سیری به درون اخبار تلویزیونی

در برنامه های اخبار, تعداد سوژه هایی كه به آن ها offمی گویند, افزایش پیدا كرده است یعنی مجری اخبار, تصاویری را كه مدت زمان آن ها از چند ثانیه تجاوز نمی كند, مستقیماً تفسیر می نماید

‌●چكیده:

ماده یازده قانون درباره موقعیت اضطراری كه اخیراً در فرانسه به اجرا گذاشته شده است، حكم می‌كند كه مسئولین می‌توانند به هر اقدامی كه در جهت تضمین كنترل مطبوعات باشد، دست بزنند. البته این امر ضروری نیست چون دست اندركاران برنامه‌های خبری دو شبكه تلویزیونی مهم فرانسه، كه هر شب حدود چهارده میلیون بیننده دارند، می‌دانند چگونه عمل كنند ... فشار همزمان تحولات تكنیكی و سودآوری مالی، این نوع خبرنگاری را، بیش از پیش، از محتوای پرخاشگر آن تهی كرده است.

اخبار تلویزیونی، قبل از هر چیز می‌بایستی بالاترین تعداد بیننده را جذب كند. حال این از چه طریقی میسر می‌شود، هیچ اهمیتی ندارد. مدیران اخبار، دیگر خود را در پروژه اقتصادی مؤسساتی كه آن‌ها را به كار می‌گیرند، سهیم می‌دانند. اتین موژوت، مدیر كلTF۱ (كانال خصوصی یك)، این را قبول دارد؛ او می‌گوید: خرجی كه بخش خبری برای ما دارد، هزینه‌ای است كه ما باید بپردازیم تا بتوانیم تلویزیونی برای همگان بسازیم و موقعیت طراز اول را حفظ كنیم. اگر ما مثل كانال ۶M۶ زمان اخبار را به ده دقیقه تقلیل می‌دادیم، به نفع كانال ۲ می‌شد. اگر در بخش خبری از همه بالاتر نباشیم، نمی‌توانیم در موقعیت طراز اول قرار داشته باشیم. از سوی دیگر، خانم آرلت شابو رئیس كنونی بخش اخبار در كانال ۲، ابقای گوینده معروف خود را با عبارات زیر توجیه كرد: در نظر سنجی كیفی‌ای كه در میان بینندگان به عمل آوردیم، به این نتیجه رسیدیم كه پودژاداس همچنان تصویر محبوب خود را حفظ كرده است.

خانم دومینیك پرادالیه، عضو سندیكای ملی خبرنگاران فرانس ۲، اظهار تاسف می­كند: چیزی كه آن­ها را جلب می­كند، خبر نیست، تصویر است. یكی از همكاران او در كانال۳، معتقد است كه حتی می­شود خبری جعلی را اعلام كرد به شرطی كه مثل دیگران و در همان شكل و ابعاد عرضه شود. تحول نقش تصویر در ساختن گزارش خبری، در این یكسان سازی سهیم است. اریك لومانسون، خبرنگار سابق كانال۲ می­گوید: در حال حاضر، بسیاری از مشاغل مثل حرفه صدابرداری، در حال از بین رفتن است. در گذشته، تدوین­­گران، اغلب از تدوین­گران سینما بودند و كار تدوین عبارت از به تصویر در آوردن یك ماجرا بود. امروز كوچك­ترین تخصص كاری وجود ندارد، چرا؟ چون نیازی به آن وجود ندارد: كار تدوین گزارش­ها، اغلب به وصل كردن تصاویر تكان دهنده­ای كه در فواصل آن­ها مصاحبه قرار گرفته، خلاصه شده است. تصویر در همه جا حضور دارد. از اواخر سال­های ۹۰، عمومیت یافتن تدوین مجازی، موجب شد كه جوان بیست ساله­ای كه هیچ سواد و فرهنگ تصویری نداشت، بتواند از این ابزار استفاده كند. كار تلویزیونی دیگر به شیوه كانال توجه و جذب بیننده است و نه اطلاع رسانی به او. هنگامی كه صحنه­های خشونت­آمیز خسته كننده می شوند، از تصاویر آرامش بخش استفاده می­شود؛ مثلاً گزارشی در همدردی با شهروندان خوب كه در راه راست قدم گذاشته و گاه حتی یك شركت نیز تأسیس كرده­اند!

●فضای ترس

در برنامه‌های اخبار، تعداد سوژه‌هایی كه به آن‌ها offمی‌گویند، افزایش پیدا كرده است؛ یعنی مجری اخبار، تصاویری را كه مدت زمان آن‌ها از چند ثانیه تجاوز نمی‌‌كند، مستقیماً تفسیر می‌نماید. در این رابطه، یكی از خبرنگاران كانال ۲ می‌گوید: گزارش‌هایمان را در خلأ می سازیم. برای اخبار ساعت هشت، پودژاداس، حدود هیجده تا بیست و سه off پخش می‌كند؛ من خبرنگار – گزارشگری هستم كه سوژه off تولید می­‌كند! در راهروهای مراكز خبری به این می­گویند ترفند ضد كانال عوض كردن بینندگان و نتیجه عبارت است از هر چه سریع­تر عمل كردن؛ و القا و بازی احساس فوریت و اضطرار. به قول یكی از مخاطبین ما در كانال دو: در عرض چند سال، مدت زمان پایه­ای یك گزارش خبری، از یك دقیقه و نیم به یك دقیقه رسیده است.

در چنین فضایی كه به علت الزامات زمانی، به شدت فشرده شده است، خبرنگاری كه واكنش منفی خود را نسبت به این طرز كار ابراز كند و یا بخواهد با فاصله با آن برخورد كند، توسط رؤسا كنار گذاشته می­شود. خانم پارادالیه یادآوری می­كند: جمله محبوب آن­ها این است، تو می­خواهی سوژه را از بین ببری؛ می­خواهی برنامه اخبار را خراب كنی. تعداد بسیاری از خبرنگاران كانال دو،كه نخواستند نامشان فاش شود، فضای ترس حاكم را افشا می­كنند. برای مسئولانی كه تنها دغدغه­شان قابلیت واكنش سریع است، اصول و موازین اخلاقی حرفه­ای، وزنه سنگینی نیستند. تصویر، سازمان­دهی اجتماعی­اش را نیز تحمیل می­كند. یك خبرنگار – گزارشگر TF۱ می­گوید: اگر خبرنگاری بلد باشد چطور خود را بفروشد، مورد قبول قرار می­گیرد؛ اگر خوش تیپ باشد، بهتر است. در اینجا نیز استدلال، اقتصادی است؛ چنان كه موریس الیواری، فرستاده ویژه TF۱ در رم تحلیل می­كند: بخش خصوصی آگاه است كه تنها شیوه­ای كه توسط آن تلویزیونی برای عموم، بتواند رشد كند، حفظ هویتی قوی و ایجاد رابطه­ای مستقیم با بینندگان است. برای افزایش وفاداری بینندگان، نباید كمترین تغییری در چهره­ها اغلب نه عرب تبار و نه آفریقایی نسب و در بیشتر موارد، بچه بورژو هستند تا از طبقه كارگر.

از آنجا كه دغدغه كانال­های تلویزیونی، به دست آوردن بیشترین تعداد بیننده است، لذا تلاش­های خود را بر روی اتفاقات و وقایعی متمركز می­كنند كه مورد جلب نظر عمومی می­شوند. از این رو، از مد روز دنباله روی می كنند و یا بر موج تمایلات روز سوار می شوند؛ موضوعاتی مثل كسوف، اقتصاد جدید.... و بعد نوبت به مسئله ناامنی می­رسد. تنها در سال ۲۰۰۲، كه سال انتخابات ریاست جمهوری بود، TF۱ حدود نود گزارش در این باره پخش كرد. از آن پس، ناامنی رانندگی در جاده­ها، كه در ضمن یكی از طرح­های بزرگ رییس جمهور ژاك شیراك بود، به یكی از محبوب­ترین موضوعات تبدیل شده است. مرز میان گزارش خبری و حقنه كردن با تكرار، بسیار ظریف است. به جز مسئله سونامی، مرگ پاپ و كاندیدا شدن پاریس برای مسابقات المپیك، موضوعی كه بسیار مورد توجه عموم است. هواشناسی است. در طی یك هفته آزمایشی، در ماه فوریه ۲۰۰۳، اخبار TF۱ بیست و هشت دقیقه و بیست ثانیه را به این موضوع اختصاص داد، یعنی بیشتر از مقدمات و تداركات جنگ در عراق كه تنها پنج دقیقه و پنجاه و نه ثانیه صرف آن شد و این علی­رغم هوای بسیار معمولی برای فصل بود؛ زیرا سازمان هواشناسی، وضعیت را معمولی با برف و باران اعلام كرده بود.

شعار مسلط تلویزیون­ها نزدیكی به مردم است. آلن شایو، گزارشگر بین المللی TF۱ این را خوب تجربه كرده است: وقتی به عنوان خبرنگار اعزامی در برلن بودم، واقعه حساب­های مالی غیر قانونی حزب دمكرات مسیحی (CDU) پیش آمد و در حالی كه تلویزیون­های اسپانیولی و سوئیسی سخت تلاش می‌كردندتا خبری در این باره به دست بیاورند، مسئولین پاریسی، من را برای تهیه خبری از جشن آبجوخوری به مونیخ فرستادند و این امر به دوران آغاز سیر صعودی برنامه خبری ساعت یك بعد از ظهر برمی­گردد كه از اوائل سال­های نود، بر حول مسئله نزدیكی با مردم متمركز شده بود. لذا، غیر از موارد چشمگیر و تماشایی، اخبار خارجی محو می‌شوند؛ تهیه و چگونه ساختن گزارش­های خارجی، بیش از پیش مشكل می شود؛ زیرا بینندگان آشنایی كمتری نسبت به این موضوعات دارند و خبرنگاران نیز برای توضیح موقعیت از وقت چندانی برخوردار نیستند. در حال حاضر، از چهار دفتر خبری TF۱ در خارج، كه آلن شایو برای یكی از آن­ها كار می­كرد، سه دفتر تعطیل شده­اند مهم­ترین كانال تلویزیونی فرانسه فقط پنج خبرنگار دائمی را در خارج از مرزهای كشور حفظ كرده است: اورشلیم، لندن، واشنگتن، مسكو و رم.

نویسنده: مارك اِنْدِولد

منبع:ماهنامه سیاحت غرب ، شماره ۳۲

---