انرژی‌زا یعنی چه؟

انرژی ظرفیت انجام کار است و با واحد کالری شناخته می‌شود. بدن انسان انرژی را به شکل مصرف انرژی در استراحت، اثر گرمایی غذا و انرژی مصرفی در فعالیت بدنی صرف می‌کند.
به طور کلی هر …

انرژی ظرفیت انجام کار است و با واحد کالری شناخته می‌شود. بدن انسان انرژی را به شکل مصرف انرژی در استراحت، اثر گرمایی غذا و انرژی مصرفی در فعالیت بدنی صرف می‌کند.

به طور کلی هر چه مصرف و به اصطلاح سوختن و خرج انرژی بیشتر شود، انرژی وارد شده به بدن یا به اصطلاح دخل انرژی کمتر به شکل چربی در بدن ذخیره شده و در نهایت فرد کمتر دچار اضافه‌وزن می‌شود.

REE یا مصرف انرژی در استراحت، انرژی مصرف شده در فعالیت‌هایی است که برای حفظ عملکرد طبیعی و هموستاز بدن لازم است که شامل تنفس، گردش خون، سنتز ترکیبات آلی، پمپ یون‌ها از غشاء، انرژی مورد نیاز سیستم عصبی و حفظ دمای بدن می‌شود. سن، جنس، اندازه بدن، ترکیب بدن و هورمون‌ها بر آن موثرند. مثلا با افزایش سن، نسبت توده عضلانی به چربی افزایش یافته و از آنجا که مصرف انرژی و سوختن آن در بافت‌های با متابولیسم بالا مثل عضلات بیشتر است، در نهایت فرد مسن‌تر نسبت به فرد با سن کمتر، حتی با دریافت انرژی مساوی در طول روز، چاقی بیشتری را شامل می‌شود زیرا انرژی کمتری را مصرف و آن را بیشتر ذخیره می‌نماید.

TEF یا اثر گرمایی غذا افزایش مصرف انرژی همراه با مصرف غذا برای فرایندهای هضم، جذب و متابولیسم غذا است. TEF تقریبا ۱۰‌درصد کل انرژی مصرفی را تشکیل می‌دهد و در هر بار تغذیه باعث خرج انرژی می‌شود. همین عامل است که باعث می‌شود با تقسیم وعده‌های غذایی فرد انرژی کمتری را در طول روز ذخیره کند و در فاز کاهش وزن قرار گیرد. TEF بر حسب ترکیب غذا تغییر می‌کند. چربی با کارایی بیشتری متابولیزه می‌شود و فقط ۴ درصد اتلاف دارد در حالی که تبدیل کربوهیدرات به چربی برای ذخیره شدن ۲۵ درصد اتلاف دارد. غذاهای ادویه دار اثر گرمایی غذا را افزایش داده و طولانی می‌کنند. فلفل قرمز و خردل میزان متابولیسم را تا ۳۳ درصد افزایش می‌دهد. کافئین و نیکوتین نیز اثرگرمایی غذا را افزایش می‌دهند. EEPA یا انرژی مصرف شده در فعالیت بدنی، انرژی صرف شده طی انجام فعالیت‌های ارادی مانند ورزش و غیرارادی مثل لرزیدن و اضطراب که متغیرترین جزء کل انرژی مصرفی است. EEPA تا اندازه زیادی به اندازه بدن و عادات حرکتی فرد بستگی دارد. مصرف بیش از حد اکسیژن پس از ورزش بر مصرف انرژی اثر می‌گذارد، مدت و شدت فعالیت جسمی مصرف اکسیژن پس از ورزش را افزایش می‌دهد و منجر به بالا ماندن میزان متابولیسم پس از اتمام ورزش می‌شود.

با توجه به عوامل موثر در خرج انرژی کاملا مبرهن است انرژی با این که به شکل پایه برای فعالیت‌های روزانه ارادی و غیرارادی جزیی لازم و اجتناب‌ناپذیر است، اما دریافت یا دخل زیاد آن همراه با خرج پایینش در نهایت باعث چاقی خواهد شد، اما در عامه انرژی بیشتر با حالت‌های نشاط و شادابی شناخته می‌شود در حالی که در رژیم‌های غذایی از همین انرژی دریافتی کاسته می‌شود تا فرد بتواند به وزن مورد نظر برسد و غذاهای با حجم بالاتر (برای احساس سیری و پری معده) اما با کالری کمتری تجویز می‌شود تا فرد با استفاده از ذخایر انرژی قبلی به کاهش وزن برسد. حال ترکیب انرژی‌زا به عنوان پسوند برخی مواد غذایی جز اغوای تبلیغاتی چیز دیگری نیست.

محمدعلی پازوکی مهر