین همایش آیین عاشورایی پیش رو داریم. پس هنوز پرونده تئاتر ۸۵ باز است.