سنت های دیرپای مردم یزد در ماه مبارک رمضان

آداب و رسوم سنتی مردم مؤمن یزد که ریشه در فرهنگ غنی و اصیل اسلامی دارد به دلایل گوناگون در گذر زمان نه تنها دچار خللی نشده, بلکه روز به روز بر عظمت و گسترش آن افزوده شده است

آداب و رسوم سنتی مردم مؤمن یزد که ریشه در فرهنگ غنی و اصیل اسلامی دارد به دلایل گوناگون در گذر زمان نه تنها دچار خللی نشده، بلکه روز به روز بر عظمت و گسترش آن افزوده شده است.

در این میان آداب ماه مبارک رمضان، یکی از مصادیق فرهنگ عامه مردم یزد است که با ریشه های عمیق مذهبی مورد توجه همگان قرار دارد.

این رسوم از قرن ها پیش دارای غنای ویژه ای است و مردم با شوق هر چه تمام آن را به جا می آورند.

از نیمه ماه شعبان چهره ظاهری شهرها دگرگون می شود و مردم نیز با جنب و جوش به آماده کردن خود برای استقبال از ماه مبارک رمضان می پردازند.

مردم استان یزد چند روز قبل از ماه مبارک رمضان به نظافت و پاکسازی خانه ها و مساجد پرداخته و به استقبال این ماه پربرکت می روند.

آنها نظافت و خانه تکانی را هنگام روز انجام می دهند زیرا اعتقاد دارند که جارو کردن در شب کراهت دارد.

شب باید خانه تمیز باشد زیرا شیطان در محل کثیف ماندگار می شود، به این دلیل خاکروبه را نیز قبل از غروب آفتاب از خانه بیرون می برند.

مردم استان یزد معتقدند، همان گونه که در این ماه مبارک به تزکیه روح توجه می شود، باید به نظافت محل عبادت و سکونت نیز پرداخت.

کلوخ اندازان، از جمله آداب و رسومی است که مردمان مؤمن یزد با انجام آن به استقبال ماه مبارک رمضان می روند.

مراسم کلوخ اندازان، به این شکل است که خانواده ها در کنار یکدیگر آن روز را به شادی می پردازند. علت نامگذاری این روز به کلوخ اندازان مشخص نیست ولی شاید بتوان آن را بهانه ای دانست که افراد در کنار بزرگ تر خانواده جمع شده یا برای تفریح و شادی به دامن طبیعت پناه ببرند. در میان غذاهای مطبوعی که در این روز از سوی مردم طبخ می شود، نوعی آش است که در اصطلاح محلی به آن شولی می گویند.

رؤیت هلال ماه در شب نخست ماه مبارک رمضان که مردم استان یزد برای رؤیت هلال اول ماه، غروب روز آخر ماه شعبان بالای پشت بام و مناره های مساجد رفته و با نگاه عمیق به آسمان ماه را جست وجو می کنند و در صورت مشاهده، اعمال مخصوص این ماه را به جا می آورند. اگر به علت ابری بودن آسمان، رؤیت هلال اول ماه ممکن نباشد افرادی را به آبادی ها و شهرهای نزدیک که افق شان با شهرها یکی باشد می فرستند که در اصطلاح به این عمل قاصد در کردن می گویند. اگر تا هنگام سحر دیدن ماه ثابت نشود مردم سحری را خورده و روزه می گیرند تا در صورت آغاز رمضان، از تکالیف دینی غافل نمانند.

از جمله آداب و رسوم مردم مؤمن استان یزد، در مورد دیدن ماه نو، آن است که به محض رؤیت ماه، چشمان خود را بسته و صلوات می فرستند و بر این باورند که در موقع دیدن ماه هر حاجتی از خدا طلب کنند، برآورده می شود.

همچنین از قدیم الایام برای بیدار شدن در سحرهای ماه مبارک رمضان و تشخیص وقت دقیق سحر از ستارگان استفاده می شد. حتی برخی از مردم و از جمله خادمان مساجد یکی، دو ساعت به سحر مانده چراغ هایی را روشن کرده و در نقاط مرتفع شهر و گلدسته مساجد می گذارند تا سایرین با دیدن نور چراغ به نزدیک شدن سحر پی ببرند و با شروع اذان آن را خاموش می کنند.

در ماه مبارک رمضان جلسات قرائت قرآن مجید در سطح مساجد یا منازل برای مردان و زنان مؤمن این دیار از شور و هیجان ویژه ای برخوردار است.

از روز نخست ماه مبارک رمضان، بیشتر بانوان در منزل یکی از داوطلبان و یا در مکتب خانه هایی گرد هم جمع شده و هر فردی جای خود را مشخص می کند.

در طول ۳۰ روز ماه مبارک رمضان هر روز یک جزء از کلام وحی قرائت می شود تا کل قرآن مجید ختم شود.

بانوان مؤمن یزدی اعتقاد دارند که در جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه مبارک رمضان در پایان سوره توحید به هر کسی برسد در کارش گشایش و زندگی اش توأم با خیر و برکت در طول سال خواهد بود.

مردم یزد اعتقاد دارند که در شب های قدر ساعت به دنیا آمدن هر نوزاد و از دنیا رفتن هر شخص از طرف ملک مقرب خداوند معین می شود. برای بزرگداشت این شب ها برنامه های ویژه ای در سطح مساجد استان برگزار می شود که مهم ترین آنها قرائت قرآن، نماز، دعاهای مخصوص شب قدر، احیا و شب زنده داری تا اذان صبح با قرآن بر سر گذاشتن و طلب استغفار کردن است. مراسم احیا و شب زنده داری در شب های نوزدهم، بیست ویکم و بیست وسوم و در برخی از مساجد شب بیست و هفتم نیز برپا می شود.

از جمله آداب و رسوم مردم استان یزد در لیالی قدر، طبخ شام و دعوت از شب زنده داران و پذیرایی از آنهاست.

در روزشهادت مظلومانه حضرت علی علیه السلام نیز مردم در تکایا، حسینیه ها و مساجد محل خود به راه اندازی هیأت های عزاداری و مراسم نخل برداری اقدام می کنند که در نوع خود در کشور بی نظیر است.

سنت دیرینه و پرشور نخل برداری همه ساله در ماه مبارک رمضان و به یاد مظلومیت حضرت علی علیه السلام در این خطه برگزار می شود. واژه نخل که در زبان فارسی به معنای تابوت است، نمادی از تابوت حضرت سیدالشهدا علیه السلام شناخته می شود که از چوب ساخته شده و به شکل برگ درخت است.

در شب بیست وهفتم ماه مبارک رمضان مراسمی در سطح استان با عنوان «دوست دوست»، برگزار می شود. در این مراسم و پس از اذان مغرب و عشا، عده زیادی از پسربچه ها با مراجعه به در منازل محل خود اشعاری را در مدح و یاد علی علیه السلام با شعار «دوست دوست علی دوست»، می خوانند و تقاضای هدیه می کنند. مردم نیز با روی گشاده و سعه صدر از خوراکی هایی که قبلاً برای همین شب تهیه کرده اند به آنها می دهند.

برخی از مردم اعتقاد دارند این کار باعث برآوردن حوائج و همدردی با یتیمان کوفه و همدلی با مولا علی علیه السلام است. در روز عید فطر مردم پس از خواندن نماز صبح به مساجد محل رفته و پس از پذیرایی نماز عید را با شکوه هرچه تمام تر به جا می آورند و این روز را به هم تبریک می گویند.در این محل، به منظور جمع آوری ذکات فطره صندوق هایی تعیین و مردم وجوهات خود را در آنها می ریزند. پس از پایان این مراسم، مردم به خانه بزرگ ترهای فامیل خود رفته و این روز بزرگ را تبریک می گویند و به شکرانه یک ماه عبادت و بندگی خدا روز را با جشن و سرور به پایان می برند.

کاظم سبحان زاده