انتظار از دیدگاه امام خمینی

انتظار در دیدگاه امام خمینی در حقیقت بیان یک تکلیف اعتقادی و اجتماعی است

« من امیدوارم که ان شاالله برسد روزی که آن وعده مسلم خدا تحقق پیدا کند و مستضعفان مالک ارض بشوند.این مطلب وعده خداست و تخلف ندارد منتها آیا ما درک کنیم یا نکنیم آن به دست خداست . ممکن است در یک برهه کمی وسایل فراهم بشود و چشم ما روشن بشود به جمال ایشان . این چیزی که ما در این وقت در این عصر وظیفه داریم این مهم است . همه انتظار داریم وجود مبارک ایشان را لکن با انتظار تنها نمی شود بلکه با وضعی که بسیاری دارند انتظار نیست . ما باید ملاحظه وظیفه فعلی شرعی ـ الهی خودمان را بکنیم و باکی از هیچ امری از امور نداشته باشیم . » (۱ )

انتظار در دیدگاه امام خمینی در حقیقت بیان یک تکلیف اعتقادی و اجتماعی است . ایشان در نقد مفهوم انتظاری که غالبا منتظران در یک نظام طاغوتی دارند منتظر حقیقی امام عصر(عج ) را عامل به وظیفه شرعی خویش در قبال جامعه و روند آن می داند. بدینگونه انتظار را می توان همان اعتراض منتظران مهدی شمرد زیرا آنان از وضع موجود ناخرسند هستند و نظام سیاسی صالحان را آرزومندند.

طرح وظیفه فعلی و شرعی مسلمانان ناظر به رسالت آنان در برابر هجوم فرهنگی و سیاسی و اقتصادی مستکبران است که نباید در انجام آن تاخیر و سهل انگاری روا داشت . اساسا انتظار چیزی به جز ایجاد آمادگی برای ظهور مهدی موعود نیست . آمادگی منتظران همان ابعادی را دارد که ظهور حضرت در عرصه های فرهنگ و سیاست و اقتصاد و تربیت نمودار آن است .

طاغوت ستیزی در هر برهه و مکانی از جهان اسلام نخستین گام عملی منتظران است و آنان را برای پیوستن به جریان ظلم ستیزی در گستره جهانی مهیا می سازد. تحقق وعده تخلف ناپذیر الهی درباره وراثت و حاکمیت مستضعفان در زمین در گرو همراهی و آمادگی نیروهای معتقد به ولایت و عدالت مهدی است . رهبر کبیر انقلاب اسلامی ضمن یاد کرد این مضمون قرآنی خاطرنشان می سازد که منتظران نباید در راه انتظار مهدی دچار دغدغه و هراس شوند.

امام خمینی تلقی خود از انتظار مهدی را برآمده از شناخت سیره ستم ستیزانه پیامبران ابراهیمی می شمارد که در هر حال با طاغوت ها مبارزه می کردند و پیروزی و شکست ظاهری نزد آنان مطرح نبود :

« سیره انبیا بر این معنا بود... که معارضه می کردند با طاغوت ولو این که زمین بخورید ولو اینکه کشته بشوند ولو کشته بدهند. ارزش دارد که انسان در مقابل ظلم بایستد در مقابل ظالم بایستد و مشتش را گره کند و توی دهنش بزند و نگذارد که این قدر ظلم زیاد بشود این ارزش دارد » (۲ )

چنان که در تعلیم حضرت امام به چشم می خورد مبارزه با ظالم ظالمان یک ارزش انسانی ـ الهی تلقی می شود و مومنان همچون پیامبران سعی در پیشگیری از افزایش و توسعه تجاوز آنان به حقوق مردمان دارند. این دیدگاه از انتظار و ظهور حضرت حجت (ع ) برخلاف دیدگاه کسانی است که فزونی و فراگیری ظلم و استضعاف را می طلبند و برای خود کمترین تکلیفی در برابر ستم پیشگان قائل نیستند. صراحت بیان امام راحل در نفی دیدگاه اعتقادی و عملی برخی از منتظران از شناخت و مواضع استوار ایشان درباره مساله مهدویت حکایت دارد.

بنیانگذار جمهوری اسلامی ـ که در سال بحران آمیز ۵۷ در تقارن عید نیمه شعبان با جنایت های رژیم ستمشاهی فرمان تعطیلی مراسم جشن و شادمانی را صادر کرد ـ بر این باور بود که مصالح اسلامی بر مراسم اسلامی تقدم دارد. در برابر این حرکت غیر منتظره امام خمینی مدعیان دیانت و ولایت شگفت زده شدند و به رغم دستور و توصیه رهبری نهضت مراسم عید را برگزار کردند! آنچه در این درخواست رهبر و نایب امام نهفته بود مفهومی اعتراض آمیز از انتظار را نمایان می ساخت که آنان بدان گرایش نداشتند. بنیانگذار جمهوری اسلامی پس از پیروزی ملت منتظر ایران در یاد کرد آن ماجرا از وابستگان به رژیم شاهنشاهی نام می برد که سعی در برگزاری مراسم اسلامی عید داشتند و در واقع می خواستند مردم را از توجه به مصالح اسلامی خویش بازدارند.

« میلاد شکوهمند امام امت و عصاره خلقت و وراث نبوت ولی عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ را به عموم مسلمین و مستضعفین تبریک عرض می کنم . سال قبل در چنین ایامی برای مصیبت وارده بر اسلام و مسلمین عید مبارک به صورت تعطیل درآمد. گرچه وابستگان به رژیم شاهنشاهی کوشش می کردند که ملت را برای مراسم اسلامی از مصالح اسلامی بازدارند بحمدالله موفق نشدند . » (۳ )

بگذریم از بیان ماهیت گروهی که دیروز موضع گیری ناسازگار با امام و انقلاب داشتند و ناکامی خود را نظاره گر بودند. آنچه قابل ذکر است همان نگرش ولایی ملت ایران در مساله انتظار و مهدویت است که سرانجام اعتراض و اعتصاب جمعی آنان در روند طاغوت ستیزی را به فرجامی اعجاز گونه نزدیک ساخت .

« از خداوند تعالی مسئلت می کنم که ظهور ولی عصر ـ سلام الله علیه ـ را نزدیک فرماید و چشم های ما را به جمال مقدسش روشن .ما هم انتظار فرج داریم و باید در این انتظار خدمت بکنیم .انتظار فرج انتظار قدرت اسلام است و ما باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا بکند و مقدمات ظهور ان شاالله تهیه بشود . » (۴ )

مساله و روند انتظار مهدی موعود در منظر رهبر کبیر انقلاب اسلامی در حقیقت همان خدمتگزاری خرد و کلان در جامعه بزرگ منتظران حضرت است . بی گمان خدمتگزاری با عافیت طلبی ناسازگار است و مرز منتظران راستین از منتظران دروغین را جدا می سازد.مقصود از خدمت در نگاه امام خدمت به اسلام و مسلمانان و مستضعفان است . بارها این مفهوم از خدمت در کلام ایشان مطرح گشته و تصور واهی قدرت طلبی رهبر و یاران او را نمایانده است .

عبارت یاد شده از امام خمینی را باید شفاف ترین تعریفی از انتظار دانست که ایشان بیان نموده است . در این جمله تعریف انتظار در ارتباط با اسلام و قدرت عینی آن در بستر زمان و مکان صورت گرفته است . دو نکته در این جا شایان ذکر است .

الف) پیوند انتظار و قدرت : انتظار حضرت صاحب (عج ) پیوند تنگاتنگی با قدرت دارد زیرا ولایت و امامت ابراهیمی مهدی یادآور نهضت ها و حماسه ها و اقدام های کسانی است که در کسب قدرت برای خدا و دین او می کوشیدند. طرح انحرافی مساله انتظار از سوی عافیت طلبان سیاست گریز در برابر بعثت ها و امامت های الهی تاریخ بیان کننده چیست مگر حضرت رسول (ص ) در سیزده سال حضور در مکه ـ که شامل دعوت پنهانی و آشکار به توحید بودـ منتظر قدرت نبود آیا هجرت بزرگ پیامبر به یثرب و نیز صدور فرمان هجرت مسلمانان به کشور حبشه را می توان پدیدهای بیگانه با قدرت دانست اساسا غزوه ها و سریه ها و حتی پیمان نامه های صلح همچون صلح حدیبیه را باید نمودار جهاد رسول (ص ) برای کسب قدرت تلقی کرد. آیا متعددی از قرآن کریم را می توان ناظر به مساله انتظار پیامبر و مسلمانان برای فتح و نصرت موعود به حساب آورد. بدین سان نباید کمترین تردیدی در پیوند انتظار و قدت داشت . بدینگونه انتظار در اسلام قرآن و پیامبر ـ که بنیانگذار جمهوری اسلامی اصرار داشت از آن به عنوان « اسلام ناب محمدی » یاد کند ـ با هرگونه وادادگی و گریز از تکلیف در برابر طاغوت و استکبار مغایرت آشکار دارد.

ب) قدرت اسلام ناتوانی اسلام کدام یک در نگرش اسلام شناسانه رهبر کبیر انقلاب نمی توان نشانه و گرایش ضعف آمیزی از اسلام سراغ گرفت . در این جا مجال آن نیست که از کلام امام خمینی درباره اسلام تاریخ معارف و تاثیرگذاری آن بر سرنوشت مسلمانان و امت های دیگر همچون مسیحیان در گذر از ظلمات سده های میانه تاریخ اروپا و ظهور رنسانس یاد شود.

از این رو ناگزیر از این یادآوری خواهیم بود که امام خمینی به دلیل تاملات و تفکرات دینی خویش و نیز حضور در عرصه مرجعیت و رهبری نهضت تمام عیار اسلامی و برخورد فکری و عملی با گرایش ها و جریان های جامعه و نیز تجربه های متنوع در اقدام ها به نوعی شناخت و باور از اسلام دست یافته بود که آینه قدرت بود نه ذلت . بنابراین مفهوم انتظار در مکتب اسلام شناسی بنیانگذار جمهوری اسلامی همانند دیگر مفاهیم دینی ـ که از گزند اهل تحجر و تقدس در امان نمانده است ـ از قدرت اسلام حکایت دارد. بی گمان هر تعریف و گرایش منفی از انتظار مهدی موعود ـ که نمودار ضعف و عجز اسلام و مسلمانان باشد ـ با قرآن کریم و فلسفه مهدویت بیگانه خواهد بود زیرا دین خدا ـ چنان که جهاد و اجتهاد عالمان و مجاهدان اسلام نمایانده است ـ مظهر اسمای جمال و جلال الهی است و نمی توان آن را به ناتوانی در هدایت معنوی و اجتماعی بشر متهم ساخت .

امام خمینی تجلی اسلام و قدرت ناشناخته آن در جهان امروز را در اقدام مسلمانانی ممکن می بیند که بینش اسلامی خود را متناسب با حقیقت اسلام ساخته اند و ظهور حتمی مهدی موعود را انتظار دارند. چنین اقدام فراگیر و مومنانه ای که از سوی منتظران عامل به تکالیف شرعی انجام می گیرد در حقیقت فراهم سازی عرصه حاکمیت حضرت ولی عصر (عج ) است . چنان که در احادیث آمده است امام موعود همراهانی برای قیام دارد. اوصاف بارز اخلاقی و اعتقادی و رفتاری آنان در عین حال که منزلت والای منتظران رانشان می دهد یادآور کوشش و زمینه سازی آنها برای ظهور است .

(منبع : مهدویت از منظر امام خمینی ابوالفضل هدایتی )

پاورقی :

۱ ـ صحیفه امام ج ۱۹ ص ۲۴۶

۲ ـ همان ج ۱۸ ص ۲۶۹

۳ ـ هان ج ۹ ص ۲۴

۴ ـ همان ج ۸ ص ۳۷۴

امام خمینی :

همه « انتظار داریم وجود مبارک ایشان را لکن با انتظار تنها نمی شود بلکه با وضعی که بسیاری دارند انتظار نیست !

آمادگی منتظران همان ابعادی را دارد که ظهور حضرت در عرصه های فرهنگ و سیاست و اقتصاد و تربیت نمودار آن است

امام خمینی تجلی اسلام و قدرت ناشناخته آن در جهان امروز را در اقدام مسلمانانی ممکن می بیند که بینش اسلامی خود را متناسب با حقیقت اسلام ساخته اند و ظهور حتمی مهدی موعود را انتظار دارند

امام خمینی تلقی خود از انتظار مهدی موعود را بر آمده از شناخت سیره ستم ستیزانه پیامبران ابراهیمی می شمارد که در هر حال با طاغوت ها مبارزه می کردند و پیروزی و شکست ظاهری نزد آنان مطرح نبود