برخورداری خانوارهای شهری از تسهیلات زندگی چقدر است

نگاهی به آمارهای موجود از میزان استفاده و دسترسی خانوارهای ایرانی به «تسهیلات» و «لوازم» زندگی, زوایایی از تغییرات صورت گرفته در زندگی شهری ایرانی طی دو دهه گذشته را نشان می دهد این آمارها بیانگر این است که در حال حاضر, عمده خانوارهای شهری ایرانی از تسهیلات اساسی زندگی در محل سکونت خود از قبیل «آب لوله کشی», «برق», «گاز شهری», «آشپزخانه» و «حمام» استفاده می کنند

نگاهی به آمارهای موجود از میزان استفاده و دسترسی خانوارهای ایرانی به «تسهیلات» و «لوازم» زندگی، زوایایی از تغییرات صورت گرفته در زندگی شهری ایرانی طی دو دهه گذشته را نشان می دهد. این آمارها بیانگر این است که در حال حاضر، عمده خانوارهای شهری ایرانی از تسهیلات اساسی زندگی در محل سکونت خود از قبیل «آب لوله کشی»، «برق»، «گاز شهری»، «آشپزخانه» و «حمام» استفاده می کنند.

نکات قابل توجه این آمارها، آنجاست که میزان و تغییرات دسترسی خانوارهای شهری کشور به «لوازم» زندگی طی سال های گذشته را نشان می دهد و به عنوان مثال، نشان می دهد چگونه ورود «تلفن همراه» به زندگی خانوارها، به کاهش استفاده آنها از «دوربین فیلمبرداری» منجر شده است یا اینکه چگونه اقلامی مثل «پنکه»، «رادیو» یا «یخچال»، از زندگی خانوارهای شهری کشور خداحافظی کرده و جای خود را به اقلام مدرن تری داده است.

بیشترین اقبال به «اینترنت»

در گزارش خلاصه ای که بانک مرکزی از وضعیت دخل و خرج خانوارهای ایرانی در سال ۹۳ منتشر کرده است می توان نمایی از «مدرنیزه شدن بدوی» زندگی را در کشور مشاهده کرد. مقصود از این معنا، روند رو به رشد استفاده و برخورداری خانواده های ایرانی از لوازم و تسهیلاتی در زندگی ایشان است که ارمغان پیشرفت فناوری و نتیجه آن رفاه بیشتر است.

به طور خاص، آن طور که این گزارش بیان می کند، هم اکنون نزدیک به ۲۸.۴ درصد خانوارها از اینترنت استفاده می کنند که این رقم در سال گذشته ۲۳.۹ درصد بوده و رشد ۴.۵ درصدی در استفاده از اینترنت، بیشترین رشد استفاده از یک نوع از تسهیلات مورد استفاده خانواده ها در سال گذشته بوده است.

علاوه بر این، این میزان رشد در یک سال، در طول یک دهه اخیر بی سابقه بوده و از سال ۸۳ تاکنون هیچ گروهی از تسهیلات مورد استفاده خانوارها رشدی به این میزان در یک سال را تجربه نکرده است. این موضوع را می توان در رشد میزان استفاده از لوازمی چون یخچال فریزر، رایانه و تلفن همراه توسط خانوارهای ایرانی نیز مشاهده کرد. در حالی که این گونه لوازم که رهاورد پیشرفت تکنولوژی، شهری شدن و فراگیری اطلاعات در دنیای امروز هستند بیشتر توسط خانواده ها مورد استفاده قرار گرفته اند.

همان طور که گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار در سال ۹۳ نشان می دهد استفاده جمعیت کشور از لوازم و وسایلی نظیر رادیو، دوچرخه، چرخ خیاطی و برخی دیگر نسبت به سال پیش کاهش یافته و این تنزل در برخی موارد نظیر چرخ خیاطی یا دوربین فیلمبرداری محسوس بوده است.

روشن است که لوازم روزآمد، فناوری های جدید و زندگی شهری تر باعث تغییر سبک زندگی خانوارها و تغییر در لوازم مورد استفاده آنها شده است. مثلا امروزه گوشی های تلفن همراه می توانند نقش دوربین فیلمبرداری را ایفا کنند و دیگر مانند گذشته خرید یک دوربین فیلمبرداری آماتوری برای گرفتن فیلم های خانوادگی و نظیر این موارد که نیازمند دوربین حرفه ای نیست، ضرورتی ندارد.

همین طور، مشاهده می شود با رسیدن ضریب نفوذ تلفن همراه به بیش از ۹۵ درصد در خانواده های ایرانی، این وسیله خود را به مرور جایگزین خطوط ثابت تلفن کرده است؛ چنان که روند صعودی برخورداری و استفاده خانوارها از تلفن ثابت که تا سال ۸۶ تداوم داشته و به بالای ۹۲درصد رسیده بود. از آن پس معکوس شده و در سال ۹۳ به حدود ۸۱ درصد رسیده است.

نشانه های زندگی آپارتمانی

تغییر سبک زندگی و سوق یافتن نوع سکونت ایرانی ها از «خانه های اعیانی» به «آپارتمان نشینی» را می توان از نماگرهایی دیگر در آمار بودجه خانوار به دست آورد. به عنوان نمونه، روند رو به رشد استفاده از پکیج و در مقابل کاهش استفاده از سیستم حرارت مرکزی را می توان از آپارتمان نشین تر شدن خانواده تلقی کرد.

براساس گزارش چکیده ای که بانک مرکزی درباره شرایط زندگی خانوارهای ایرانی در سال ۹۳ منتشر کرده، میزان استفاده از سیستم حرارت مرکزی یا همان «موتورخانه» باز هم نسبت به سال گذشته کاهش یافته و از ۸.۶ درصد به ۸.۴ درصد رسیده است. درنتیجه قابل حدس است که میزان استفاده از سیستم پکیج، که مناسب برای آپارتمان هاست افزایش پیدا کرده باشد.

همین طور، افزایش میزان استفاده از کولرهای گازی و کاهش استفاده از کولرهای ثابت آبی را می توان علاوه بر اینکه نماگری از روند رو به منسوخ شدن این ماشین های مصرف کننده آب دانست، با توجه به ارجحیت کولرهای گازی در نصب و راه اندازی و غیرمشاع بودن آنها، نشانگری برای روند فزاینده آپارتمان نشینی به حساب آورد.

استفاده «تقریبا» همگانی از برخی تسهیلات

اما آنچه از گزارش بانک مرکزی بر می آید آن است که در موارد متعددی از لوازم و تسهیلات مورد استفاده خانواده ها ضریب نفوذ به ۱۰۰درصد یا نزدیک آن رسیده و درواقع در آن گروه ها سطح برخورداری مردم کامل شده است.

از آن جمله می توان به تسهیلاتی نظیر برق یا آب لوله کشی اشاره کرد که به ترتیب ۱۰۰درصد و بیش از ۹۹درصد از مردم طبق این گزارش هم اکنون از آن بهره مند هستند. همین طور تسهیلاتی نظیر حمام یا وسایلی نظیر تلویزیون از نفوذ بالای ۹۹درصد برخوردار شده اند و تغییرات چندساله اخیر و احیانا سال های آتی این گروه ها بسیار اندک و به عبارت دیگر «دیفرانسیلی» خواهد بود.

در نتیجه، شاید بهتر باشد گزارش دهنده این آمار، نظیر آنکه در سال های اخیر گروه هایی نظیر «پنکه» یا نظایر آن را از آمار خود کنار گذشته است، یا به روزکردن گردایه آماری خود از انعکاس برخورداری از تسهیلات بدیهی و بدوی پرهیز کرده، ضریب نفوذ فناوری ها، تسهیلات و لوازم جدیدتر و روزآمد را جایگزین کند. به عنوان مثال، می توان سطح برخورداری از تلفن همراه را به زیرگروه هایی نظیر تلفن ساده و تلفن هوشمند تفکیک کرده یا نوع اینترنت مورد استفاده خانوارها را از قبیل اینترنت پرسرعت، تلفنی و... مورد پرسش و آمارگیری قرار دارند.

هفته نامه تجارت فردا - همایون فطرس