چند نکته طلائی که هنگام مصاحبهٔ شغلی به کارتان می آید

در واقع بزرگ ترین نقص مصاحبه همان است که تحت تأثیر پارامترهای اجتماعی است توصیه می شود همواره مصاحبه, جزئی از یک آزمون برای انتخاب شغل باشد و نه تنها راه گزینش

یکی از راه‌هائی که امروزه برای گزینش افراد جهت احراز مشاغل مختلف از آن استفاده می‌شود، مصاحبه است. در واقع می‌توان گفت مصاحبه چالشی است که برخی جوانان در مسیر انتخاب شغل مورد علاقه با آن مواجه هستند. مصاحبه به خودی خود، محاسن و معایبی دارد. از نکات مثبت آن می‌توان به کم‌هزینه بودن انجام آن و صرفه‌جوئی در زمان و از معایب آن می‌توان به پرخطا بودن نتیجه آن اشاره کرد. برای توضیح بیشتر این مطلب به این مثال توجه کنید:

فرض کنید شرکتی نیاز به استخدام یک مهندس الکترونیک دارد و دو متقاضی برای انجام این کار وجود دارد. اولی از نظر تسلط به علوم مهندسی الکترونیک در سطح پائین، ولی از نظر روابط عمومی در حد قابل قبولی است و نفر دوم کاملاً برعکس؛ یعنی یک مهندس خبره ولی از نظر روابط اجتماعی ضعیف. طبیعی است نفر اول در مصاحبه بهتر می‌تواند نظر مصاحبه‌گر را به خود جلب کند ولی حقیقت آن است که نفر دوم بیشتر به کار شرکت خواهد آمد.

در واقع بزرگ‌ترین نقص مصاحبه همان است که تحت تأثیر پارامترهای اجتماعی است. توصیه می‌شود همواره مصاحبه، جزئی از یک آزمون برای انتخاب شغل باشد و نه تنها راه گزینش.

حال تصور کنید در موقعیتی هستید که ناگزیر باید مصاحبه‌ای انجام دهید. می‌دانید که برای غلبه بر هر عنصر مادی یا غیرمادی باید ابتدا نقاط ضعف آن را خوب بدانید. در غیر این‌صورت ممکن است رسیدن به هدف، مشکل یا غیرممکن شود. جمله اخیر یک اصل کلی است و مصاحبه نیز از این قاعده مستثنی نیست. پس آشنائی با کاستی‌های مصاحبه و نقاط ضعف پروسه آن، جهت پیروزی و توفیق در آن بسیار ضروری به‌نظر می‌شود. جهت ملموس‌تر شدن مفاهیم مورد بحث، فرض می‌کنیم شما در موقعیت یک مصاحبه شغلی هستید.

اولین نقص مصاحبه در این است که همواره در نظر مصاحبه‌گر، تصوری ظاهری از یک مصاحبه‌شونده ایده‌آل وجود دارد. در بدو شروع جلسه همین تحلیل ساده مصاحبه‌گر می‌تواند بر روند مطرح کردن سئوالات، تأثیر مثبت و منفی بگذارد. تأکید می‌شود که در جلسات مصاحبه در عین آراستگی، بسیار ساده ظاهر شوید و هرگز نباید نوع لباس پوشیدن و حرکات غیرکلامی با عرف اجتماع مغایر باشد. در غیر این‌صورت مصاحبه‌گر ممکن است مصاحبه‌شونده را به یک قشر خاص از اجتماع مرتبط کند و اگر ا ین طبقه خاص اجتماعی مورد احترام وی نباشد، ممکن است روند تعامل دستخوش تغییر بدی شود.

درثانی، مصاحبه‌کنندگان از مصاحبه‌شوندگانی که نظرات مشابهی با آنها دارند ارزیابی بهتری به عمل می‌آورند. یک مصاحبه‌شونده خوب زمانی مسلط به جو گفت‌وگو خواهد شد که مثل یک روان‌شناس، سریع بتواند چند پارامتر از ویژگی‌های شخصی مصاحبه‌گر را حدس بزند. جالب ‌این‌جاست که حتی توصیه می‌شود در نشستن هم وضعیتی مانند مصاحبه‌گر انتخاب کنید.

نکته سوم این‌که اگر در مصاحبه‌ای بودید که تقدم و تأخر ورود به اتاق مصاحبه‌کننده در اختیار شما بود، هموراه به‌‌صورت و چهره شخصی که در اتاق مصاحبه بیرون می‌آید نگاه کنید. ببینید آیا از مصاحبه‌اش راضی به‌نظر می‌رسد یا ناراضی است.

در واقع اگر مصاحبه‌شونده قبل ناراضی به‌نظر می‌رسد، اکنون بهترین وقت ورود به اتاق است! چرا؟ به این دلیل که اگر مصاحبه‌شونده‌ای نتواند به خوبی نظرات سئوال‌کنندگان را به خود جلب کند، از لحاظ روانی سطح استاندارد مصاحبه‌گر را پائین می‌آورد. به بیان دیگر سطح توقع مصاحبه‌گر را تنزل می‌دهد. حال اگر شما بتوانید مصاحبه قوی‌تری انجام دهید، بیشتر برای سئوال‌کنندگان جلوه خواهید کرد. در واقع به‌طور ناخودآگاه، مصاحبه‌گر شما را با مصاحبه‌شونده قبلی مقایسه می‌کند و نظر به برتری نسبی شما، امتیازی بالاتر از استاندارد خود کسب خواهید کرد. عکس این مثال نیز صادق است. در روان‌شناسی به این اثر، اثر مقایسه‌ای یا contrast effect می‌گویند.

چهارم آن‌که مصاحبه‌های سازمان‌یافته و دارای نظم قبلی و سئوالات از پیش تعیین‌شده، بسیار مؤثرتر از مصاحبه‌هائی با سبک آزاد هستند. پس اگر احساس کردید سبک مصاحبه‌ای آزاد است و در آن از سئوالات باز استفاده می‌کنند، خودتان سعی کنید به روند پرسش و پاسخ، نظم و قاعده‌ای بدهید و طبقه‌بندی پاسخ‌ها را به بهترین نحو انجام دهید.

نکته پنجم این‌که در مصاحبه‌ها جملات با بار منفی بیشتر اهمیت دارند. یعنی ناآگاهانه مصاحبه‌گران به جملاتی که فعل آنها منفی است، بیشتر توجه می‌کنند و روی آنها دقیق می‌شوند. پس در هنگام استفاده از جملات منفی مراقب باشید.

بررسی‌های محققان نشان می‌دهد چند سری سئوال در مصاحبه‌های شغلی همواره وجود دارند. در واقع نکاتی وجود دارند که توسط آنها مصاحبه‌شوندگان به چالش کشیده می‌شوند. دانستن پاسخی مناسب به هر کدام، خالی از لطف نیست.

۱) فرض کنید از شما سئوال می‌شود ”بزرگ‌ترین نقطه قوت شما چیست؟“ در پاسخ به این سئوال بهترین حالت آن است که چهره موفقی از خود ترسیم کنید. به دستاوردهای گذشته خود ببالید و کامیابی‌های گذشته را با افتخار و غرور خاطرنشان کنید.

۲) اگر از شما پرسیدند”بزرگ‌ترین نقطه ضعف شما چیست؟“ سعی کنید نقطه ضعف خود را چیزی بیان کنید که از دیدن آن سازمان و مصاحبه‌گر نقطه قوت باشد. مثلاً بگوئید ”من وسواس دارم که کارهای محوله را به بهترین نحو ممکن انجام دهم و این وسواس گاهی مرا می‌آزارد.“

۳) در پاسخ ”خود را در چند جمله توصیف کنید.“ با اعتماد به نفس و شمرده و البته با متانت خلاصه‌ای از مهارت‌های خود را شرح دهید. تأکید می‌شود که تنها مهارت‌های عملی خود را بیان کنید. بحث پیرامون پارامترهای دیگر مثل اصالت، شرافت، روابط اجتماعی، ارتباطات خانوادگی و ... ناکارآمد هستند. هرگز سعی نکنید توسط دیگران خود را قوی جلوه دهید. همواره صفات مثبت خود را ذکر کنید.

۴) ”چرا شغل قبلی خود را ترک کردید؟“ اگر چنین چیزی صحت داشته باشد، باید در پاسخ راستگو باشید. این تست احتمالاً تست میزان صداقت و غرور شماست. در ضمن از ایده خود و دلیل کارتان دفاع کنید. سعی کنید زیاد ابراز ندامت نکرده و این اتفاق را به تقدیر و سرنوشت حواله نکنید.

۵) اگر پرسیدند ”اوقات فراغت خود را چگونه می‌گذرانید؟“ طوری پاسخ دهید که حاکی از تنوع در سلیقه شما باشد. نشان دهید که تک‌بعدی نیستید. زیرا مغز انسان‌های تک‌بعدی عموماً متعالی و متکامل نیست. برای مثال رجوع کنید به زندگانی بزرگانی مثل ابوعلی سینا، انیشتین، پروفسور حسابی، برتراند راسل، استاد علامه جعفری و ... خواهید دید که این افراد در تمامی زمینه‌های علمی، فرهنگی و هنری، حرف‌های بسیاری برای گفتن دارند.

۶) ”چه‌ چیز این شغل را می‌پسندید؟“ کاملاً صریح پاسخ دهید که چه‌ جو و محیط کاری باب طبع شماست.

۷) ممکن است سئوال شود ”چه توقعاتی از مدیر یا سرپرست خود دارید؟“ پاسخ به این سئوال مشخص می‌کند که آیا شما مستقل هستید یا وابسته‌اید. در جاهائی مثل ارتش‌ها، وابستگی مطلق به مافوق در اکثر موارد کمال است و در مشاغلی که تصمیم‌گیری فردی مهم است مثل امور بازاریابی و روابط عمومی، استقلال، یک توانائی خطیر محسوب می‌شود.

۸) یکی از سئوالاتی که همواره بر سر آن اختلاف نظر وجود دارد، پیشنهاد تعیین حقوق است. لیکن تجربه نشان می‌دهد در مواقعی که از شما در مورد تعیین حقوق نظرسنجی می‌کنند، پیشنهاد یک حداقل و یک حداکثر به مراتب بهتر از ارائه یک رقم دقیق است.

۹) اگر مصاحبه‌گر در حین مصاحبت سکوت کرد، شما منتظر بمانید تا او دوباره مسیر پرسش و پاسخ را شروع کند. این عمل وی برای تشخیص این است که آیا شما تحمل ابهام را دارید یا خیر. آیا عجول هستید یا صبور؟

۱۰) نکته آخر آن‌که اگر از شما سئوالات خصوصی پرسیدند، در واقع دنباله زمینه اصلی فکر و اندیشه و انگیزه شما هستند. در پاسخ به این سئوالات لازم است به خود مسلط باشید (از کوره در نروید) و برای تسلط بیشتر به روند پاسخگوئی این دسته سئوالات می‌توانید گاه‌گاهی سئوال مصاحبه‌گر را با سئوال پاسخ داده و طفره روید تا زمان داشته باشید و بهترین پاسخ را پیدا کرده و جواب دهید.

اصولاً آن‌چه در روز مصاحبه اهمیت دارد، حفظ آرامش است. دستپاچگی و بی‌قراری یقیناً نتیجه را خراب می‌کند. اگر نتوانستید پاسخ سئوالی را بدهید و در پاسخ تنها گفتید ”نمی‌دانم“ سعی کنید خود را نبازید زیرا مصاحبه نسبی است و شرایط برای تمام مصاحبه‌شوندگان یکسان است.

شهریار محمدپور

منابع:

۱) مدیریت منابع انسانی ـ دکتر سعادت

۲) wall street journal, ۱۹۸۰

۳) Across the board - john hunter