نگاهی به احزاب در آلمان در آستانه ی انتخابات

از سال ١٩٤٥ به این سو, ٣ حزب در آلمان, سیاست و حكومت این كشور را در اختیار داشته اند اتحادیه ی دموكرات مسیحی CDU به همراه متحد نزدیك آن در جنوب یعنی اتحادیه ی سوسیال مسیحی CSU و حزب سوسیال دموكرات SPD

CDU و CSU از طیف راست و SPD از طیف چپ می‌باشند.

حزب دموكراتیك آزاد (FDP) كه حزبی كوچك است و حزب لیبرال نیز اغلب با سه حزب اصلی مذكور تشكیل ائتلاف می‌دهند.

در دهه‌ی ‌١٩٨٠ سبزها به عنوان نیرویی سیاسی وارد عرصه‌ی سیاست آلمان شدند. حزب سبز آلمان كه در طیف چپ قرار می‌گیرد در ‌١٩٩٨ و ‌٢٠٠٢ با حزب سوسیال دموكرات تشكیل ائتلاف داده است.

یك حزب چپگرای جدید نیز كه از كمونیست‌های سابق و حامیان سرخورده‌ی حزب سوسیال دموكرات تشكیل شده است برای شركت در انتخابات ‌١٨ سپتامبر نامزدهای خود را معرفی كرده است.

اتحادیه‌ی دموكرات مسیحی با مشرب محافظه‌كارانه‌ی خود بیش از همه‌ی احزاب دیگر آلمان از جنگ دوم جهانی به این سو قدرت را در اختیار داشته است. این حزب از ‌١٩٤٩ تا ‌١٩٦٩ و از ‌١٩٨٢ تا ‌١٩٩٨ سیاست و حكومت آلمان را هدایت می‌كرد. CDU در ‌١٩٤٥ از تجمیع تعدادی از احزاب كوچك كاتولیك و پروتستان كه همگی در تقابل با ناسیونال سوسیالیسم فعال بودند، تشكیل شد. اگرچه CDU از حامیان پر و پا قرص نقش مسلط بازار آزاد می‌باشد اما از حمایت‌ها و دخالت‌های دولتی در راستای جلوگیری از ایجاد شرایط سخت اجتماعی نیز پشتیبانی می‌كند.

سیاست خارجی CDU به وسیله‌ی كنراد آدنائر، اولین صدراعظم آلمان فدرال پس از جنگ جهانی دوم شكل گرفت. خط مشی خارجی این حزب مبتنی بر حمایت موثر از ناتو و همگرایی اروپایی بوده است. در دوران حكومت هلموت كهل، این حزب روند اتحاد مجدد دو آلمان را به مرحله‌ی اجرا درآورد.

با شكست حزب در انتخابات سال ‌١٩٩٨، حزب سوسیال دموكرات به رهبری گرهارد شرودر توانست قدرت را از آن خود كند. اتحادیه‌ی دموكرات مسیحی با توجه به برملا شدن حمایت‌های مالی غیرقانونی از فعالیت‌های حزبی‌اش هرچه بیشتر در نزد افكار عمومی موقعیت خود را از دست داد. هلموت كهل محور اصلی در این رسوایی بود اما وی هرگز فاش نساخت كه منشأ دو میلیون مارك (یك میلیارد یورو) كمك مالی به حزب كجا بوده است. در پی این رسوایی اوضاع به گونه‌ای پیش رفت كه ولفگانگ شیوبل در سال ‌٢٠٠٠ استعفای خود را از ریاست حزب اعلام كرد. وی جانشین كهل به عنوان رییس حزب شده بود. پس از استعفای شیوبل، خانم آنگلا مركل به ریاست حزب برگزیده شد.

اتحادیه‌ی اجتماع مسیحی حزب خواهر اتحادیه‌ی دموكرات مسیحی خوانده می‌شود و مركز فعالیت حزبی آن در باواریا می‌باشد. این حزب در سال ‌١٩٤٦ ایجاد شد و از حزب دموكرات مسیحی خصوصا بر سر مسایلی چون سقط جنین و مهاجرت بسیار محافظه‌كارتر است. از سال ‌١٩٦١ تا ‌١٩٨٨ ریاست این حزب را جوزف اشتراوس بر عهده داشت و از ‌١٩٨٨ تا ‌١٩٩٨ ریاست این حزب در اختیار تئو وایگل، وزیر دارایی دولت هلموت كهل بود. از سال ‌١٩٩٨ ریاست این حزب را ادموند استویبر، فرماندار باواریا بر عهده گرفته است. وی در انتخابات سال ‌٢٠٠٢ نامزد مشترك CDU و CSU برای احراز كرسی صدر اعظمی بود اما توسط شرودر شكست خورد. البته نكته‌ای كه شایان ذكر است این می‌باشد كه روابط بین CDU و CSU همیشه آرام و مستحكم نبوده است و در دوره‌ی كنونی هرچند خانم مركل به عنوان نامزد مشترك این دو حزب معرفی شده است اما بین وی و آقای استویبر تنش‌هایی وجود دارد.

سابقه‌ی حزب سوسیال دموكرات (SPD) به قرن ‌١٩ برمی‌گردد. SPD ابتدا یك حزب با مشرب ماركسیستی بود. در سال‌های اول جمهوری و ایمار (‌٣٣-۱۹۱۹) این حزب به بزرگ‌ترین حزب سیاسی آلمان تبدیل شد. با روی كار آمدن نازی‌ها اعضای این حزب تبعید شدند. در دوره‌ی پس از جنگ جهانی دوم، سیاست حزب سوسیال دموكرات بسیار متعادل شد و در سال ‌١٩٥٩ مشرب ماركسیستی خود را كنار گذاشت. در پی این امر مخالفت خود را با عضویت آلمان در جامعه‌ی اقتصادی اروپا و ناتو كنار گذاشت و استراتژی اقتصاد بازار اجتماعی را سرلوحه خود قرار داد. با گرایش حزب به چپ میانه، رهبرانی نظیر ویلی برانت و هلموت اشمیت حمایت‌های قابل توجهی را به خود جلب كردند. این حزب از سال ‌١٩٦٦ تا ‌١٩٦٩ توانست به عنوان حزب متحد دو حزب CDU و CSU در حكومت شركت داشته باشد. از سال ‌١٩٦٩ تا ‌١٩٨٢ این حزب با حزب دموكرات آزاد (FDP) به عنوان متحد خود توانست قدرت را در آلمان از آن خود كند. از سال ‌١٩٨٢ تا ‌١٩٩٨ یعنی به مدت ‌١٦ سال این حزب به عنوان حزب اپوزیسیون آلمان فعالیت می‌كرد. در سال ‌١٩٩٨ حزب سوسیال دموكرات به رهبری گرهارد شرودر توانست پیروزی مسلمی كسب كند و با ائتلاف سبزها دولت را در اختیار بگیرد. ائتلاف سرخ - سبز در سال ‌٢٠٠٢ مجددا پیروزی را از آن خود كرد. سبزها (The Greens) حیات خود را در قالب ائتلافی نه چندان مستحكم از گروه‌های محلی حمایت از محیط زیست آغاز كردند اما تا سال ‌١٩٨٠ فعالیت خود را در قالب یك حزب سیاسی فدرال سازماندهی نكردند. این حزب موضوعات مرتبط با حمایت از محیط زیست را در صدر برنامه‌های خود قرار داده است و بر صلح‌جویی، مخالفت با سلاح‌های هسته‌یی و عضویت در ناتو تاكید دارد. سبزها موفق شدند در سال ‌١٩٨٣ و به تبع آن در ‌١٩٨٧ پنج درصد آرای ماخوذه را از آن خود كنند و در نتیجه در پارلمان آلمان كرسی داشته باشند. در سال ‌١٩٩٨ سبزها به عنوان متحد كوچك حزب سوسیال دموكرات تجربه‌ی حضور در حكومت را نیز به دست آوردند. تا این سال سبزها كانون‌های تمركز و توجه خود را از موضوعات صرفا مربوط به محیط زیست و صلح‌جویی به موضوعات سیاسی وسیع‌تری گسترش داده بودند. در این حزب شكاف‌هایی رخ داده است. مداخله نظامی در كوزوو و افغانستان خشم برخی از اعضای این حزب را كه به ریشه‌های صلح‌جویی حزب وفادار مانده‌اند، برانگیخت. هردو مداخله نظامی مورد حمایت یوشكا فیشر، وزیر امور خارجه سبز آلمان كه یكی از چهره‌های سیاسی مردمی آلمان است، بوده‌اند. حزب دموكراتیك آزاد متشكل از لیبرل‌هایی است كه از اقتصاد بازار آزاد و كاهش مداخله‌ی دولت حمایت می‌كنند. این حزب در سال ‌١٩٤٨ شكل گرفت، اگرچه سابقه گروه‌ها و احزاب لیبرال كوچك‌تری را كه FDP جانشین آنها گشته است می‌توان به قرن ‌١٩ بازگرداند. در دهه‌ی ‌١٩٥٠ حمایت‌های خوبی از سوی گروه‌های مشاغل آزاد، محافظه‌كاران شهرهای كوچك و برخی كشاورزان از این حزب به عمل آمد، اما حوزه حمایت از این حزب به كارگران یقه سفید نیز گسترش یافت. این حزب هرگز از چنان قدرتی برخوردار نبوده كه حزب سوسیال دموكرات یا اتحادیه‌ی دموكرات مسیحی را به چالش بكشد اما نقش برجسته‌ای در زندگی سیاسی آلمان به عنوان یك متحد موثر هرچند كوچك داشته است. در دهه‌ی ‌١٩٩٠ حمایت‌ها از این حزب كاهش یافت و در انتخابات سال ‌٢٠٠٢ زمانی كه یورگن مولمان، معاون این حزب جزوه‌ای در حمایت از یهودستیزی منتشر كرد جنجالی به‌پا شد. مولمان مجبور شد حزب را ترك كند و در مه ‌٢٠٠٢ خودكشی كرد. از آن پس FDP بیشتر بر انجام اصلاحات اقتصادی در آلمان تاكید دارد. حزب چپ (The Left Party) اتحاد سیاسی جدیدی است كه اوایل سال جاری میلادی از تركیب حزب سوسیالیسم دموكراتیك (PDS) با حزب جدید كار و عدالت اجتماعی (WASG) تشكیل شد. این احزاب در بیانیه‌ی مشتركی كه منتشر كردند موافقت كردند در انتخابات‌ها علیه یكدیگر به رقابت نپردازند. این حزب مشكلات آن‌چنانی ندارد چرا كه حامیان و طرفداران حزب سوسیالیسم دموكراتیك عمدتا در شرق آلمان و طرفداران حزب كار و عدالت اجتماعی بیشتر در غرب آلمان هستند. حزب سوسیالیسم دموكراتیك (PDS) جانشین حزب پیشین اتحاد سوسیالیست آلمان (SED) است. SED حزب حاكم آلمان در جمهوری دموكراتیك آلمان شرقی بود. حزب PDS می‌تواند یك پنجم (‌٢٠ درصد) آرای شرق آلمان را از آن خود كند در حالی كه حمایت از آن در غرب آلمان حدود یك درصد است. در انتخابات سال ‌٢٠٠٢ این حزب ‌٩/١٦ درصد آرای شرق آلمان و ‌١/١ درصد غرب آلمان را از خود كرد و در سطح ملی مجموعا ‌٤ درصد آرا را توانست به خود اختصاص دهد. اگرچه حداقل آرا برای داشتن كرسی در پارلمان ‌٥ درصد است اما دو تن از نامزدهای آن با توجه به كسب اكثریت آرا به صورت انفرادی در حوزه‌های انتخابیه خود، موفق به كسب كرسی در پارلمان شدند. بنابراین، این حزب دو كرسی در پارلمان داشت. رهبر این حزب گریگو گیزی كه چهره‌ای مردمی است می‌باشد. WASGدر جولای ‌٢٠٠٤ پا به عرصه‌ی حیات نهاد و توانست در ژانویه ‌٢٠٠٥ به عنوان یك حزب رسمی به ثبت برسد. در اولین تجربه‌ی خود برای حضور در انتخابات محلی در مه ‌٢٠٠٥ توانست ‌٢/٢ آرا را از آن خود كند. این حزب با آن‌چه كه خود "اجماع نئولیبرال" احزاب بزرگ‌تر می‌نامد، مخالف است. چهره‌ی اصلی این حزب كه از جمله رقبای شرودر است اسكار لافونتاین می‌باشد. سه حزب دیگردر آلمان فعال هستند؛ اتحادیه مردم ناسیونالسیت آلمان (DVU)، حزب نئونازی ناسیونال دموكراتیك (NPD) و جمهوری‌خواهان. NPD و DVU در انتخابات ایالتی در ‌٢٠٠٤ موفقیت‌هایی داشتند. مثلا NPD موفق شد ‌٢/١٩ آرا را در ساكسونی و DVU توانست ‌١/٦ آرا را در براندنبرگ از آن خود كند. البته این دو حزب قبلا با هم توافق كرده بودند در این ایالات رقیب یكدیگر نباشند. هیچ‌یك از این سه حزب در پارلمان كرسی نداشته‌اند و بعید به نظر می‌رسد در انتخابات فعلی نیز بتوانند حداقل ‌٥ درصد آرا را از آن خود كند.