علائم کم کاری غده تیروئید در سنین مختلف

امروزه تیروئید از شایع ترین بیماری هایی محسوب می شود که در همه سنین بروز می کند

امروزه تیروئید از شایع ترین بیماری هایی محسوب می شود که در همه سنین بروز می کند. تیروئید غده ای با وزن تقریبی ۲۰ گرم در جلوی گردن است که زیر حنجره در ۲ طرف و جلوی نای واقع شده است. مهم ترین وظیفه این غده ترشح هورمون تیروکسین و تری یدوتیرونین است که هر دوی این هورمون ها بر سوخت و ساز بدن تاثیر دارد. ترشح این هورمون ها توسط ترشح هورمون محرک تیروئید در بخش قدامی غده هیپوفیز کنترل می شود. از بیماری های شایع این عضو حیاتی، پرکاری و کم کاری آن است که درصد بالایی از مردم جهان به آن مبتلا هستند. بیماری دیگر تیروئید، سرطان تیروئید است که به علت ازدیاد غیرقابل کنترل سلول های تیروئید ایجاد می شود که این نوع سرطان، سرطان شایعی نیست. بیماری های تیروئید در خانم ها بیشتر از آقایان شایع است و تقریبا بیش از ۸۰ درصد بیماری های تیروئید در خانم ها مشاهده می شود. از هر ۶۰۰ نوزاد نیز یک نوزاد دچار کمبود هورمون تیروئید است. اما خوشبختانه در برنامه غربالگری که در سال های اخیر در کشور صورت می گیرد این آمار کاهش یافته است و در ابتدای تولد، نمونه خونی از پاشنه پای نوزاد گرفته می شود و در صورت کمبود هورمون تیروئید، از همان بدو تولد این بیماری قابل تشخیص است و برای جلوگیری از عوارض آن، باید نوزاد تحت درمان قرار گیرد.

در این خصوص دکتر مریم اردشیری، متخصص داخلی و فوق تخصص غدد درون ریز و متابولیسم در گفت وگو با خراسان اظهار داشت: غده تیروئید یکی از غدد درون ریز بدن است که هورمون های تیروئیدی را ترشح می کند. این هومورن ها روی تمامی اعضای بدن تاثیر دارد و اختلال در عملکرد آن ها می تواند روی همه اندام های بدن تاثیر سویی بر جای بگذارد بنابراین هورمون های مترشحه از غده تیروئید نقش بسزایی در عملکرد اندام ها و ارگان های بدن در طول حیات هر فرد دارند.این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در مورد نقش هورمون تیروکسین در بدن اظهار داشت: وجود این هورمون از دوران جنینی برای تشکیل و تکامل سلول های مختلف بدن و ارگان های مختلف جنین لازم است. پس از به دنیا آمدن نوزاد هم، این هورمون برای رشد قوی رشد هوشی، بزرگ شدن و تکامل همه ارگان های بدن و عملکرد صحیح همه اندام ها در بدن ضروری است. تنظیم عملکرد سوخت و ساز، تنظیم درجه حرارت بدن، رشد بدن، ساختن عضلات و استخوان ها و رشد آن ها از وظایف این هورمون است.دکتر اردشیری با اشاره به کم کاری و یا پرکاری هورمون تیروئید گفت: کمبود هورمون تیروئید علل مختلفی دارد. ۱۰ سال پیش در کشور ما، بیشترین علت اختلال غده تیروئید، کمبود ید بود. در آن زمان به علت کمبود ید موجود در خاک، منابع غذایی ما دچار فقر ید بود اما در حال حاضر با توجه به غنی سازی مواد غذایی و رعایت رژیم غذایی حاوی ید این کمبود کمتر مشاهده می شود اما ممکن است کم کاری و پرکاری تیروئید به علت داشتن زمینه ژنتیکی و مصرف برخی داروها نیز باشد.علائم و عوارضی که کم کاری غده تیروئید به دنبال دارد در سنین مختلف متفاوت است.

در دوران جنینی، اگر هورمون تیروئید مادر برای انتقال به جنینش کم باشد جنین دچار اختلال در رشد و یا کاهش بهره هوشی می شود. در دوران تکامل و رشد به ویژه در ۲ سال اول، هورمون های غده تیروئید نقش بسیار مهمی دارند و کمبود این هورمون در ۲ سال اول زندگی سبب کاهش رشد قدی، کاهش عملکرد ذهنی، فعالیت بدنی و سطح یادگیری فرد می شود. در دوران بزرگسالی هم، آثار پرکاری و یا کم کاری هورمون تیروئید به تدریج روی اندام های بدن ظاهر می شود و ممکن است اختلال عملکرد قلب، اختلال عملکرد عضله، اختلال عملکرد عصبی و یا کم شدن حافظه، احساس خستگی زودرس و کم خونی را ایجاد کند.

بدخلقی، کاهش رشد قدی، کم خونی و کم تحرکی در کودکان و حالت های لکه بینی و اختلالات قاعدگی در خانم ها از علائم کم کاری غده تیروئید است. هم چنین ممکن است کمبود این هورمون نازایی، کاهش تحرک بدن و یبوست را نیز به دنبال داشته باشد.دکتر اردشیری اندازه گیری هورمون های غده تیروئید در سطح خون را راه تشخیص این بیماری اعلام کرد و افزود: پزشک براساس شرح حالی که از بیمار می گیرد و با توجه به معاینه و آزمایش هایی که بیمار انجام می دهد کم کاری غده تیروئید را تشخیص داده و اقدام به درمان فرد بیمار می کند.نحوه درمان بیمار هم بدین شکل است که بایستی کمبود هورمون در بدن وی جبران شود. اگر مصرف داروی خاصی باعث این کمبود هورمونی شده باید ترجیحا آن دارو قطع شود.

مواد غذایی حاوی ید در رژیم غذایی بیمار گنجانده و نمک یددار مصرف شود تا ید به مقدار کافی در اختیار بدن قرار گیرد. هورمون تیروئید هم از ابتدا با مقادیر کم شروع می شود و به تدریج با توجه به نیاز بیمار و براساس معاینه و آزمایش، مقدار مطلوب و دوز دارویی لازم این هورمون تجویز می شود. معمولا این بیماران پس از گذشت دوالی سه هفته بهبود پیدا می کند اما ممکن است بسته به شدت کم کاری غده تیروئید دوره بهبود ۶ هفته و یا حتی بیشتر طول بکشد.وی با تاکید بر امکان عود این بیماری در آینده خاطرنشان کرد: اختلال ژنتیکی جزو عواملی است که تا زمان مرگ در بدن بیمار باقی می ماند لذا این دسته از بیماران باید داروهای خود را تا آخر عمر مصرف کنند. اما در بعضی از موارد که غده تیروئید به صورت موقت کم کار می شود و پس از گذشت مدت زمانی دوباره کارآیی خود را به دست می آورد لذا هر زمان که هورمون تیروئید به مقدار کافی در اختیار بدن بیمار قرار گرفت به تدریج مصرف دارو کم و در نهایت قطع می شود.دکتر اردشیری اضافه کرد: بیماری تیروئید بیماری واگیرداری نیست و افراد می توانند با انجام معاینه توسط پزشک و انجام آزمایش از سلامت خود آگاه شوند.

در صورتی که کم کاری تیروئید هم سبب افزایش وزن جزیی در اشخاص شود، در صورت درمان مقدار افزایش وزن که علت هورمونی داشته باشد برطرف و وزن فرد کاهش پیدا می کند.وی در مورد ارتباط بیماری تیروئید با گواتر گفت: بزرگ شدن غده تیروئید را گواتر می گویند. ممکن است یک فرد در صورت داشتن و یا نداشتن گواتر، دچار کم کاری و یا پرکاری غده تیروئید شود. کم کاری تیروئید، اختلال در عملکرد غده تیروئید است اما به بزرگ شدن غده تیروئید گواتر اطلاق می شود.

دکتر اردشیری خاطرنشان کرد: لمس کردن یک توده در غده تیروئید به معنای ابتلا به سرطان تیروئید نیست. معمولا توده هایی که در غده تیروئید به وجود می آیند در بیشتر موارد خوش خیم هستند و در مواردی که این توده ها بدخیم باشند با انجام معاینات و گرفتن شرح حال بیمار و انجام آزمایشات مشخص می شوند که در این صورت برنامه درمانی بیمار آغاز می شود.