آیا همه قرآن , همان اوایل بعثت بر پیامبر نازل شده است نزول دفعی

یکی از آیاتی که در قرآن برای اثبات نزول دفعی , به آن استناد میشود آیه ۱۱۴ سوره طه می باشد

آیا همه قرآن ، همان اوایل بعثت بر پیامبر نازل شده است ؟ ( نزول دفعی )

یکی از آیاتی که در قرآن برای اثبات نزول دفعی ، به آن استناد میشود آیه ۱۱۴ سوره طه می باشد :

وَ لَاتَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن یُقْضَی إِلَیْکَ وَحْیُهُ وَ قُل رَّبِّ زِدْنِی عِلْمًا

«در ( خواندن ) قرآن ـ پیش¬از آنکه وحیش به¬سوی تو انجام پذیرد ـ شتاب مکن و بگو خدای من ، مرا دانش افزای»

در تفسیر آیه فوق دو نظر ارائه شده است :

۱- ای پیامبر(ص) ، پیش از آنکه سخنان فرشته وحی تمام شود ، شتاب در خواندن آیات خوانده شده نکن . ( نظر طبرسی در مجمع البیان و ... )

با این دیدگاه ، پیامبر(ص) ، از کل وحی اطلاع نداشته ، مگر زمانی که آیات نازل می شده است .

۲- ای پیامبر(ص) ، در خواندن وحی شتاب نکن . ( نظر علامه در المیزان )

با این دیدگاه ، پیامبر(ص) ، از کل وحی ، قبل از نزول تدریجی آیات ، اطلاع داشته است .

در ادامه به نظر استاد سید محمد حسینی طباطبایی پرداخته می شود :

درتفسیر مزبور گفته¬اند که رسول¬خدا(ص) به ¬هنگام وحی ـ پیش ¬از آنکه سخنان فرشته تمام شود ـ همراه با او، آیات قرآنی را می¬خواند . آنگاه این آیۀ کریمه نازل شد و او را از شتاب در قرائت نهی نمود .

چنانکه درتفسیر «مجمع¬البیان» آمده است: [معنای آیه اینست که: پیش ¬از فراغت جبریل از ابلاغ قرآن، درخواندن ¬آن شتاب مکن زیرا که پیامبر (ص) به همراه فرشته ، قرآن را می¬خواند مبادا آن را فراموش کند. و این سخن، نظیر گفتار خدایتعالی است ¬که فرمود: لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ (القیامت/ ۱۶). قول مذکور از ابن عبّاس و حسن بصری و جُبّائی گزارش شده است] ۱

تفاسیر جدید نیز این قول¬ را برگزیده¬اند . ( و این نظر دال بر عدم اطلاع پیامبر از آیات ، قبل از وحی هر کدام از آنهاست .)

امّا در تفسیر «المیزان» پس¬از نقل قول مزبور می¬نویسد:

«اگر (برای پیامبرص) دانشی از قرآن پیش ¬از نزول آن وجود نداشت نمی¬توانست در خواندن چیزی که هنوز نازل نشده شتاب ورزد »! ۲

و اما نقد نظر علامه :

در این تفسیر ، نویسنده می¬خواهد بگوید که چون رسول¬ خدا(ص) درخواندن وحی شتاب می¬ورزید، بنابراین پیش ¬از نزول آیات از آن‌ها آگاهی داشت!

و این سخن عجیبی است¬ که با مدلول آیۀ موردبحث نمی¬سازد ، زیرا که رسول ¬خدا(ص) فرمان یافت تا شتاب نورزیده و پس¬ از «پایان گرفتن وحی» آن را بخواند (نه همراه با قرائت جبریل ع) و درصورتیکه پیامبرص از مفاد وحی آگاه بود ، قید پایان ¬گرفتن (مِن قَبلِ أن یُقضی إلَیکَ وَحیُهُ) لازم نمی¬آمد ، بلکه می¬فرمود پیش ¬از آنکه وحی به ¬تو رسد، شتاب نورز و آن را مخوان ( وَ لا تَعجَل بِالقُرآنِ مِن قَبلِ أن یُوحی إلَیکَ)!

علاوه براین ، آیات متعدّدی در قرآن کریم به ¬نحو اطلاق دلالت دارند بر اینکه پیامبر أکرم(ص) پیش¬ از نزول وحی از مفاد آن بی¬اطّلاع بود و رویدادهایی ¬که در صدر اسلام پیش آمد مانند «حادثۀ إفک» و «پرسش دربارۀ أصحاب کهف» و «فترۀ وحی» و امثال این‌ها ، همگی گواه بر این¬معنا شمرده می¬شوند.

خدایتعالی می¬فرماید: وَعَلَّمَکَ مَا لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ وَ کَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَیْکَ عَظِیمًا (النساء/ ۱۱۳) (خدا چیزهایی به تو آموخت که آنها را نمی-دانستی و فضل خدا بر تو بزرگ است).

زیرنویس:

۱- تفسیر مجمع البیان، ج۱۶، ص ۱۴۷. («مَعناهُ لا تَعجَل بِتِلاوَتِهِ قَبلَ أن یَفرُغَ جِبرائیلُ ع مِن إبلاغِهِ فَإِنَّهُ (ص) کانَ یَقرَءُ مَعَهُ وَ یَعجَلُ بِتِلاوَتِهِ مَخافَةَ نِسیانِهِ.... وَهذا کَقَولِهِ: (لا تُحَرِّک بِهِ لِسانَکَ لِتَعجَلَ بِهِ) عَنِ ابنِ عَبّاسٍ وَ الحَسَنِ وَالجُبّائی».)

۲- تفسیر المیزان، ج۱۴، ص ۲۳۲. («فَلَولا عِلمٌ ما مِنهُ بِالقُرآنِ قَبلَ ذلِکَ لَم یَکُن لِعَجَلِهِ بِقِراءَةِ ما لَم یَنزِل مِنهُ بَعدُ» )

مصطفی طباطبایی

محمد صالحی