همه عوامل حساسیت‌زا

یکی از عملکردهای سیستم دفاعی بدن انسان از بدو تشکیل در دوره جنینی و پس از آن در دوره نوزادی، تشخیص خودی از بیگانه و مبارزه با عوامل بیگانه است. در کنار سلول‌های دفاعی که در گردش خون وجود دارند، سلول‌هایی در سراسر پوست و لایه پوششی منافذ بدن مثل بینی، نای، چشم، گوش، مخرج و سایر منافذ وجود دارد.

یکی از عملکردهای سیستم دفاعی بدن انسان از بدو تشکیل در دوره جنینی و پس از آن در دوره نوزادی، تشخیص خودی از بیگانه و مبارزه با عوامل بیگانه است. در کنار سلول‌های دفاعی که در گردش خون وجود دارند، سلول‌هایی در سراسر پوست و لایه پوششی منافذ بدن مثل بینی، نای، چشم، گوش، مخرج و سایر منافذ وجود دارد.

این سلول ها وظیفه واکنش سریع به ورود اجرام خارجی را دارند و در صورت ورود این جرم ها واکنش هایی مثل عطسه، سرفه، آبریزش بینی و ایجاد التهاب سطح پوست ـ که کهیر نامیده می شود ـ را موجب می شوند.

واکنش هایی که توضیح داده شد کاملا طبیعی و عادی است. برای مثال هنگام آلودگی هوا که ذرات معلق درشتی در هوا باشد، ایجاد سرفه و عطسه کاملا طبیعی است و حساسیت تلقی نمی شود. مشکل زمانی ایجاد می شود که به دلایل مختلف سلول های واکنشی بدن، بیش از حد تحریک شوند و واکنش های شدید ایجاد کنند.

در این صورت فرد دچار بیماری حساسیت یا آلرژی شده است. همانند یک کودک که به محض حضور در هوای آلوده دچار سرفه و تنگی نفس شدید می شود ـ که به آن آسم حساسیتی می گوییم ـ یا یک زن جوان که در فصل بهار به دلیل وجود گرده گیاهان دچار عطسه و قرمزی چشم می شود.

همان گونه که توضیح دادم همه اندام هایی که در معرض عوامل محیطی اند و کارشان محافظت از سایر اعضاست، در معرض آلرژی هستند. پوست، بینی، مخاط دستگاه تنفسی و مخاط دستگاه گوارشی از این جمله اند که انواع آلرژی ها شامل کهیر، آسم، اسهال های حساسیتی و رینیت آلرژیک را ایجاد می کنند.

رینیت آلرژیک که ترجمه آن التهاب بینی حساسیتی است دارای علائمی شامل عطسه کردن پی در پی، آبریزش بینی، خارش بینی و چشم، بسته شدن متناوب بینی ها، قرمزی چشم، خارش حلق و اشک ریزش است.

واضح است که این علائم خیلی شبیه سرماخوردگی است و بسیاری از بیماران به اشتباه تصور می کنند که مرتب سرما می خورند. سرماخوردگی در اثر ویروس ایجاد می شود و یک دوره سه روزه را طی می کند و همراه با تب خفیف و درد خفیف بدن است و بعد از این دوره بر طرف می شود. در حالی که در رینیت آلرژیک عطسه و آبریزش بینی و چشم مهم ترین علامت هاست و درد و تب معمولا وجود ندارد و مدتی طولانی علائم باقی می ماند.

گاهی با ورود یک حیوان خانگی و به دلیل موها یا پرهای آن حیوان یکی از اعضای خانواده دچار آلرژی می شود.

گاهی وجود تعداد زیادی سوسک در خانه باعث آلرژی می شود و گاهی استفاده از رختخواب هایی که حاوی پر یا پشم است آلرژی ایجاد می کند.

در تمام این موارد درمان اصلی اجتناب از آلرژن هاست. در واقع می توان قبل از این که به داروها متوسل شد با شناخت بموقع ماهیت حساسیتی بیماری مثلا از حیوان خانگی دوری کرد یا روی تشک و بالش را با پارچه ای عایق پوشاند یا با استفاده از فیلتر هوای منزل را عاری از مواد حساسیت زا کرد و به این ترتیب آلرژی را درمان کرد.

دکتر رضا کریمی

فوق تخصص بیماری های غدد