«جعفر شریف امامی»

جعفر شریف‌امامی، فرزند حاج محمد حسین نظام‌الاسلام، در ۲۷ خرداد ۱۲۹۱ ش در تهران متولد شد. پدر او، از روحانیون تهران در دوران متأخر قاجاریه بود كه از ناصر‌الدین شاه لقب «معتمد‌الشریعه» و از مظفرالدین شاه لقب «نظام‌الاسلام» دریافت داشت. جعفر شریف‌امامی تحصیلات متوسطه را در تهران به پایان رسانید و برای ادامه تحصیل به سوئد و سپس به آلمان رفت و در این كشور آخرین مدرك تحصیلی خود را در رشته برق كسب نمود. او در ایران، در راه‌آهن دولتی شاغل بود و به معاونت این سازمان رسید. در سال ۱۳۲۴ به مدیر عاملی بنگاه آبیاری رسید.

در تیر و اسفند ۱۳۲۹ در دولت رزم‌آرا به وزارت راه رسید، جعفر شریف‌امامی در دولت سپهبد فضل‌الله زاهدی مدیریت عامل سازمان برنامه را به دست گرفت و در سال ۱۳۳۳ به سناتوری تهران انتخاب شد. شریف امامی در دولت دكتر منوچهر اقبال وزیر صنایع و معادن شد و در شهریور ۱۳۳۹ به نخست‌وزیری رسید. دولت مستعجل شریف‌امامی ثمرهٔ یك دورهٔ تنشهای جدی در روابط ایران و‌ آمریكا بود. تشدید فعالیت‌ جناحهای وابسته به «حزب دمكرات» آمریكا در ایران به اعتصاب معلمین و شهادت دكتر ابوالحسن خانعلی و سرانجام سقوط دولت شریف‌امامی، در اردیبهشت ۱۳۴۰ انجامید. او در ۱۳۴۱ نایب تولیت بنیاد پهلوی شد و در سال ۱۳۴۲ مقام ریاست مجلس سنا را به دست گرفت. تا آستانه انقلاب اسلامی ایران، به مدت ۱۵ سال، در این سمت بود.

جعفر شریف‌امامی در مرداد ۱۳۴۶ به ریاست مجلس مؤسسان سوم رسید كه وظیفه داشت نیابت سلطنت فرح پهلوی را تسجیل كند. شریف‌امامی از دوران جوانی عضو تشكیلات ماسونی بود و در این تشكیلات به مقام «استاد اعظم» رسید. با آغاز امواج انقلاب اسلامی ایران، محمدرضا پهلوی در یكی از واپسین تلاشهای خود به فراماسونری و استاد اعظم آن، جعفر شریف‌امامی متوسل شد و وی را در نقش دیرینش، به عنوان محور تفاهم و «آشتی» سیاستهای بیگانه مؤثر در ایران در ۵ شهریور ۱۳۵۷ با عنوان «دولت آشتی ملی» به صدارت رسانید.

شریف‌امامی برای جلب نظر مردم به چند اقدام صوری از قبیل تغییر تقویم شاهنشاهی و تعطیل قمارخانه‌ها و نظایر آن اقدام كرد. اما این اقدامات ثمری نداشت. از این رو وی در دومین هفته صدارت خود با برقراری حكومت نظامی در تهران و چند شهر كشور و سپس كشتار مردم تهران در میدان ژاله (شهدا) چهره اصلی خود و «كابینه آشتی ملی» را نشان داد. در كشتار ۱۷ شهریور تهران هزاران نفر از مردم به شهادت رسیدند. باید افزود كه برخلاف تصور شاه، هر چند شریف‌امامی طی دوران «شیخوخیت» خود، به عنوان سمبل «آشتی» و «تفاهم» كانونهای قدرت بیگانه وجهه‌ای اندوخته بود و لذا می‌توانست نمادی از «آشتی بین‌المللی» به شمار رود، ولی او هیچ‌گاه نتوانست در سطح مردم به عنون یك چهره «وجیه‌المله» مطرح شود. جعفر شریف امامی در تاریخ ۱۴/۸/۱۳۵۷ از صدارت استعفا داد و جای خود را به دولت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری سپرد.

او ثروت زیادی در دوران حیات خویش اندوخت و احمد شیبانی از نزدیكانش به فردوست اطلاع داده بود كه هنگام خروج از ایران زمان انقلاب ۱۷ میلیون دلار به حساب خود در خارج ریخته بود. شریف‌امامی از مهره‌های واسط و محلل به شمار می‌رفت كه در شرایط و بحرانی‌ از او استفاده می‌شد. تلاش دائمی برای جلب حمایت دولتهای بیگانه از ویژگی‌های شخصیتی او بود. شریف‌‌امامی در دوره‌ اشغال ایران تمایل به سیاست آلمان هیتلری داشت و به همین دلیل مدت كوتاهی بازداشت شد. پس از آزادی و حضور در صحنه سیاسی ایران، طرفدار سیاست انگلیس شد و با تغییر سیاست رژیم پهلوی به سمت آمریكا، وی نیز تغییر جهت داد. او در كشاكش انقلاب به انگلیس پناهنده شد و در ۱۳۷۸ در آمریكا درگذشت.

۱. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، جلد دوم، ص ۴۲۱.