سلا مت فدای زیبایی ظاهری

بررسی مسأله رواج استفاده افراطی از لوازم آرایشی در کشور

خداوند زیباست، زیبایی را دوست دارد و خالق زیبایی‌هاست. تمام زیبایی‌های خلقت الهی، در خلقت انسان تجلی و تبلور یافته است، طوری که حتی در قرآن مجید آمده است خداوند پس از آفرینش انسان، این اشرف مخلوقات و زیباترین پدیده جهان هستی، خود را ستوده و با عبارت <فتبارک‌الله احسن الخالقین>، خود را، بهترین آفرینندگان خواند و این خلقت را به خود تبریک گفت.

اما... همین انسان زیبا که مورد ستایش فرشتگان و مورد حسادت شیطان قرار گرفت، گویا به همان اندازه زیبایی که خداوند برایش مقرر داشته بود، رضایت نداد، و از آنجا که طبق گفته قرآن، انسان موجودی گمراه، غرق در جهالت، خسران و زیانکاری است، هوس کرد که از آنچه خداوند او را آفریده نیز، زیباتر و مطلوب‌تر باشد. پس از همان موقع که انسان قبل از ساخته شدن آینه، تصویر خود را در سطح آبهای ساکن برکه‌ها، تماشا کرد، دلش خواست که زیباتر شود. و بدینگونه است که گفته می‌شود، تاریخچه اقدام انسان به زیباتر کردن خود، قدمتی به اندازه قدمت آفرینش انسان دارد. پس انسان کوشید روز به روز زیباتر شود، و در این راه دست به ابتکارات و ابداعاتی زد، لباس، زیورآلات و... سپس لوازم آرایشی از گل و برگ و ریشه گیاهان درست کرد، و سرانجام به ساخت و تولید لوازم آرایش شیمیایی و کارخانه‌ای روی آورد. و امروزه یکی از پرفروشترین محصولات که در اطراف و اکناف دنیا تولید می‌شود، لوازم و وسایل آرایشی و زیبایی است. با آنکه بسیاری از این لوازم، زیان‌های، گاه جبران ناپذیری برای سلامت انسان دارند، بشر قدم از این هم بالاتر گذاشته و برای زیباتر شدن، اقدام به عمل جراحی زیبایی متنوعی نیز می‌کند که خیلی از آنها، اقداماتی مرگبار شمرده می‌شوند. یکی از انجمن‌های زنان انگلیسی که طرفدار استفاده افراطی از وسایل آرایشی و اقدامات زیباسازی زنان هستند، شعاری درست کرده‌اند و می‌گویند: <بکش، اما زیباترم کن!>

● علل پرفروش بودن لوازم آرایشی‌

باتوجه به اینکه سن ازدواج در کشور ما بالا رفته است، استفاده از لوازم آرایشی دیگر نه سن خاصی می‌شناسد و نه قشر خاصی. امروزه اکثر دختران و بانوان ایرانی استفاده از لوازم آرایشی را جزو لاینفک زندگی خود می‌دانند این تمایل باعث شده کشورمان تبدیل به سومین مصرف کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه و طبق آمار نهادهای ناظر بین‌المللی، هفتمین واردکننده لوازم آرایشی در جهان شود. سالانه حدود یک میلیارد دلار فرآورده آرایشی و بهداشتی در ایران مصرف می‌شود. از سویی در دسترس بودن لوازم آرایشی و بهداشتی تقلبی که بیشتر با قیمتی بسیار پایین‌تر از انواع استاندارد به فروش می‌رسند، و از سوی دیگر به ۱۵ سال رسیدن سن مصرف لوازم آرایش در کشور، موجب افزایش شیوع بیماری‌های پوستی، عفونی و اختلافات بهداشتی شده است. این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته تمایل به آرایش بیشتر در بین زنان مسن دیده می‌شود، زیرا طراوت و شادابی پوست در کهنسالی از بین می‌رود.

کارشناسان مواد بهداشتی و آرایشی معتقدند: حجم بالای خرید و فروش و تنوع این کالاها از دو جهت نیاز به نظارت جدی دارد. نخست آنکه کالاهای یاد شده مصرف انسانی دارند و مصرف‌کنندگان آنها رو به افزایش‌اند، و دوم آنکه طبق تحقیقات برای پوست آثار سویی بر جای می‌گذارند.

● دلایل استفاده‌

برخی از کارشناسان رفتارشناسی بر این عقیده‌اند که آرایش بیش از حد دختران جوان به دلیل کمبود اعتماد به نفس در آنها است، و برخی دیگر سبب آن را برگرفته از فرهنگ‌های وارداتی می‌دانند.

کارشناسان و متخصصان روانپزشکی معتقدند: مصرف زیاد لوازم آرایشی در ایران به‌ویژه در بین دختران جوان و نوجوان را نمی‌توان به یک مشکل روانی نسبت داد، بلکه این موضوع یک فرهنگ وارداتی و غیربومی است.

این متخصصان مورد توجه قرار گرفتن را در همه افراد به ویژه جوانان امری طبیعی می‌دانند ولی معتقدند بسته به اینکه نیازها و خواسته‌های فرد در زندگی تا چه حد برآورده شود و به چه سمت و سویی متمایل شود، عادتهای خاصی را می‌پذیرد. همه اینها برمی‌گردد به اینکه چقدر برای جوانان برنامه‌ریزی و تعیین بودجه شده و چند مرکز فرهنگی و ورزشگاه برای آنها درست شده است.

اینها نکاتی است که به حیطه روانپزشکی مربوط نیست اما فرهنگ و عادت‌های جامعه به ویژه جوانان را شکل می‌دهد. اما آنچه به روانپزشکی مربوط می‌شود این است که باید خواسته‌ها، تمایلات و انرژی بسیار زیاد نسل جوان را عاقلانه به سوی هدف درست هدایت کرد. با اعمال فشار و دستور نه تنها هیچ کار مثبتی صورت نمی‌گیرد بلکه جنبه‌های منفی نیز گسترده‌تر می‌شوند.

رئیس انجمن روانپزشکان ایران در گفتگویی اظهار کرده است که استفاده زیاد از لوازم آرایشی یک بیماری نیست، بلکه یک علامت است که باید همه اهل علم اعم از علمای دینی و جامعه‌شناسان آن را تجزیه و تحلیل کنند. این موضوع مانند سیگار کشیدن یک علت نیست بلکه یک معلول است که می‌تواند عوامل زیادی داشته باشد که ریشه آن جامعه‌شناختی است. اما برخی دیگر از متخصصان علوم روانپزشکی نظر دیگری دارند. آنان معتقدند همه کارهای انسان ریشه روانی دارد و آرایش زیاد هم به طور قطع ریشه‌های روانی متعددی می‌تواند داشته باشد که منشا همه آنها را می‌توان در نیاز به جلب توجه، جستجو کرد. حتی کسانی که می‌گویند برای دل خودم اینگونه آرایش می‌کنم هم به دنبال جلب توجه هستند وگرنه چرا شبها در هنگام خواب اینگونه آرایش نمی‌کنند و آرایش آنها در روز و در خیابان است.

این گروه از متخصصان با بیان اینکه آرایش زیاد در ایران دلایل اجتماعی هم دارد می‌افزایند: دلیل اصلی نیاز به جلب توجه بیش از حد، کمبود اعتماد به نفس است. گاهی وقت‌ها فرد در درون خود نقصی دارد. به طور مثال احساس می‌کند بینی بزرگی دارد و خودش را زیبا نمی‌داند یا صورتش زرد و نزار است یا پلکش آویخته است به همین دلیل تلاش می‌کند با آرایش زیاد این نقایص را برطرف کند. به همین دلیل است که عملی مانند عمل بینی در کشور ما بسیار زیاد است. وگرنه خانمی که صورت خود را تمیز می‌کند یا یک آرایش ملایم دارد تنها یک نیاز طبیعی خود را برآورده کرده است. یکی دیگر از مشکلات روانی احساس نقص در بدن است. پیامد این مشکل جلب توجه بیش از حد است و فرد سعی می‌کند تمام اجزای صورت خود را به گونه‌یی دیگر نمایش دهد. در بیشتر موارد کسانی که به آرایش‌های تند می‌پردازند این مشکل را دارند زیرا آرایش‌های تند و یا آرایش‌هایی با سبکهای خاص و غیرمعمول حالت نمایشی دارد و بیشتر یک علامت است.

روانپزشکان عقیده دارند نیاز به جلب توجه بیشتر ریشه‌های خانوادگی دارد و ممکن است فرد در خانواده مورد توجه قرار نگرفته باشد به همین دلیل سعی می‌کند توجه جامعه را به ازای آن، به خود جلب کند. البته جلب توجه یک نیاز عادی در هر فردی است اما زمانی که این نیاز بیش از اندازه شود حالت بیماری می‌گیرد و به صورتهای غیرمعمول خود را نشان می‌دهد.

آرایش زیاد می‌تواند دلیل بر این موضوع باشد که هر چه فرد را از چیزی منع کنیم به آن حریص‌تر می‌شود. بنابراین وقتی جامعه مساله‌ای را تابو بداند و نسبت به آن حساس باشد برخی افراد به آن موضوع و تابو گرایش بیشتری پیدا می‌کنند. البته باید بررسی کرد که فرد در کدام مرحله از زندگی دچار این نقص می‌شود. به طور نمونه نیازهای عاطفی نباید سرکوب شوند زیرا از جای دیگر سر بر می‌آورند. اگر نیاز به جلب توجه که ویژگی هر انسانی است برطرف نشود، ریشه‌های عمیق‌تری می‌یابد بنابر این باید پایه‌های خانواده قوی شود و ارگانهای اجتماعی نیز از فشار زیاد بر جوانان خودداری کنند چرا که ممکن است به پیامدهایی همچون اختلال شخصیت بینجامد.

● لوازم تقلبی‌

ولی مشکلات استفاده زیاد از لوازم آرایش به همین جا ختم نمی‌شود. استفاده بیش از حد از لوازم آرایش به ویژه لوازم آرایش تقلبی در کشور ما فراوان وجود دارد و تهدیدی برای سلامت افراد است.

پژوهشگران علوم پزشکی بالینی با اشاره به اینکه مصرف لوازم آرایشی بخصوص انواع تقلبی آن می‌تواند عامل تخریب پوست باشد، می‌گویند: سلامت پوست شهروندان به‌خصوص زنان در هر رده سنی مورد تهدید این نوع لوازم بهداشتی است.

این تاثیرات به صورت پیرشدگی پوست، بروز چروکیدگی در ناحیه پیشانی و چین خنده، کم‌کم آغاز می‌شود اما در کمال تاسف بانوان با دیدن آثار مذکور به خاطر پوشاندن چین و چروک‌ها از مواد آرایش بیشتری استفاده می‌کنند که همین امر سبب ضربه و آسیب بیشتر به پوست آنان می‌شود.‌

متخصصان در رابطه با استفاده از کرمهای آرایشی می‌گویند: این کرم‌ها ۲۹۶ عارضه در افراد ایجاد می‌کنند که یکی از آنها جوش است. به همین دلیل بهتر است مردم به سوی استفاده ازکرم‌های مرطوب‌کننده و ضدآفتاب هدایت شوند.‌

استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی پدیده‌یی روانی و اجتماعی است و بر متولیان امر است که با بازبینی رفتارها و نحوه برخورد با مسائلی از این دست از گسترش بیش از پیش این پدیده، جلوگیری کنند.

● لوازم بهداشتی و آرایشی مجاز

دانشگاه علوم پزشکی ایران از تمام شهروندان خواسته است تا جهت حفظ سلامت و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مختلف پوستی، از خرید هرگونه اقلام آرایشی و بهداشتی بدون پروانه ساخت معتبر و مجوز ورود از وزارت بهداشت، خودداری کنند. این دانشگاه بر ممنوعیت خریدوفروش لنزهای رنگی جهت مصارف زیبایی و مایع شست و شوی لنز در فروشگاههای عرضه مواد آرایشی و بهداشتی هم تاکید دارد. این درحالی است که براساس ماده ۱۱قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی لازم است تا مشخصات نام فرآورده، شماره پروانه ساخت و سری ساخت، حجم با وزن خالص، تاریخ تولید و انقضاء ترکیبات مواد تشکیل‌دهنده، نشانی کارخانه تولیدکننده و شرایط نگهداری روی بسته‌بندی کلیه اقلام ساخت داخل به صورت فارسی، خوانا و مشخص نوشته شده باشد.

افرادی که بیشتر تمایل دارند از محصولات آرایشی اصلی یا به اصطلاح <اورجینال> استفاده نمایند و فکر می‌کنند که بر روی بدنه این لوازم حتی یک کلمه فارسی هم پیدا نمی‌شود، باید بدانند که سخت در اشتباهند، چرا که وجود برچسب‌های فارسی‌نویس روی لوازم آرایشی و بهداشتی در واقع به نوعی تایید این محصولات از سوی وزارت بهداشت است. این کار در واقع تمهیدی برای پیشگیری از فروش انواع تقلبی و تاریخ مصرف گذشته نیز به شمار می‌آید.‌

باید بدانیم که مواردی همچون شماره ثبت، شماره بهره‌برداری و بارکد به هیچ عنوان نشانه مجوز تولید بهداشتی نیست و مواد آرایشی و بهداشتی به طور حتم باید دارای پروانه ساخت با مجوز رسمی ورود از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد. نکته دیگری که در مورد محصولات آرایشی و بهداشتی وجود دارد، این است که بروشوری در قالب راهنما داخل بسته‌ها قرار می‌دهند و توجه به اطلاعات موجود در آنها کمک بسیاری به مصرف به جا، اندازه و مناسب این محصولات می‌کند. مطالعه این راهنما سبب می‌شود تا جلوی استفاده‌های اشتباه به دلیل نام‌های مشابه گرفته شود.‌

البته بیشتر محصولات آرایشی به صورت دستفروشی در سطح شهر عرضه می‌شوند و جمع‌آوری آنها مشکل است، بنابراین بهترین روش این است که به مردم این آگاهی داده شود که از این لوازم آرایشی فاقد مجوز از وزارت بهداشت استفاده نکنند.

برطبق گفته‌های برخی از فروشندگان لوازم آرایشی، در حال حاضر لوازم آرایشی مثل کرم‌پودر، پن‌کیک و ریمل بیشترین فروش را دارند و تفاوت قیمت بین محصول واقعی و انواع تقلبی در مورد مارک‌های معروف گاهی تا دهها هزار تومان هم می‌رسد. البته در مواردی هم اختلاف قیمت انواع تقلبی با اجناس اصلی آنقدر نیست که اساس برای قضاوت تلقی شود، چرا که اجناس تقلبی گاهی با چنان دقتی در طراحی و شکل بسته‌بندی درست می‌شوند که تنها اهل فن آن را تشخیص می‌دهند و با وجود این همین اهالی فن معتقدند که مهم‌ترین علامت شناسایی اجناس تقلبی، طرز بسته‌بندی آن است، زیرا هر چقدر هم بسته‌بندی محصولات تقلبی با مهارت انجام شود، به دلیل آنکه می‌خواهند تولید چنین محصولاتی کم‌هزینه باشد، قوطی‌های بسته‌بندی آن از کیفیت پایین‌تری برخوردار است و روی بسته‌بندی مواردی نوشته شده که حتی در کاتالوگ داخلی آن نوشته نشده است.‌

● دستفروشان لوازم بهداشتی‌

هرگاه در خیابان‌های شلوغ و پرتردد عبور می‌کنیم، منظره زشت بساط دستفروشان دوره‌گرد را در کنار خیابان‌ها می‌بینیم. در بین آنان از همه بیشتر فروش لوازم آرایشی و بهداشتی به چشم می‌خورد که با قیمت‌های بسیار کم اما با مارک‌های معروف دنیا به فروش می‌رسند. گاهی اوقات اجناس به قیمت یک دهم ارزش واقعی مارک اصلی فروخته می‌شوند. ازدحام بانوانی که مشت مشت لوازم آرایشی و بهداشتی از این دستفروشان می‌خرند قابل توجه است. از آن بدتر اینکه خیال می‌کنند عجب سودی کرده‌اند.‌

سرپرست دادسرای مبارزه با قاچاق کالا و ارز چندی قبل اعلام کرد: مواد آرایشی و بهداشتی بیشترین پرونده‌های قاچاق را تشکیل می‌دهند.

حال آنکه این حجم از قاچاق درحالی انجام می‌شود که با توجه به قانونمند شدن مناطق آزاد و ورود اقلام آرایشی و بهداشتی در لیست وزارت بازرگانی از چند سال پیش، وزارت بهداشت نظارت مستقیم روی این اجناس را آغاز کرده است. این وزارتخانه با درج شماره مجوز ورودی فارسی به لوازم آرایشی و بهداشتی وارداتی، به مصرف‌کنندگان مورد تایید بودن آنها را اطمینان می‌‌دهد. اما به رغم این موضوع هنوز هم خریدوفروش لوازم آرایشی، عطر و ادکلن به شکل دستفروشی و غیراستاندارد رایج و پرطرفدار است.‌

اینکه کشور ما سومین مصرف‌کننده لوازم آرایش در خاورمیانه است خبر تازه‌ای نیست، اما باید دانست که بنابر آمارهای غیررسمی، ۲۵ تا ۳۰‌درصد کل این محصولات تقلبی و غیراستاندارد هستند که از افغانستان، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج‌فارس، از طریق قاچاق و تجارت به اصطلاح <چمدانی> وارد کشور می‌شوند.‌

لوازم آرایشی تقلبی که توسط دستفروشان در تهران عرضه می‌شوند، بیشتر از مرزهای غربی کشور خاصه استان کردستان وارد بازارها می‌شوند. با جرات می‌توان گفت از تمام مارک‌های مرغوب، نوع تقلبی آن ساخته و وارد بازار شده است، که البته با قیمتی بسیار ارزانتر به فروش می‌رسد.‌

● پرهیز از خرید کالاهای تقلبی‌

هرچند بر عرضه کالاهای بهداشتی نظارت بیشتری صورت می‌گیرد، اما هنوز هم قاچاق و تقلب در این محصولات دغدغه مردم و پزشکان پوست است. از این رو برای تشخیص اجناس غیراستاندارد قبل از تهیه محصولات آرایشی بهتر است با پزشک یا داروسازی مورد وثوق مشورت کرد تا برحسب نوع و جنس پوست مواد مناسب توصیه شود.‌

باید کالای مصرفی خود را از داروخانه‌ها و مراکز خرید معتبر تهیه کرد و در موقع خرید به رقم بارکد ثبت شده دقت داشت تا سه رقم اول آن با نشان کشور هماهنگ بوده و از سوی مراکز بهداشت تایید شده باشد. طبق اظهارات یکی از فروشندگان لوازم آرایشی: تا چند سال پیش، عرضه محصولات تقلبی به حدی بود که می‌توان ادعا کرد بیش از پنجاه درصد محصولات آرایشی تقلبی و دست‌ساز بود. این محصولات علاوه بر کشورهای همسایه در کارگاههای زیرزمینی داخلی نیز تولید می‌شد، اما در حال حاضر به دلیل نظارت بیشتر متولیان بهداشت جامعه که به‌طور معمول هرسه ماه یکبار برای نظارت سرکشی می‌کنند، این معضل تا حدودی کاهش یافته است.‌

رواج گسترده استفاده از لوازم آرایشی در جامعه و آثار و عواقب آن نگرانی‌هایی را در پی داشته است.

در کنار لوازم آرایشی معتبر داخلی و خارجی، حجم گسترده‌ای از لوازم آرایشی تقلبی وارداتی و یا تولید شده در برخی کارگاههای غیرمجاز داخلی، سلامتی مردم را در معرض خطر قرار داده‌اند.

هرچند کنترل‌ها در سال‌های اخیر برای جلوگیری از تولید، واردات و فروش محصولات تقلبی آرایشی، تشدید شده اما همچنان خود مردم باید بیشترین دقت‌نظر را داشته باشند و از مصرف اینگونه محصولات اجتناب کنند.

در بخش پیشین گزارش <بررسی مساله رواج استفاده افراطی از لوازم آرایشی در کشور> ابعاد تولید، واردات و مصرف لوازم آرایشی و علل گرایش روزافزون جامعه به لوازم آرایشی مرور شد و به معضل عرضه محصولات تقلبی آرایشی پرداختیم. اینک عوارض افراط در استفاده از لوازم آرایشی بخصوص انواع تقلبی آن را بررسی می‌کنیم.‌

● عوارض لوازم آرایشی تقلبی‌

کشور ما یکی از رکوردداران مصرف لوازم آرایشی در جهان است و به اعتقاد کارشناسان، بخش عمده‌ای از لوازم آرایشی و بهداشتی مورد استفاده در کشور، مواد تقلبی و غیراستاندارد هستند. فروشندگان بازار تهران معتقدند که بیش از پنجاه درصد لوازم آرایشی و بهداشتی، کرم پودرها و مواد ساخت ریمل‌های آرایشی تقلبی است و افراد حرفه‌ای و سودجو با ترفندهای بسیار و از طریق افزودنی‌های غیرمجاز و انواع چربی که معلوم نیست از چه چیزی به دست آمده است، آنها را تولید کرده‌اند.

بیشتر خانواده‌ها به هنگام خرید از کیفیت و مواد اصلی ساخت این مواد اطلاعی ندارند.

براساس تحقیقی که روی سه هزار و پانصد خانم ۲۵ تا ۳۶ ساله انجام شده، لوازم آرایشی تقلبی و غیراستانداردی که گاهی به وسیله کشورهای چین، امارات و خاورمیانه تولید می‌شود، در بیش از ۴۰‌درصد خانم‌ها ایجاد عوارض پوستی می‌کند، به‌طوری که بیش از نیمی از این تعداد برای درمان، نیاز به یک متخصص پوست و تکمیل دوره‌های درمانی دارند. این لوازم آرایشی که به قیمت‌های بسیار پایین‌تر از نوع اصل و مرغوب آنها عرضه می‌شود، به‌طور معمول توسط دست‌فروشی‌ها و یا مغازه‌ها و لوازم آرایش‌فروشی‌هایی که چندان معتبر نیستند، به فروش می‌رسند.‌

کارشناسان پوست و مو با مضر دانستن مواد آرایشی بدون برچسب تایید شده توسط وزارت بهداشت اعلام کردند: لوازم آرایشی که در کنار خیابان‌ها، آلوده به گردوخاک و با قیمت‌های بسیار پایین فروخته می‌شود، به‌طور حتم قاچاق و غیراستاندارد، هستند.

کارشناسان به اثرات سوء مصرف لوازم آرایشی غیراستاندارد و غیربهداشتی اشاره می‌کنند و هشدار می‌دهند: حساسیت‌ها، اگزما و التهاب‌های پوستی از شایع‌ترین اثرات استفاده از لوازم آرایشی غیراستاندارد است که برای استفاده‌کنندگان چند برابر خریدی که کرده‌اند، هزینه درمانی خواهد داشت.

یکی از مسائل مهمی که مورد توجه قرار نمی‌گیرد استفاده از لاک‌های ناخن غیراستاندارد است که باعث اگزما روی پلک چشم می‌شود. زیرا تنها عضوی که به‌طور مستقیم با چشم ارتباط دارد انگشت است و با بودن لاک‌های غیراستاندارد و تقلبی روی ناخن‌ها، می‌تواند باعث مشکلات پوستی برای پلک چشم شود.‌

پزشکان همچنین نسبت به وجود سرب در برخی از لوازم آرایشی ابراز نگرانی می‌کنند. بسیاری از مواد آرایشی حاوی درصد بالایی سرب هستند، زیرا این ماده تاثیر زیادی در ماندگاری رنگ‌های آرایشی روی صورت دارد. هر‌چقدر سرب بیشتری در این مواد باشد، ماندگاری رنگ روی پوست طولانی‌تر می‌شود و این نکته برای آن دسته از زنانی که خواهان ماندگاری رنگ لوازم آرایشی هستند، نکته‌ای مهم محسوب می‌شود. یکی از آزمایش‌هایی که می‌توان انجام داد، این است که مقداری از رژ لب را روی دستتان بمالید، با یک انگشتر طلا روی آن را خراش دهید. اگر رنگ آن به مشکی تبدیل شد، در این صورت شما متوجه می‌شوید ماده آرایشی مورد مصرف حاوی سرب است. اما کارشناسان درحالی که معتقدند در فرصت بیشتری این موضوع باید از طریق شیمیدانان خبره و افراد مطلع مورد بررسی قرار گیرد، اعلام کردند: در رنگ‌های بکار رفته در شامپوها و رژها به‌طور ناخالص مقداری سرب وجود دارد. از عوارض سرب موجود در این مواد می‌توان به کم‌خونی، اثر سوء در استخوان و حتی تاثیر در هوش کودکانی که مادران آنها از این مواد استفاده می‌کنند، اشاره کرد. البته در لوازم آرایشی معتبر که مواد مصرفی در برگه کاتالوگ یا پشت ظرف اصلی آنها قید شده، سرب وجود ندارد. لوازم آرایشی و بهداشتی که حاوی سرب باشند، از سوی وزارت بهداشت برچسب فارسی تایید شده دریافت نمی‌کنند.‌

کارشناسان می‌گویند: استفاده از لوازم آرایشی و مواد محافظت‌کننده پوست، بخشی از عادات نظافتی و آرایشی روزانه بیشتر افراد است که البته برخی از آنان تا به حال مشکلات ناشی از مصرف این مواد را تجربه کرده‌اند. این مشکلات می‌تواند پس از چند بار استفاده از محصولات پیدا شود یا چند سال پس از استفاده خود را نشان بدهد. این عوارض به‌طور یقین در مواد آرایشی تقلبی بیشتر است و در نتیجه خطرهایی که مصرف آنها در پی خواهد داشت، شدیدترند. در کمال تاسف باید دانست که نود درصد لوازم آرایشی کشورمان وارداتی است و بیشتر آنها به صورت غیرمجاز وارد بازار مصرف کشور می‌شوند. بروز عوارض ناخوشایندی که در پی مصرف آنها به وجود می‌آید متنوع، متفاوت و بسیار شایع است. طی تحقیقات به عمل آمده بیشتر آنها نامرغوب هستند و مصرف‌کنندگان هم بدون توجه کافی به کیفیت مواد از آنها استفاده می‌کنند.‌

این درحالی است که مطالعات جدید پژوهشگران فرانسوی نشان می‌دهد حتی استفاده از مواد آرایشی، به ویژه محصولات سفیدکننده پوست معتبر و دارای مارک‌های شناخته شده، می‌تواند عوارض و مشکلات جدی برای مردان و زنان تیره‌پوست به همراه داشته باشد. علت اصلی این مشکلات وجود ماده‌ای به نام کلوبتازول است که البته در کشورهای پیشرفته آمریکایی و اروپایی استفاده از آن ممنوع شده است. اما تحقیقی که روی مردان و زنان آفریقایی در این زمینه انجام شد، نشان داد کم‌کاری غده فوق‌کلیوی، تجمع زیاد رنگدانه‌ها و کشیدگی پوست از علائم آن هستند. در واقع استفاده از محصولات روشن‌کننده پوست در میان تیره‌پوستان بیشتر نقاط جهان بسیار رایج است و عوارض جانبی مختلفی همچون آثار بدمنظره زخم روی پوست و مشکلات کل سیستم بدن را در پی دارد. استفاده از این محصولات در میان مصرف‌کنندگان به نوعی تبدیل به اعتیاد شده است.

بنابراین مطلع کردن آنها از ماهیت و عوارض جانبی استفاده از محصولات روشن‌کننده پوست به ویژه کلوبتازول، یک اصل ضروری است. هر چند در کشورهای صنعتی مانند فرانسه و آمریکا موارد معدودی از عوارض ناشی از استفاده از این محصولات گزارش شده است، اما به نظر می‌رسد با توجه به ورود غیرقانونی مواد آرایشی تقلبی به کشورمان، احتمال بروز این خطرات وجود دارد.‌

حساسیت شایع‌ترین عارضه استفاده از لوازم آرایشی تقلبی است. احساس سوزش و سوزن‌سوزن شدن در محلی که ماده آرایشی استفاده شده، شایع‌ترین شکایات مصرف‌کنندگان است. به‌طور معمول چنین افرادی به متخصص پوست مراجعه نمی‌کنند و خودشان از مصرف آن محصول خاص خودداری می‌کنند سایر علائم شایع عبارتند از: قرمزی، تورم، خارش و تاول‌های آبدار. عوارض جانبی دیگری که می‌تواند در اثر استفاده از لوازم آرایشی روی دهد شامل کهیر، عفونت پوست، عفونت ریشه مو، تغییر رنگ پوست، آکنه (جوش‌های غرور جوانی)، تغییر رنگ و صدمه به ناخن و مو است.‌

عطرها و مواد خوشبوکننده شایع‌ترین علت ایجاد حساسیت‌های پوستی در مواد آرایشی هستند. با توجه به قدمت برخی از کارخانه‌های خارجی در تولید مواد معطر و ادکلن و ناتوانی کارخانه‌های داخلی در رقابت با محصولات خارجی، این مواد مهم‌ترین اقلام بهداشتی قاچاق شده در کشور است.

رنگ مو یکی از بحث‌برانگیزترین اقلام آرایشی است. خطر حساسیت‌زایی رنگ‌های مو حتی در بهترین مارک‌ها وجود دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود که افراد قبل از استفاده از هر رنگ مویی، از آن تست پوستی انجام دهند و در صورت عدم ایجاد حساسیت اقدام به مصرف آن محصول نمایند.

ریزش مو بر اثر رنگ‌موهای غیرمجاز تبدیل به پدیده‌ای رایج شده است. در برخی موارد گزارش شده که فرد استفاده‌کننده از مواد رنگ‌موی غیرمجاز به سبب مصرف این مواد، پیاز موی سرش سوخته و باعث طاسی غیرقابل بازگشت شده است. حتی در برخی از موارد تاول‌هایی بر روی پوست به وجود آمده است.

بعضی از مواد آرایشی دارای مقداری روغن هستند که باعث بروز آکنه در پوست‌های مستعد می‌شوند. این مواد روغنی در لوازم آرایشی غیراستاندارد به میزان بسیار بالاتری می‌رسد، به همین دلیل ایجاد جوش‌های سرسیاه و آکنه از عوارض استفاده از لوازم آرایشی غیراستاندارد است.

برخی از بیماران بر اثر استفاده از مواد غیراستاندارد آرایشی دچار عدم تحمل مواد آرایشی شبیه آن نیز می‌شوند و به دنبال مصرف هرگونه ماده آرایشی احساس ناخوشایندی پیدا می‌کنند. عدم تحمل مواد آرایشی نادر است ولی در صورتی که ایجاد شود، می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد.

آفلاتوکسین‌ها مواد تولید شده توسط قارچ‌ها هستند که برای حیوانات و انسان‌ها سمی هستند. آفلاتوکسین ۱‌‌B شایع‌ترین نوع موجود و یکی از قوی‌ترین کارسینوژن‌ها (مواد سرطان‌زا) برای انسان محسوب می‌شود. مصرف آفلاتوکسین توسط انسان می‌تواند منجر به صدمات کبدی حاد شود. آزمایشات صورت گرفته بر روی مواد آرایشی غیرمجاز نشان‌دهنده آن بوده که میزان این ماده سمی در آنها بسیار بالاتر از حدمجاز است. این ماده به راحتی از روی پوست جذب بدن می‌شود.‌

● لنزهای خطرناک!

خرید و فروش انواع لنزهای رنگی و مایعات شست‌وشوی لنز در فروشگاههای عرضه مواد آرایشی و بهداشتی از موارد دیگری است که طبق اعلام دانشگاه علوم پزشکی ایران ممنوع شده است، زیرا لنزهای تماس رنگی گرچه ممکن است از نگاه مصرف‌کننده یک وسیله زیبایی و آرایشی محسوب شوند، اما وسیله‌ای طبی هستند و تجویز آنها توسط آرایشگران یا توزیع آن توسط داروخانه‌ها می‌تواند خطرناک باشد. البته خطرناکترین عارضه ناشی از استفاده از لنزهای نامناسب، به‌خصوص لنزهای نرم‌، ایجاد عفونت قرنیه است که نوعی از آن می‌تواند به سرعت عفونت کرده و حتی منجر به سوراخ شدن قرنیه و نابینایی شود. از عوارض دیگر می‌توان به انواع خراش‌های قرنیه اشاره کرد که این نیز خود می‌تواند منجر به عفونت شده و نسبت به چند لنز یا محلول نگهدارنده لنز ایجاد حساسیت کند.

نکته دیگری که در مورد خرید لنز از فروشگاههای لوازم آرایشی و حتی داروخانه‌ها، بدون مراجعه به چشم‌پزشک وجود دارد، بی‌بهره ماندن از توضیحات اولیه پزشکی است که هر فردی برای استفاده از لنز باید بداند. نحوه و مدت استفاده از لنز، طرز گذاشتن و برداشتن لنز از روی چشم و طریقه نگهداری آن مواردی هستند که در فروشگاهها، هیچگاه توضیح داده نمی‌شوند، چرا که اطلاعات فروشنده از خریدار نه تنها بیشتر نیست، بلکه در مواردی بسیار هم کمتر است.‌

● چه باید کرد؟

براساس بخشنامه‌های وزارت بهداشت، تولیدکنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی ایرانی باید استانداردهایی را در این زمینه رعایت کنند. حتی در مورد لوازم آرایشی خارجی همه شرکت‌های واردکننده، به شرطی می‌توانند جنس‌هایشان را وارد نمایند که مجوزهای لازم را داشته باشند و برای کسب مجوزهای لازم این شرکت‌ها باید به‌طور دقیق جزئیات اقلام وارد شده را از شرکت سازنده برای تسلیم به وزارت بهداشت دریافت دارند و یا در آزمایشگاههای وزارت بهداشت تجزیه و آنالیز شوند و در صورتی که مواد مضر نداشته باشند، توزیع شوند.

اگر درخصوص لوازم آرایشی و بهداشتی به دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور گزارش شود، در این صورت آنها با حکم قضایی این لوازم آرایشی را جمع‌آوری می‌کنند اما در غیر این صورت وزارت بهداشت هیچ مسئولیتی در این زمینه نخواهد داشت چرا که برای جمع‌آوری آن قوه قهری ندارد. وزارت بهداشت تنها وظیفه اطلاع‌رسانی به مردم در زمینه استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی دارای مجوز از این وزارتخانه را دارد. البته در بسیاری از موارد نیز اداره کل بهداشت محیط در صورت مشاهده محصولات غیربهداشتی، نسبت به جمع‌آوری این مواد آرایشی تقلبی اقدام می‌کند.

در انتخاب لوازم آرایشی باید دقت زیادی به خرج داد و تنها به صرف ارزانی، تن به استفاده از لوازم تقلبی و فاقد کیفیت نداد. زیرا در درازمدت هزینه‌های درمانی بسیار بیشتری برای تجدید سلامتی از دست رفته باید صرف کرد. کیفیت لوازم آرایشی ایرانی شاید نتواند با مارک‌های معروف دنیا رقابت کند، اما اگر به دنبال اجناس ارزان‌تری می‌گردیم، بهتر است از لوازم آرایشی ایرانی که تحت نظارت وزارت بهداشت بوده و از ایمنی لازم برخوردار است، استفاده کنیم.