مشکلات رشد کودک

رشد و نمو نتیجه مجموعه‌ای از عوامل هورمونی، تغذیه‌ای، ارثی، محیطی و عوامل هیجانی و اجتماعی است. با شناخت رشد و نمو طبیعی کودکان می‌توان انحراف از الگوهای طبیعی را شناخت. برای …

رشد و نمو نتیجه مجموعه‌ای از عوامل هورمونی، تغذیه‌ای، ارثی، محیطی و عوامل هیجانی و اجتماعی است. با شناخت رشد و نمو طبیعی کودکان می‌توان انحراف از الگوهای طبیعی را شناخت. برای تشخیص مشکلات رشد، رفتار، تکلم و حرکت از آزمون‌های غربالگری استفاده می‌شود.

در هنگام تولد، تعداد تنفس بیشترین اهمیت را دارد. تعداد طبیعی تنفس بین ۳۵ تا ۵۰ بار در دقیقه و تعداد طبیعی ضربان قلب بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ بار در دقیقه است. در شیرخواران نشانه‌های بیماری قلبی اغلب مخفی و غیراختصاصی است که عبارتند از: شیر نخوردن، استفراغ، خستگی‌پذیری زودرس، افزایش تعریق، تندی یا کوتاهی تنفس، تنگی نفس، کندی رشد و کبودی. ملاج جلوی سر کودک پس از تولد بزرگ‌تر می‌شود ولی بعد از ۶ ماهگی کوچک و بین ۹ تا ۱۸ ماهگی بسته می‌شود.

در صورت بزرگ شدن درزهای جمجمه و پهن شدن ملاج جلوی سر باید به اختلالات زیر توجه کرد: نارس بودن کودک، کم کاری تیروئید، اختلالات کروموزومی مادرزادی، راشیتیسم به علت کمبود ویتامین D و افزایش فشار داخل جمجمه‌ای که اورژانس پزشکی است. رسیدگی استخوان یا سن استخوانی با بلوغ جنسی که وابسته به هورمون‌هاست ارتباط مستقیم دارد.

نوزاد از ابتدای تولد مناظر جلو را می‌بیند و از هفته ۲ تا ۶ افراد آشنا را از بیگانه تشخیص می‌دهد. در یک ماهگی اشیا را با چشم تعقیب می‌کند و اگر در هفته ۸ تا ۱۲ لبخند نزند غیرطبیعی است.

اختلالات بینایی معمولا در ۴ تا ۸ ماهگی بر اساس شک والدین تشخیص داده می‌شود. شایع‌ترین علت اختلال بینایی در کودکان، افزایش فشار داخل چشم یا آب سیاه، تحلیل عصب بینایی، التهاب شبکه بینایی، تومورها و آب مروارید مادرزادی است که منجر به ضعف دید می‌شود. در ۵ تا ۶ ماهگی حروف باصدا و در ۸ تا ۹ ماهگی کلمات یک سیلابی را تکرار می‌کند. لکنت زبان در سنــین ۳ تا ۴ سالگی شایع است بجز مواردی که لکنت زبان شدید یا با تیک عصبی یا قرار دادن بدن در وضعیت‌های غیرطبیعی همراه باشد. اگر تکلم کودک با تاخیر باشد ابتدا باید شنوایی کودک بررسی گردد.

شایع‌ترین علت کاهش شنوایی در کودکان به علت بیماری گوش میانی است. علل نقص شنوایی یا ناشنوایی عبارتند از: عفونت مادرزادی با ویروس سرخجه، مننژیت، عوارض هنگام زایمان، زردی شدید، مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، تومورها، سابقه نقص شنوایی مادرزادی در بستگان یا نقص در گوش و حلق و بینی.

عارضه مزمن و شدید در کودک می‌تواند مانع رشد گردد. علل رشد ناکافی عبارتند از: علل محیطی، عضوی و ارثی. علل عضوی بسیار متفاوتند ولی مهم‌ترین آنها اختلال در دستگاه گوارشی، ریوی و عصبی است. علل محیطی یا روانی– اجتماعی عبارتند از: افسردگی مادر بعد از زایمان، فشارهای روحی - روانی مادر و عدم حمایت اجتماعی و خانوادگی.

علت اصلی رشد ناکافی در شیرخواران، اشکال تغذیه‌ای است. اجرای برنامه تغذیه‌ای مناسب ضروری است زیرا نوع تغذیه در دو سال اول زندگی برای رشد مغز عامل تعیین‌کننده‌ای است و رشد ناکافی به علل غیرعضوی ممکن است در ۳ تا ۱۱ سالگی باعث عقب‌ماندگی ذهنی، مشکلات تحصیلی و اختلال‌های رفتاری شود.

دکتر مهرانگیز توتونچی

پزشک عمومی