بازگشت به دنیا برای جبران اعمال

در بسیاری از اوقات در زندگی بعد از انجام بعضی کارها , پشیمان می شویم خوشبختانه در اکثر موارد راه برگشت و اصلاح وجود دارد و می توانیم کمبود ها و کاستی ها را جبران کنیم اما این نکته را باید همیشه در خاطر داشته باشیم که این قانون , همیشگی و ثابت نیست

در بسیاری از اوقات در زندگی بعد از انجام بعضی کارها ، پشیمان می شویم . خوشبختانه در اکثر موارد راه برگشت و اصلاح وجود دارد و می توانیم کمبود ها و کاستی ها را جبران کنیم .اما این نکته را باید همیشه در خاطر داشته باشیم که این قانون ، همیشگی وثابت نیست .

یکی از مواردی که این قانون را نقض می کند ، عالم قیامت است ، به طوری که درقیامت، هیچ راه بازگشت واصلاحی وجود ندارد ؛ به عبارتی هرآنچه در این دنیا انجام دهیم ، بازتابش را در قیامت خواهیم دید و هیچ تغییر و بازگشتی برای اعمال وجود نخواهد داشت .

● سیمای سوره‏ی سجده‏

سوره سجده ، سی آیه دارد و در مکّه نازل شده است .

این سوره یکی از ۲۹ سوره‏ای است که با حروف مقطّعه آغاز و پس از آن از قرآن تجلیل شده است .

این سوره یکی از چهار سوره‏ای است که در آن آیه سجده‏ی واجب آمده است که به وقت خواندن یا شنیدن آن ، سجده کردن واجب است.

جایگاه هایی در قرآن که سجده واجب می شود :

در مجموع قرآن مجید در پانزده محل ، آیه سجده آمده است ، بعضی می گویند سجده در همه آنها مستحبّ است ولی بعضی سجده را در همه آنها واجب می‏دانند . به عقیده شیعه در چهار محل از آنها سجده واجب و در بقیه مستحبّ می‏باشد و آن چهار آیه عبارتند از : آیه پانزدهم از سوره سجده ، آیه سی هفتم از سوره فصلّت ، آیه شصت دوم از سوره و النجم ، آیه نوزدهم از سوره علق .

طبق حدیثی که در مجمع البیان آمده ، رسول اکرم (صلی اللَّه علیه و آله) هر شب قبل از خواب این سوره را با سوره‏ی مُلک تلاوت می‏فرمودند .

● محتوای سوره سجده

همانند دیگر سوره‏های مکّی، در این سوره نیز مباحث گسترده‏ای در مورد مبدأ و معاد و سرانجام کافران آمده است تا موجب تقویت ایمان مؤمنان و پایداری آنان در برابر فشار دشمنان گردد.

در آیه ۱۵، از رکوع و سجده به هنگام شب که مردم در خواب هستند ، به عنوان ویژگی مؤمنان راستین یاد شده و قرائت این آیه نیز سجده واجب دارد .

در حدیثی از امام جعفر بن محمد الصادق (علیهم السلام) چنین نقل شده : « هر کس سوره سجده را درهر شب جمعه بخواند، خداوند نامه اعمال او را به دست راستش می‏دهد، و گذشته او را می‏بخشد، و از دوستان محمد (صلی اللَّه علیه و آله) و اهل بیتش خواهد بود» فضیلت تلاوت سوره سجده‏

در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (صلی اللَّه علیه و آله) چنین آمده است : « من قرأ الم تنزیل و تَبارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ، فکانما احیا لیلة القدر : کسی که سوره " الم تنزیل" و " تبارک" را بخواند مانند آن است که شب قدر را احیا گرفته باشد .» (مجمع البیان ، جلد هشتم ، صفحه ۳۲۴)

در حدیث دیگری از امام جعفر بن محمد الصادق (علیهم السلام) چنین نقل شده : « من قرأ سوره السجدة فی کل لیلة جمعه اعطاه اللَّه کتابه بیمینه ، و لم یحاسبه بما کان منه ، و کان من رفقاء محمد (صلی اللَّه علیه و آله) و أهل بیته : هر کس سوره سجده را درهر شب جمعه بخواند ، خداوند نامه اعمال او را به دست راستش می‏دهد ، و گذشته او را می‏بخشد ، و از دوستان محمد (صلی اللَّه علیه و آله) و اهل بیتش خواهد بود.» (" مجمع البیان" ، جلد ۸ ، صفحه ۳۲۵)

از آنجا که در این سوره بحثهای گسترده‏ای از مبدء و معاد و مجازاتهای مجرمان در روز رستاخیز و درسهای هشدار دهنده‏ای مربوط به مؤمنان و کافران آمده است ، بدون شک تلاوت آن ، (ولی تلاوتی که سرچشمه اندیشه ، و اندیشه‏ای که مبدء تصمیم‏گیری و حرکت بوده باشد) می‏تواند آن چنان انسان را بسازد که مشمول این همه فضیلت و افتخار گردد و اثر بیدار کننده‏اش همچون احیاء شب قدر و نتیجه‏اش قرار گرفتن در صف اصحاب الیمین ، و رسیدن به افتخار دوستی پیامبر و آلش گردد .

● مأمور قبض روح

« قُلْ یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلی‏ رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ ؛ بگو: فرشته‏ی مرگ که بر شما گمارده شده، جانتان را می‏گیرد، سپس به سوی پرودگارتان برگردانده می‏شوید .» (سجده ۱۱)

کلمه‏ی « توفی » به معنای باز پس گرفتن کامل چیزی است . با توجّه به اینکه بدن مرده پس از مرگ در جای خود باقی می‏ماند ، پس مراد از گرفتن به طور کامل ، گرفتن روح است که حقیقت انسان است که اگر رفت ، انسان به طور کامل رفته است .

قرآن درباره‏ی شیوه‏ی قبض روح ، سه تعبیر دارد :

الف) در یک جا می‏فرماید : فرشتگان ، جان و روح آدمی را می‏گیرند : «تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ» (نحل، ۲۸)

ب) در آیه‏ی مورد بحث ، مأمور قبض روح را فرشته‏ای به نام ملک الموت معرّفی کرده است.

ج) در آیه‏ی ۴۲ سوره زمر این کار را به خداوند نسبت می‏دهد : «اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ»

در جمع این سه آیه شاید بتوان گفت : فرشتگان ، روح را می‏گیرند و آن را به ملک الموت تحویل می‏دهند و او به خدای متعال تحویل می‏دهد . چنان که امام صادق (علیه السلام) در پاسخ این سؤال که در اطراف جهان افراد زیادی در آنِ واحد می‏میرند ، چگونه ملک الموت در یک‏لحظه در همه جا حضور دارد ؟

فرمودند : او یارانی از فرشتگان دارد که روح مردم را از اطراف می‏گیرند ، سپس ملک الموت ارواح را از فرشتگان تحویل می‏گیرد . (تفسیر نور الثقلین‏)

شاید هم درجات مردم سبب تفاوت قبض روح آنان می‏شود به این معنا که مردم عادی را فرشتگان ، مردم با تقوا را ملک الموت و اولیای خدا را خداوند قبض روح می‏کند .

« قُلْ یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلی‏ رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ ؛ بگو: فرشته‏ی مرگ که بر شما گمارده شده، جانتان را می‏گیرد، سپس به سوی پرودگارتان برگردانده می‏شوید» برداشت هایی از آیه :

۱) شبهات را بدون پاسخ نگذارید :«قالُوا ... قُلْ»

۲) حقیقت انسان روح اوست ، همین که روح قبض شد گویا انسان قبض شده است : «یَتَوَفَّاکُمْ»

۳) فرشتگان از انجام مأموریّت ، شانه خالی نمی‏کنند : «مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ»

۴) کار فرشتگان ، طبق مأموریّتی است که به آنان واگذار شده است : «وُکِّلَ بِکُمْ»

۵) مرگ انسان و دفن او ، گامی برای زنده شدن اوست ، همان گونه که دفن بذر گامی برای سبز شدن می باشد : «ثُمَّ إِلی‏ رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ»

۶) همان خدایی که جان‏ها را می‏گیرد ، روزی با یک اراده ، همه انسان‏ها را به سوی خود «تُرْجَعُونَ»

● چه صحنه‏ی دلخراشی!!

« وَ لَوْ تَری‏ إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناکِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ ؛ و (چه صحنه‏ی دلخراشی است) اگر ببینی مجرمان را هنگامی که نزد پروردگارشان سرهای خود را به زیر افکنده (می‏گویند:) پروردگارا! دیدیم و شنیدیم (آنچه را وعده کرده بودی) ، پس ما را (به دنیا) بازگردان تا کار نیکو انجام دهیم، همانا ما به یقین رسیدیم .» (سجده ۱۲)

گرچه در این آیه، مجرمان تقاضای بازگشت به دنیا و انجام عمل صالح دارند ، امّا چنان که در آیه ۲۸ سوره‏ی انعام می‏خوانیم : آنها اگر به دنیا نیز برگردند باز تخلّف خواهند کرد : « وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ »

و (چه صحنه‏ی دلخراشی است) اگر ببینی مجرمان را هنگامی که نزد پروردگارشان سرهای خود را به زیر افکنده (می‏گویند:) پروردگارا! دیدیم و شنیدیم (آنچه را وعده کرده بودی) ، پس ما را (به دنیا) بازگردان تا کار نیکو انجام دهیم، همانا ما به یقین رسیدیمپیام‏های آیه :

۱) سرکشی امروزِ مجرمان، سرافکندگی فردای قیامت را در پیش دارد، و این مایه‏ی تسلّی پیامبر و مؤمنان است : «وَ لَوْ تَری‏»

۲) قیامت ، روز سرافکندگی و شرمندگی مجرمان است : «الْمُجْرِمُونَ ناکِسُوا رُؤُسِهِمْ»

۳) روز قیامت، روز اقرار است : «رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا»

۴) روز قیامت ، روز کشف حقایق و باز شدن چشم‏ها و گوش‏ها است . (کسانی که چشم و گوش خود را بر دیدن و شنیدن حقّ بسته بودند ، در آن روز می‏گویند: «أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا»

۵) آنچه در قیامت سبب نجات است ، تنها عمل صالح است که جای انجام آن تنها در دنیا می باشد : «فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً»

۶) دلیل جرم و گناه ، باور نداشتن قیامت است : (آن جا می‏گویند: «إِنَّا مُوقِنُونَ» ولی چه سود؟)

● نتیجه گیری

بنا بر آیات قرآن کریم ، روح آدمی دارای اصالت و استقلال بوده و باقی است و در قیامت همین روح با ملحق شدن دوباره به جسم ، برانگیخته خواهد شد .

پس کاری انجام ندهیم که در روز قیامت سرافکنده بوده و از فرط پشیمانیاز انجام بعضی از کارها ، سرهایمان را به زیر انداخته و خجالت زده باشیم .

آمنه اسفندیاری

منابع:

۱- تفسیر نور، ج۹

۲- تفسیر احسن الحدیث، ج۸

۳- تفسیر نمونه ، ج۱۷

۴- تفسیر نور الثقلین‏

۵- " مجمع البیان"، جلد ۸ ، صفحه ۳۲۵