تاثیر منفی تراكم در كلاس درس

زمانی كه شمار دانش آموزان در یك كلاس زیاد است , معلم دیگر معلم نیست , بلكه نقش یك مبصر را در كلاس دارد كه باید تنها به ساكت كردن دانش آموزان بپردازد در كلاس پرجمعیت معلم نمی تواند هیچ كمكی به دانش آموز بكند زمانی كه می بینیم , توانایی فراوانی داریم و دانش آموزان تشنه یادگیری هستند اما هم توانایی ما و هم عطش آنان بیخود و بر سر مسائل جزیی هرز می رود, بسیار ناراحت می شویم

بیشتر افراد هنگام‌ برخورد با جوانان‌ و نوجوانان‌ نخستین‌ چیزی‌ كه‌ به‌ ذهنشان‌ می‌رسد مدرسه‌، میز، كلاس‌، تخته‌سیاه‌ و معلم‌ است‌ و نخستین‌ پرسشی‌ كه‌ از آنان‌ دارند عبارت‌ است‌ از كلاس‌ چندمی؟ رشته‌ درسی‌ات‌ چیست؟ شیفت‌ صبح‌ هستی‌ یا عصر؟ و از این‌ دست‌ پرسش‌ها. اما كمتر كسی‌ یافت‌ می‌شود كه‌ بپرسد، روی‌ هر نیمكت‌ چند نفر می‌نشینند؟ هفته‌یی‌ چند بار معلم‌ از شما درس‌ می‌پرسد؟ هفته‌یی‌ چند بار پای‌ تخته‌ سیاه‌ می‌روی‌ كه‌ به‌ پرسش‌ معلم‌ پاسخ‌ بدهی‌؟ آیا تاكنون‌ در كلاس‌ كنفرانس‌ داده‌یی‌ یا خیر؟ چه‌ اندازه‌ در گفت‌وگوی‌ علمی‌ كلاس‌ مشاركت‌ داری‌؟ و از همه‌ مهمتر اینكه‌ هرگز كسی‌ از دانش‌آموزان‌ نمی‌پرسد: كلاستان‌ چند نفر دانش‌آموز دارد؟

این‌ یك‌ جمله‌ پرسشی‌ كوتاه‌ است‌، اما در پشت‌ این‌ پرسش‌ بی‌نهایت‌ مشكل‌ بزرگ‌ و كوچك‌، معادلات‌ آموزشی‌، معادلات‌ اقتصادی‌ و اجتماعی‌ و بی‌نهایت‌ بهانه‌ برای‌ توسعه‌ یافتگی‌ یا توسعه‌ نیافتگی‌ یك‌ كشور در آن‌ پنهان‌ است‌. بسیاری‌ از اقتصاددانان‌ یكی‌ از شاخص‌های‌ توسعه‌ یافتگی‌ هر كشور را تولید ناخالص ملی‌، درآمد سرانه‌، بیمه‌ های‌ درمانی‌، بیمه‌های‌ اجتماعی‌، توزیع‌ درآمد، درآمد ملی‌ و... می‌دانند. از دید متخصصان‌ پزشكی‌ نشانه‌های‌ توسعه‌ یافتگی‌ سلامت‌ جامعه‌، شمار تخت‌های‌ بیمارستان‌ها، شمار پزشكان‌ به‌ نسبت‌ جمعیت‌ كشور، داشتن‌ پزشك‌ خانوادگی‌ و... می‌باشد.

اما برای‌ متخصصان‌ آموزش‌ و پرورش‌ نیز توسعه‌ یافتگی‌ شاخاهای‌ ویژه‌ خود را دارد. آموزش‌ و پرورش‌ یك‌ كارخانه‌ تولیدی‌ بسیار عمیق‌ و گسترده‌ است‌. با نقشی‌ بسیار موثر در پیشرفت‌ یا پسرفت‌ جامعه‌. یكی‌ از بزرگترین‌ مشكلات‌ آموزش‌ و پرورش‌ نقش‌ پنهان‌ و درازمدت‌ آن‌ است‌. دوره‌ سرمایه‌گذاری‌ و حسابرسی‌ در آموزش‌ و پرورش‌ مانند یك‌ كارخانه‌ تولید صابون‌ نیست‌ كه‌ تولید روزانه‌، هفتگی‌، ماهانه‌ و سالانه‌ آن‌ را بتوان‌ بزودی‌ برآورد كرد، و به‌ محض‌ كاهش‌ تولید عوامل‌ تولید را دگرگون‌ كرد و تولید و بهره‌وری‌ را افزایش‌ داد. بلكه‌ دوره‌ سرمایه‌گذاری‌ و حسابرسی‌ در آموزش‌ و پرورش‌ به‌ یك‌ نسل‌ بلكه‌ در مواردی‌ به‌ چندین‌ نسل‌ برمی‌گردد.

اگر به‌ سال‌ بخواهیم‌ بسنجیم‌ چیزی‌ نزدیك‌ به‌ سیزده‌ تا چهارده‌ سال‌ به‌ طول‌ می‌انجامد، كه‌ كارآمدی‌ و ناكارآمدی‌ یك‌ سیستم‌ آموزشی‌ روشن‌ شود. وانگهی‌ در یك‌ كارخانه‌ مثلا صابون‌ سازی‌ اگر عوامل‌ تولید شیوه‌ درستی‌ را برای‌ تولید به‌ كار نبرند، نهایتا ضرر مالی‌ در پی‌ خواهد داشت‌، آن‌ هم‌ در یك‌ محدوده‌ كوچك‌ و زیانی‌ كه‌ به‌ افراد اندكی‌ وارد می‌شود. اما اشتباه‌ در سیستم‌ آموزش‌ و پرورش‌، علاوه‌ بر زیان‌های‌ مالی‌ زیان‌های‌ انسانی‌ جبران‌ناپذیری‌ را در بر خواهد داشت‌، كه‌ این‌ زیان‌ از راه‌ انتقال‌ آموخته‌های‌ ناشایست‌ حتی‌ به‌ نسل‌های‌ آینده‌ نیز لطمه‌ خواهد زد. آثار یك‌ رفتار آموزشی‌ نادرست‌ را شاید پس‌ از صد سال‌ در اندیشه‌ انسان‌های‌ آن‌ جامعه‌ نتوان‌ به‌ آسانی‌ پاك‌ كرد.

اما از سوی‌ دیگر آموزش‌ و پرورش‌ درست‌ و علمی‌ بسیاری‌ از زیان‌های‌ قضایی‌، مالی‌، جانی‌، فرهنگی‌ و.. یك‌ كشور را با كمترین‌ هزینه‌، پیشگیری‌ خواهد كرد. آتشی‌ كه‌ در یك‌ منزل‌ یا یك‌ خرمن‌ برافروخته‌ شده‌، در آغاز یك‌ جرقه‌ كوچك‌ بوده‌ است‌، كه‌ می‌شد با یك‌ فوت‌ كردن‌ خاموش‌ شود. و برعكس‌ یك‌ درخت‌ تنومند، كه‌ با توفان‌های‌ سهمناك‌ كنده‌ نمی‌شود، در آغاز یك‌ نهال‌ كوچك‌ بوده‌ است‌، كه‌ باغبان‌ آن‌ می‌توانست‌ براحتی‌ هر طور كه‌ بخواهد آن‌ را شكل‌ دهد.

آیا تراكم‌ كلاس‌ در آموزش‌ و پرورش‌ درست‌ دانش‌آموزان‌ مهم‌ است‌ یا خیر؟ پرسشی‌ است‌، كه‌ باید دید كارشناسان‌ فن‌ چه‌ پاسخی‌ برای‌ آن‌ دارند. مسئولان‌ چه‌ برنامه‌یی‌ دارند، و چشمداشت‌ معلمان‌ و دانش‌آموزان‌ و خانواده‌ها چیست؟

خلیلی‌ فوق‌لیسانس‌ تعلیم‌ و تربیت‌، معاون‌ آموزش‌ و پرورش‌ اسلامشهر دبیر دبیرستان‌ و استاد دانشگاه‌، درباره‌ تاثیر تراكم‌ كلاس‌ در یادگیری‌ بهتر دانش‌آموزان‌ چنین‌ می‌گوید: پاسخ‌ پرسش‌ بالا بسیار روشن‌ است‌، زیرا هر چه‌ شمار دانش‌آموزان‌ در كلاس‌ كمتر باشد، معلم‌ آسانتر می‌تواند وضعیت‌ تك‌ تك‌ آنان‌ را رسیدگی‌ كند.

وی‌ وظایف‌ معلم‌ در كلاس‌ درس‌ را سنگین‌ و حساس‌ می‌داند، كه‌ انجام‌ این‌ وظایف‌ سنگین‌ در كلاس‌های‌ با تراكم‌ بالا قابل‌ اجرا نبوده‌ و فرآیند آموزش‌ ناكارآمد خواهد بود. در اینجا آقای‌ خلیلی‌ بطور كوتاه‌ به‌ برخی‌ از این‌ مشكلات‌ سنگین‌ و حساس‌ معلمان‌ كه‌ اهداف‌ آموزش‌ و پرورش‌ می‌باشند، اشاره‌ می‌كند.

یكی‌ از موضوعات‌ مهم‌ در یادگیری‌ «درگیر كردن‌» دانش‌آموزان‌ در جریان‌ یادگیری‌ است‌. درگیر كردن‌ باعث‌ یادگیری‌ عمیق‌تر می‌شود. بنیامین‌ فرانكلین‌ دانشمند و نویسنده‌ قرن‌ هجدهم‌ می‌گوید:

اگر به‌ من‌ بگویی‌، فراموش‌ می‌كنم‌.

اگر یادم‌ بدهی‌، به‌ خاطر می‌آورم‌.

اگر درگیرم‌ كنی‌، یاد می‌گیرم‌.

---