آلمان در سالی که گذشت

سال ۲۰۰۵, سال سالگردها و هشدارها بود شصت سال از پایان جنگ دوم جهانی, رهایی از چنگال نازیسم و آزادسازی اسیران اردوگاه های مرگ و كار گذشت یوشكا فیشر وزیر امور خارجه پیشین, در مجمع عمومی سازمان ملل تأكید كرد تاریخ به ما آموخته است كه با هرگونه نژادپرستی و دشمنی با غیرخودیها, به مبارزه برخیزیم

نشستها و برنامه‌های بیشماری در رابطه با تاریخ آلمان و نقاط كور گذشته‌ این كشور، در شصتمین سالگرد پایان جنگ، برگذار شد و دولت فعالانه از این برنامه‌ها پشتیبانی كرد.

سال ۲۰۰۵ اما سال گزینش و گزینه‌ها در آلمان هم بود. سال پرفراز و نشیبی كه طی آن قطب بندی‌های سیاسی و حزبی، آشكارا در انتخابات و تركیب مجلس‌های ایالتی و پارلمان سراسری آلمان، رخ نمودند. بزرگترین دگرگونی سیاسی در این سال، بی گمان برگذاری زودرس انتخابات پارلمانی بود كه در نتیجه‌ی آن برای نخستین بار یك زن در مقام ریاست دولت آلمان قرار گرفت.

آنگِلا مِركِل رئیس حزب دموكرات مسیحی در نخستین بیانیه‌ی خود به عنوان صدر اعظم، خطاب به مجلس آلمان گفت: آیا كسی تا همین چند ماه یا حتی چند هفته پیش فكر می‌كرد كه دولت و اداره‌ی چهار سال آینده‌ آلمان در دست ائتلافی بزرگ از دموكرات مسیحیان و سوسیال دموكراتها قرار گیرد؟ چه كسی فكر می‌كرد شریك ما در این ائتلاف یك سیاستمدار از شرق آلمان یعنی از براندِنبورگ باشد؟ و بالاخره چه كسی فكر می‌كرد در همین سال جاری بالاترین مقام حكومتی در دست یك زن قرار بگیرد؟ به راستی چه كسی چنین فكری می‌كرد؟

سخنان مركل، به راستی موقعیت پرفراز و نشیب روند سیاست درونی آلمان را نشان می‌دهد. در آغاز سال ۲۰۰۵ زمین لرزه‌ دریایی در اقیانوس هند، توجه جامعه‌ آلمان را یكسره به خود جلب كرده و تقریبا هرچیز درون كشوری را تحت الشعاع قرار داده بود. دولت شرودر، بر موج كمكهای مردم آلمان نظارت می‌كرد و خود، فعالانه به مردم منطقه، یاری می‌رساند. دولت در یك تصمیم فوری، ۵۰۰ میلیون یورو بودجه برای كمك و سازندگی در منطقه‌ زلزله زده، تعیین كرد كه باید در سه تا پنج سال آینده به مصرف برسد.

و اما نخستین پیشآمد درون كشوری كه موقعیت حزبها و در نتیجه موقعیت سیاسی كشور را دگرگون كرد، ماجرای انتخابات در شمالی‌ترین ایالت آلمان، شلِسویگ هلشتاین Schleswig-Holstein بود. نخست وزیر سوسیال دموكراتِ این ایالت كه ۱۱ سال در ائتلافی با حزب سبزها حكومت می‌كرد، پس از شكست فاحش حزبش در انتخابات، نامزد تشكیل یك دولت اقلیت با پشتیبانی حزب اقلیت دانماركی‌های محل شد. گرچه در ظاهر رای نمایندگان مجلس ایالتی برای تشكیل آن كابینه كافی بود، ولی پس از چهار بار رای گیری مخفی، خانم ‌هایده زیمونیس Heide Simonis رای كافی برای تشكیل كابینه‌ یاد شده را نیاورد. در نتیجه، نامزد محافظه‌كاران، بر خلاف تصور آگاهان سیاسی، مأمور تشكیل آن كابینه‌ی ایالتی شد. این اولین نشانه‌ای بود كه از تغییر موقعیت و محبوبیت احزاب در آلمان حكایت می‌كرد.

روند یادشده در پرجمعیت‌ترین ایالت آلمان یعنی نورد راین وستفالِن Nordrhein-Westfalen ادامه یافت. در اینجا كه می‌توان از آن به عنوان رُستنگاه سوسیال دموكرات‌ها نام برد، این حزب پس از ده سال اداره‌ ایالت با شراكت حزب سبزها، جای خود را به لیبرال‌ها و دموكرات مسیحی‌ها داد. در انتخاباتی كه در ماه مِه، در این ایالت برگذار شد، سوسیال دموكراتها شش درصد كمتر از دوره‌ی پیشین رای آوردند. یورگِن روتگِرس نخست وزیر تازه‌ ایالت، پس از انجام انتخابات، از موقعیت پیشین احزاب در این استان به عنوان امری گذشته یاد كرد و حزب خود را مأمور ساختن آینده‌ای نوین و بهتر برای ایالت نورد راین وِستفالِن معرفی كرد. سوسیال دموكرات‌ها این دگرگونی‌ها را بی‌پاسخ نگذاشتند.

درست در همان شبی كه نتایج انتخابات ایالت نورد راین وستفالِن اعلام شد، صدر اعظم پیشین و رهبر حزب سوسیال دموكرات به همگان اعلام كرد كه وی تصمیم به انجام انتخابات پیش رس گرفته است. اعلام این خبر همه چیز را در پهنه‌ سیاست داخلی كشور آلمان دگرگون كرد به ویژه كه نظرسنجی‌ها نتیجه‌ی مطلوبی برای سوسیال دموكراتها در چنین انتخاباتی، پیش‌بینی نمی‌كردند.

گفتنی است كه برگذاری انتخابات زودرس در آلمان به راحتی ممكن نیست. بر پایه‌ی قانون اساسی كشور، نخست باید مجلس به علت نبود اكثریت آرا برای دولت وقت، منحل شود. به این علت، گرهارد شرودر از مجلس رای اعتماد خواست با این امید و تأكید به هواداران خود، كه دولت او را از چنین رایی برخوردار نسازند. تنها با چند رای ممتنع، شرودر به مقصود خود رسید و از رئیس جمهور كشور تقاضای انحلال مجلس را كرد. با این كه دو نماینده‌ی مجلس به دیوان عالی كشور شكایت بردند، ولی مجلس منحل و انتخابات برگذار شد. اما باز حتی آگاهان و نظرسنجان در پیش بینی نتایج انتخابات اشتباه كردند.

هرچند دولت ائتلافی سبزها و سوسیال دموكراتها از كار بركنار شد، ولی آنگونه كه انتظار می‌رفت، دموكرات مسیحی‌ها نتوانستند یك دولت ائتلافی با لیبرالها تشكیل دهند. افزون بر این، اگرچه چپگراها و از میان آنها برخی سوسیال دموكرات‌های چپ، با دموكراتهای سوسیالیست همسو شدند و لیست مشتركی در انتخابات سراسری، معرفی كردند، ولی سوسیال دموكراتها با یك شكست فاحش روبرو نشدند و سبزها نیز توانستند ۸ درصد از آرای مردم را به خود اختصاص دهند. سرانجام، پس از فراز و فرودهای سیاسی و حزبی، ائتلاف موسوم به بزرگ، از احزاب برادر محافظه كارِ دموكرات مسیحی و سوسیال مسیحی، با سوسیال دموكرات‌ها، تشكیل شد.

بدین ترتیب نخستین بار اداره‌ دولت در دست یك زن قرار گرفت. گذشته از نارسائی‌های اقتصادی، كه هم اكنون دامنگیر جامعه‌ آلمان شده، دولت در حال حاضر باید به بررسی و روشن ساختن مسئله‌ی استفاده‌ی سازمان سیا از فرودگاه‌های آلمان برای كشاندن متهمان به تروریسم به سرزمینهای قانون گریز، بپردازد. در این رابطه، ربودن خالد المصری آلمانی لبنانی تبار مدتی است نگاه رسانه‌های همگانی را به خود جلب كرده است.