به سوی جهانی امن تر

استاندارد نقش بسیار مهمی را در زندگی امروزه بشر ایفا می كند هر چند غالبا تاثیر آن چندان به چشم نمی آید, اما كافی ست برای چند لحظه, روزی رادر نظر بگیریم كه هیچ استانداردی برای كالاها یا خدمات وجود نداشته باشد در آن صورت بدون تردید همگی ما به اهمیت حضور آن در دنیای امروز پی خواهیم برد

استاندارد نقش بسیار مهمی را در زندگی امروزه بشر ایفا می كند. هر چند غالبا تاثیر آن چندان به چشم نمی آید، اما كافی ست برای چند لحظه، روزی رادر نظر بگیریم كه هیچ استانداردی برای كالاها یا خدمات وجود نداشته باشد. در آن صورت بدون تردید همگی ما به اهمیت حضور آن در دنیای امروز پی خواهیم برد. اگر استاندارد را از صحنه زندگی مان خارج كنیم، خواهیم دید كه محصولات تولیدی مختلف، كیفیت سابقشان را نخواهند داشت، قابل اعتماد نخواهند بود و شاید در بعضی موارد به تهدیدی برای سلامتی مان تبدیل شده باشند. اینجاست كه همگی ما خواهان آن می شویم كه استاندارد را به عنوان ضمانتی برای حفظ كیفیت محصولات و حتی بالا بردن آن حفظ كنیم.سازمان بین المللی استانداردهای جهانی (ISO)، بزرگترین و مهمترین مرجع توسعه دهنده استاندارد در دنیاست. حوزه اصلی فعالیت این سازمان روی توسعه استانداردهای فنی و تكنیكی متمركز است، اما با این حال تاثیرات بسیار مهم و انكارناپذیری بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی جهان دارد.استانداردهای بین المللی كه ایزو آنها را وضع می كند، تاثیرات بسیار فراگیری دارد كه از دولت ها و سیستم های قانونگذاری در كشورهای مختلف شروع می شود و تا تك تك افراد هر جامعه به عنوان یك مصرف كننده نهایی ادامه پیدا می كند. استانداردهای ایزو، پیشرفت، تولید و تهیه كالاها و ارائه خدمات را مطمئن تر و آسان تر كرده، روابط تجاری ساده تر و درعین حال منصفانه تری را میان دولت ها پدید می آورد، قوانین فنی و بنیادینی را برای حفظ سلامت و رعایت مسائل زیست محیطی در اختیار دولت ها می گذارد و به عنوان یك سپر ایمنی برای مصرف كنندگان كالاها و خدمات در ساده تر كردن زندگی به آنها كمك می كند.اگر در جایی همه چیز روبه راه باشد و سیستم ها، دستگاه ها و ماشین آلات بدرستی كار كنند، بی تردید ردپای ایزو را در آن حوالی خواهیم یافت.

ایزو چیست؟

ایزو، شبكه ای از سازمان های ملی استاندارد ۱۵۶ كشور جهان است. مقر اصلی این سازمان در ژنو قرار دارد و از هر یك از كشورهای جهان نماینده ای در این سازمان حضور دارد. ایزو، یك سازمان غیردولتی ست و لزوما اعضای آن نمایندگان فرستاده شده از سوی دولت های مختلف نیستند، اما با این حال، این سازمان اعتبار فوق العاده ای در میان بخش های خصوصی و دولتی سراسر جهان دارد. علت این موضوع این است كه انستیتوها و موسسات تحقیقاتی عضو این سازمان، یا جزئی از ساختار دولتی كشورهای شان هستند یا در غیر این صورت نفوذ بسیار زیادی در صنعت و بخش خصوصی دارند.

نامگذاری ایزو

سازمان بین المللی استانداردهای جهانی در زبان انگلیسی به اختصار (International ، ISO organization for standardization) و در زبان فرانسهOIN، (Oragnisation international de normalization) نوشته می شود. به همین خاطر و برای پرهیز از استفاده از عبارات اختصاری مختلف، در ابتدای تاسیس این سازمان، ISO كه از كلمه یونانی ISOS به معنی مساوی و برابر گرفته شده، برای نامگذاری آن انتخاب شد و امروز در هر كشوری و با هر زبانی این سازمان را با نام ایزو می شناسند.

آغاز به كار ایزو

وضع استانداردهای بین المللی ابتدا در حوزه الكترونیك و با تاسیس كمیسیون بین المللی الكتروتكنیك (IEC) در سال ۱۹۰۶ میلادی آغاز شد. ادامه فعالیت های این سازمان، تاسیس فدراسیون بین المللی استانداردهای جهانی (ISA) را در سال ۱۹۲۶ به همراه داشت، اما فعالیت این فدراسیون بیشتر بر علوم مهندسی مكانیك متمركز بود و سرانجام حیات آن در سال ۱۹۴۲ به پایان رسید.

در سال ۱۹۴۶، نمایندگان ۲۵ كشور جهان در لندن گردهم آمدند تا سازمان جدیدی را با هدف هماهنگ كردن استانداردهای جهانی تشكیل دهند. سرانجام و بعد از این گفت وگوها در ۲۳ فوریه ۱۹۴۷، ایزو تاسیس شد و فعالیتش را آغاز كرد.

هماهنگی جهانی

وقتی اكثریت كالاها و خدمات در حوزه های مختلف تجاری یا صنعتی با استانداردهای جهانی مطابقت پیدا كردند، آن وقت می توان گفت كه كار ایزو به پایان رسیده است و این امر زمانی محقق می شود كه نمایندگان حاضر در این سازمان كه در واقع نمایندگان دولت ها، سهامداران، تولیدكنندگان و در نهایت مصرف كنندگان كشورهای شان هستند، بر سر استفاده از واحدها، معیارها و خصوصیات یكسان مواد مختلف كه در صنایع، آزمایشگاه ها و حتی در ارائه خدمات مورد استفاده قرار می گیرند، به توافقات بیشتری دست پیدا كنند. در حال حاضر، ایزو تبدیل به یك چارچوب مرجع و در عین حال زبانی مشترك میان تولیدكنندگان و مصرف كنندگان شده و با گسترش فعالیت هایش، تجارت و انتقال فن آوری را روزبه روز ساده تر می كند.

فواید استانداردهای ایزو

برای مشتری ها: سازگاری فن آوری ها در سراسر دنیا زمانی كامل می شود كه تمامی تولیدات و خدمات ارائه شده، بر مبنای استانداردهای بین المللی باشند. این هماهنگی، روزبه روز در حال گسترش است و به همین خاطر خریداران و به طور كلی مشتری ها، انتخاب های بیشتری را پیش روی خود می بینند كه می توانند براحتی آنها را با یكدیگر مقایسه كنند و همین مسئله رقابت شدیدتری را میان تولیدكنندگان پدید می آورد كه در نهایت باعث پیشرفت جامعه جهانی خواهد شد.

برای دولت ها: استانداردهای جهانی، قوانین زیربنایی را در زمینه های بهداشتی، ایمنی و رعایت مسائل زیست محیطی برای دولت ها فراهم می كند.برای مصرف كننده ها: انطباق كالاها یا خدمات با استانداردهای جهانی ایزو، ضمانتی برای كیفیت، سلامت و اعتبار آنهاست. به طور كلی تر این استانداردها كیفیت زندگی ما را تعیین و تضمین می كنند و به ما اطمینان می دهند كه ابزارآلات و دستگاه هایی كه از آنها استفاده می كنیم، بی خطر هستند.

برای كره زمین: استانداردهای جهانی ایزو را می توان در آب، هوا یا خاك هم پیدا كرد. این استانداردها حتی در زمینه تشعشعات رادیواكتیو یا انتشار گازها در هوا هم وجود دارند و سعی می كنند محیط زیست را برای زندگی بشر سالم نگه دارند.

ایزو در سراسر جهان

استانداردهای ایزو در واقع توافقاتی ست كه چارچوب های مرجعی را در اختیار جهانیان قرار می دهد. گسترش دادن این استانداردها در مقیاس جهانی، كار بسیار عظیمی ست. در حال حاضر بیش از ۵۰ هزار نفر در ۳هزار موسسه تحقیقاتی در سرتاسر دنیا برای توسعه استانداردهای ایزو و تحت نظارت آن مشغول فعالیت هستند.

دنیای وسیع استانداردها

از سال ۱۹۴۷ تاكنون، ایزو بیش از ۱۵هزار استاندارد مختلف را منتشر كرده است كه شامل حوزه های مختلفی از كشاورزی گرفته تا كدگذاری دیجیتال سیگنال های صوتی و تصویری می شوند.

شاید ساده ترین استانداردهای ایزو، توافقات انجام شده بر سركمیت ها و واحدها باشد. اما در واقع این استانداردها، مهمترین نتایج كار این سازمان هستند. بدون این استانداردهای به ظاهر ساده ، تجارت در دنیای امروز، غیرممكن شده علم به یك پدیده خیالی و غیر عملی تبدیل و توسعه دانش و فن آوری متوقف می شود. محبوبیتISO۱۴۰۰۰ , ISO۹۰۰۰ ISO۱۴۰۰۰ و ISO۹۰۰۰، معروف ترین استانداردهای ایزو هستند. در حال حاضر ۷۶۰هزار كارخانه، سازمان و... در ۱۴۹كشور جهان، استانداردهای ISO۱۴۰۰۰ و ISO۹۰۰۰ را رعایت می كنند. استانداردهای ISO۹۰۰۰، چارچوب مرجعی برای مدیریت كیفیت در طول مراحل تهیه و تولید كالاها یا عرضه خدمات هستند. استانداردهای ISO۱۴۰۰۰، قوانینی مدیریتی در ارتباط با محیط زیست هستند كه به كارخانه ها، تولیدكنندگان و... كمك می كنند تا در عین بالابردن نتایج اقتصادی فعالیت شان، كارایی شان را نیز در حفظ بهتر محیط زیست افزایش دهند.اكثر استانداردهای ایزو، مخصوص تولید محصولات یا مواد خاص هستند، اما استانداردهای خانواده های ISO۱۴۰۰۰ و ISO۹۰۰۰ هیچ گونه محدودیتی ندارند و تمامی تولیدات یا خدمات را شامل می شوند، به طوری كه نام استانداردهای مدیریت عمومی را برآنها گذاشته اند.مهم نیست كه یك تشكیلات اعم از یك كارخانه یا یك اداره دولتی، چه محصولی را تهیه یا چه خدماتی را ارائه می دهد. براین اساس هر تشكیلاتی كه شامل بخش مدیریتی باشد می تواند به استانداردهای مدیریت كیفیت و مدیریت محیط زیست عمل كند. بـــه طــور خـــلاصه ISO۹۰۰۰ خانواده استانداردهای مدیریت كیفیت است كه برطبق آن هر تشكیلاتی(كارخانه، اداره و...) موظف است رضایت مشتریانش را از طریق پذیرش نظریات آنها و تلاش برای بالا بردن كیفیت محصولاتش جلب كند. ISO۱۴۰۰۰ خانواده استانداردهای مدیریت محیط زیست است و برطبق آن هر تشكیلاتی موظف است تا اثرات مخرب ناشی از فعالیت هایش را به حداقل برساند.

همكاران بین المللی

مهمترین همكاران ایزو، كمیسیون بین المللی الكتروتكنیك IEC و اتحادیه بین المللی ارتباطات ITU هستند. هر سه این سازمان ها در سوئیس و در شهر ژنو مشغول فعالیتند و اتحاد آنها توانسته است هماهنگی بیشتری را برای وضع استانداردهای جدید ایجاد كند. ایزو از معدود سازمان های غیردولتی ست كه در سازمان تجارت جهانی (WTO) حضور دارد. ایزو در حال حاضر عضو ناظر این سازمان است، اما با تقاضاهای زیادی كه برای عضویت دائم آن در این سازمان شده است، به نظر می آید بزودی آن را در جمع اعضای ثابت آن ببینیم. حضور ایزو به عنوان عضو ثابت سازمان تجارت جهانی می تواند در رفع موانع علمی و فنی تجارت در دنیا موثر باشد.

استاندارد و تجارت جهانی

ISO به همراه دو متحد دیگرش IEC و ITU اتحاد استراتژیكی را با سازمان تجارت جهانی ایجاد كرده اند تا از این طریق بتوانند سیستم آزاد و منصفانه ای را برای تجارت جهانی طراحی كنند. این سه سازمان مهمترین سازمان های استاندارد جهانی بوده و هر كدامشان به نوعی مكمل دیگری هستند و قصد دارند با ایجاد زمینه های فنی و علمی لازم، راه را برای رشد بازار جهانی باز كنند.

سازمان تجارت جهانی به همین منظور موافقتنامه ای با عنوان موانع فنی تجارت(TBT) تهیه كرده است. براساس این موافقتنامه اعضای این سازمان اهمیت استانداردهای بین المللی و انطباق معیارها و واحدها را در افزایش بهره وری تولید و ساده تر شدن تجارت جهانی پذیرفته اند. در این موافقتنامه بر پذیرش و كاربرد استانداردهای جدید تاكید شده است.

استاندارد در ایران

اولین تشكیلات رسمی استاندارد در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی و بعد از تصویب قانون اوزان و مقیاس ها در ایران تاسیس شد، اما تا سال ۱۳۳۱ این موسسه فعالیت چندان مهمی انجام نداد تا اینكه در آن سال و باتوجه به افزایش سطح مبادلات تجاری ایران با سایر كشورها و لزوم نظارت بر كیفیت كالاهای صادراتی كشور، هسته اولیه موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در وزارت بازرگانی شكل گرفت. در سال۱۳۳۹ موسسه استاندارد ایران به عضویت سازمان استانداردهای بین المللی (ایزو) درآمد و از آن زمان تا به امروز یكی از اعضای فعال این سازمان بوده است. موسسه استاندارد ایران در حال حاضر در ۱۲۷ كمیته اصلی ایزو به عنوان عضو ثابت و در ۱۱۱ كمیته دیگر آن به عنوان عضو ناظر حضور دارد، همچنین دبیرخانه بین المللی كمیته های فنی شوینده ها( مواد فعال سطحی)، كودهای شیمیایی و فرآورده های بهداشتی و آرایشی سازمان بین المللی استاندارد نیز در ایران مستقر است. موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران علاوه بر عضویت در سازمان استانداردهای بین المللی با كمیسیون بین المللی الكتروتكنیك(IEC)، سازمان بین المللی اندازه شناسی قانونی (OIML) و انجمن جهانی سازمان های تحقیقات صنعتی (WAITRO) نیز همكاری می كند. موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تنها سازمانی در كشور است كه می تواند استانداردهای فرآورده های تولید شده در كشور را تعیین كرده و اجرای آنها را با كسب موافقت شورای عالی استاندارد اجباری اعلام كند. این سازمان برای تعیین استانداردهای فرآورده های تولید شده در كشور، از طریق ایزو از آخرین دستاوردهای علمی و صنعتی جهان استفاده می كند.اجرای استانداردهای ملی در ایران باعث افزایش فروش داخلی، صادرات و به تبع آن رشد بیشتر اقتصاد كشور می شود و باتامین كردن ایمنی و سلامت محصولات، صرفه جویی در وقت و هزینه ها و درنهایت افزایش درآمد و رفاه عمومی را برای كشور به همراه می آورد.موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران فعالیت های متنوعی از جمله تعیین، تدوین و انتشار استانداردهای ملی، صدور، تمدید، تعلیق و ابطال پروانه های كاربرد علامت استاندارد ایران، نظارت بر اجرای استانداردهای اجباری، كنترل كیفی كالاهای صادراتی، تایید صلاحیت موسسات و شركت های بازرسی و كارشناسان استاندارد و كنترل كیفی كالاهای وارداتی به منظور حمایت از مصرف كنندگان و تولید كنندگان داخلی را در برنامه كاری خود دارد.

اتحاد سه گانه

سازمان های IEC، ISO و ITU مجموعه ای از هزاران استاندارد بین المللی را عرضه می كنند:

- محصولات و سیستم ها و زنجیره های توزیع جهانی

- فن آوری های پزشكی و پزشكی از راه دور

- اندازه گیری اثر انتشار پرتوهای هسته ای یا الكترو مغناطیس بر بدن انسان

- وسایل پایش قاچاق مواد رادیو اكتیو

- فن آوری بیومتریك برای شناسایی اشخاص و حفاظت از دسترسی به محدوده های حساس

- ارتباطات موثر هنگام بروز بلایای طبیعی یا موقعیت های اضطراری

- امنیت شبكه های رایانه ای و حمایت از تمامیت شبكه های ارتباطی ثابت و متحرك

IEC، ISO و ITU استانداردهای بین المللی را تدوین می كنند كه برای به كارگیری در سطوح ملی و منطقه ای و نیز در تامین نیازهای اجتماعی، نیازهای بازار و الزامات قانونی قابل استفاده هستند. این سازمان ها با ممانعت از بروز موانع جدید تجاری كه می تواند ناشی از وضع مقررات ملی بهداشت و ایمنی باشد، به ترویج بهترین روش ها و فن آوری های جدید كمك می كنند.