جستجوگری در برنامه ۹۰ علمی

گفت وگو با سازندگان برنامه «۳۶۰ درجه» شبکه چهار سیما

تاکنون برنامه‌های گفت‌وگومحور علمی مختلفی در تلویزیون ارائه شده و هرکدام به شاخه‌های متنوعی از علم پرداخته‌اند، اما همیشه جای برنامه‌ای که به ‌شکل گسترده، سیستم آموزش عالی کشور، تکنیک‌های آموزشی، پذیرش دانشجو و دیگر مسائل این حوزه را نقد و ارزیابی کند، خالی بود. برنامه «۳۶۰ درجه» با نگاهی جدید و نو به صورت تخصصی و گسترده رخدادها، چالش‌ها و مسائل مرتبط با نظام آموزش عالی کشور را نقد و بررسی می‌کند. اختصاص هر برنامه به موضوعی خاص از این حوزه باعث شده از یازدهم مهر ماه امسال که برنامه ۳۶۰ درجه روی آنتن رفته، این برنامه جایگاهی ویژه میان جوانان و استادان پیدا کند.

۳۶۰ درجه، سه‌شنبه‌ها ساعت۲۱ به صورت زنده از شبکه چهار پخش می‌شود و تکرار آن یکشنبه‌ها ساعت ۱۳ و ۳۰ دقیقه است.

● بیان دغدغه‌ها

محمود کریمی، تهیه‌کننده برنامه ۳۶۰ درجه می‌گوید: مباحث‌ برنامه برمبنای شواهد و مدارک علمی شکل می‌گیرد و تحلیل نظام آموزش عالی کشور و توجه به فناوری و نوآوری‌های آموزشی، هدف اصلی برنامه است. در مورد مسائلی که در سیستم آموزش عالی مشاهده می‌شود بحث و گفت‌وگو می‌کنیم تا پی ببریم کجا به تغییر نیاز دارد تا به راهکاری مناسب برسیم. برای مثال، چرخه پذیرش دانشجو در نظام آموزش عالی ایران ازطریق برگزاری کنکور است و ما معایب و مزایای آن را با دیگر کشورها مقایسه می‌کنیم. در این برنامه همچنین روش تدریس استادان در مراکز علمی و دانشگاهی ایران، بازنگری روی رشته‌های قدیمی و معرفی رشته‌های تحصیلی جدید و بازار کار این رشته‌ها، کیفیت کار استادان دانشگاه، بررسی محیط‌های آموزشی به لحاظ معماری سازه‌ها و شرایط فیزیکی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها از نظر برخورداری از دستگاه‌ها و تجهیزات بررسی می‌شود.

کریمی ادامه می‌دهد: در برنامه ۳۶۰ درجه، ما در مجموع به دنبال معرفی مطلوب نظام آموزش عالی کشور براساس معیارهایی که برای آن تعریف شده، هستیم. رویکرد این برنامه پرسشگری درخصوص نظام آموزش عالی کشور، کشف مسائل کنونی و یافتن راهکارهای اجرایی و مورد توافق برای تحقق نقشه جامع علمی کشور در مسیر چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ است.

کریمی تصریح می‌کند: در این برنامه من و همکارانم کندوکاو می‌کنیم که هدف سیستم آموزش عالی کشور از تربیت نیروی متخصص چیست و دانشگاه‌ها تا چه حد با صنعت کشور در تعامل هستند.

تهیه‌کننده برنامه ۳۶۰ درجه در مورد بخش‌های مختلف برنامه می‌گوید: ۷۵ دقیقه مدت زمان برنامه است که حدود ۵۰ دقیقه آن گفت‌وگو‌محور است که با حضور مهمانان مختلف ارائه می‌شود. بخش نخست گفت‌و‌گو به تحلیل نظام آموزش عالی، فناوری و نوآوری اختصاص دارد و همچنین سوالات بینندگان نیز مطرح می‌شود. در بخش دوم گفت‌وگو که طرفداران زیادی هم پیدا کرده، افرادی مهمان برنامه هستند که با وجود همه مشکلاتشان با سعی و خطا، با هوشمندی و درایت یا از طریق مشورت گرفتن از دیگران در کار خود موفق هستند. این دسته افراد، مدیر یا صاحب کارخانه‌های بزرگ نیستند و در ضمن کارهای عجیب و غریبی هم انجام نداده‌اند، اما موفق شده‌اند قابلیت‌ها و استعدادهای خود را بشناسانند و آنها را شکوفا کنند. در واقع خود را کشف کردند و با توجه به توانمندی‌های خود می‌دانند در ادامه زندگی چه مسیری باید طی کنند تا به اهداف خود برسند.

● نمای دور، باز و نزدیک

در این برنامه، بخش نمای دور به مرور هفتگی رخدادها و اخبار جامعه علمی کشور طی هفته می‌پردازد؛ برای مثال خبرهایی در مورد حذف کنکور، نحوه پذیرش دانشجو در مقطع دکتری، بورس تحصیلی و نظایر آن.

در بخش نمای باز از مراکز دانشگاهی و پژوهشی داخل و خارج از کشور گزارش تهیه می‌شود که اولویت انتخاب با مراکز رشد و پارک‌های فناوری است. در مورد مراکز خارج از کشور به سطح علمی و رتبه‌ای که آن دانشگاه در مقایسه با مراکز علمی ایران دارد، توجه می‌شود، زیرا لازم است آن دانشگاه از لحاظ علمی برتری خاصی نسبت به ما داشته باشد که دیدن و اطلاع پیدا کردن از آن جالب باشد یا دانشجویان ایرانی آنجا مشغول به تحصیل باشند یا آن دانشگاه‌ها در گذشته یا حال، تفاهم‌های علمی با دانشگاه‌های ایران داشته باشند. سازندگان این برنامه در بخش نمای باز مراکز دانشگاهی را از دریچه ذهن یک جوان کنجکاو معرفی می‌کنند. گزارشگر برنامه یک روز از ساعت ۷ صبح تا ۷ شب به قسمت‌های مختلف ساختمان مورد نظر می‌رود و از کلاس‌های درس، آزمایشگاه‌ها، خوابگاه‌ و دیگر قسمت‌های آن مرکز گزارش تهیه می‌کند.

محمود کریمی تاکید دارد چنین گزارش‌هایی مختص تهران نیست، بلکه همه مراکز علمی، تحقیقاتی و پژوهشی را در بر می‌گیرد که براساس اولویت به آنها پرداخته می‌شود.

در بخش نمای نزدیک، یک گزارش مستند براساس موضوع برنامه از نگاه افراد مرتبط با ‌آن سوژه تهیه که نظر افراد ذی‌ربط با آن بیان می‌شود. برای نمونه در مورد مهاجرت تحصیلی با کسی که رفته و برگشته، افرادی که می‌روند و نمی‌خواهند برگردند یا با افرادی که می‌آیند ولی نمی‌خواهند جزو هیات علمی شوند یا این‌که عـلاقه‌مند هستند عضو هیات علمی شوند، صحبت می‌کنیم.

نمای ۱۴۰۴، بخشی از برنامه است که طرفداران بسیاری دارد. در این بخش دانش آموزان رده ابتدایی و راهنمایی تصورات ذهنی خود را از ایران ۱۴۰۴ می‌نویسند و با استفاده از وسایل ساده نقاشی همانند مداد رنگی آن تصویر ذهنی را در قالب سه الی شش نقاشی می‌کشند. نیازی نیست نقاشی آنها خیلی خوب باشد، سپس از روی مطالب نوشته شده با صدای خود می‌خوانند و آنها را برای برنامه ۳۶۰ درجه ارسال می‌کنند تا در این بخش از برنامه که حدود چهار دقیقه است، پخش شود.

● نقطه اشتراک با ۹۰

محمود کریمی، مجری ـ کارشناس برنامه ۳۶۰ درجه می‌گوید: دانای کل و همه چیزدان نیستم. در زمان اجرای برنامه، خود را جای بیننده می‌گذارم و از زبان مخاطب برنامه از مهمان برنامه سوال می‌کنم. پرسش‌هایی که برخی از آنها ممکن است در همان لحظه از طرف بینندگان ارسال شود. او می‌گوید حدود ۱۰ سال است کار رسانه‌ای انجام می‌دهد و مدافع حقوق مردم یعنی مخاطبان برنامه است.

از او می‌پرسم بعضی جاها به این برنامه می‌گویند برنامه ۹۰ علمی، ولی آیا فضای علمی کشور شباهتی با فضای جامعه ورزشی دارد که کریمی می‌افزاید: به نظر من تنها شباهت این دو برنامه، صراحت در پرسش و صداقت در انتقال مطلب است.

● ساده و گویا

علی پزشک، گرافیست برنامه می‌گوید: با توجه به این که برنامه شب پخش می‌شود و مخاطب به آرامش نیاز دارد، هرچند برنامه چالشی و گفت‌وگومحور است با هماهنگی دوستان، المان‌های اضافه را حذف کردیم و همین سادگی دکور برنامه هم مورد پسند مخاطبان قرار گرفته است.

مجید کریمی، طراح دکور برنامه می‌گوید: از ویژگی‌های دکور برنامه، نشان دادن دو ساعت در این فضاست. یکی ساعت رسمی کشور را نشان می‌دهد و ساعت دیجیتال هم زمان باقیمانده از برنامه و به نوعی به همه می‌گوید در لحظه باید فکر کرد، چون زمان در گذر است و به خاطر هیچ کس مکث نمی‌کند. در ضمن روی مدار فرضی چرخش زمین به دور خورشید در هر برنامه مشخص می‌شود چند سال، ماه و روز دیگر مانده تا به افق چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ برسیم و فرصت زیادی نداریم. پس باید به این موضوع بیندیشیم که چه مسئولیتی بر دوش تک‌تک ما قرار دارد.

● نیاز‌سنجی مخاطب

تهیه‌کننده برنامه ۳۶۰ درجه می‌گوید: خوشبختانه کشوری هستیم که در آن مردم بدون تبلیغ دولت، به ادامه تحصیل علاقه دارند. باید قدر این نعمت را دانست و پتانسیل‌های موجود در مناطق مختلف کشور براساس شرایط و موقعیت‌های جغرافیایی و بومی، شناسایی و هدفگذاری شود که بتازگی طرح آمایش توسط وزارت علوم در جهت نیاز سنجی جامعه تنظیم شده است. به گفته کارشناسان هم‌اکنون ۸۰ درصد افراد در ۲۰ درصد رشته‌های موجود در کشور تحصیل می‌کنند مانند رشته کامپیوتر، حسابداری و مدیریت. یکی دیگر از مشکلات فرهنگی جامعه ما این است که در مورد رشته‌های علوم پایه اطلاع‌رسانی خوبی نشده است.

او می‌گوید: ما قبل از هر برنامه ۳۶۰ درجه، موضوعات برنامه را روی وب‌سایت برنامه می‌گذاریم تا مخاطبان آن از طریق وب سایت، پیامک و ایمیل سوالاتشان را مطرح کنند و با برنامه در تعامل باشند. همچنین کارآیی تیم تحقیق برنامه محدود است، اما با استفاده از این روش می‌توانیم از نظر مخاطبان برنامه سود ببریم. تهیه‌کننده برنامه در پایان به این نکته اشاره کرد که ویژگی مهم برنامه ۳۶۰ درجه کار گروهی و همفکری تیمی عوامل برنامه‌سازی است که با ما همکاری می‌کنند.

سیما پویا