لیبی پس از تحریم

تاکید استراتژی امنیت ملی آمریکا در سال ۲۰۰۳ بر تقویت همکاری ها با کشورهای تولید کننده انرژی آفریقا, راهکار مهمی برای تقویت امنیت انرژی آمریکا است

آمریکا مدت هاست که به منابع نفت آفریقا توجه می کند. جورج بوش، رییس جمهوری آمریکا بهار امسال، با هدف تامین منافع کشور خود در زمینه انرژی و نیز زمینه سازی برای اجرای یک دیپلماسی مناسب و در سطح عالی، به کشورهای آفریقایی سفر کرد.

توجه به این راهبرد از آن رو اهمیت دارد که آفریقا در گذشته هیچ گاه جایگاهی در سیاست خارجی آمریکا نداشته ا ست. بوش در چهار سال گذشته در سخنرانی های خود اعلام کرده بود که آفریقا در دامنه منافع استراتژیک آمریکا نیست. اما به نظر می رسد قاره آفریقا برای دیپلمات های آمریکا و نیز شرکت های نفتی تگزاسی اهمیت راهبردی رو به افزایشی یافته است. مصرف روزانه سوخت در جهان، ۸۰ میلیون بشکه است که از این مقدار، آمریکا روزانه ۲۰ میلیون بشکه مصرف می کند اما تولید نفت در این کشور تنها ۶ میلیون بشکه در روز است. بنابراین، باید روزانه ۱۴ میلیون بشکه نفت وارد کند که ۱۵ درصد این مقدار از آفریقا تامین می شود. پیش بینی می شود این مقدار تا سال ۲۰۱۵ از ۲۵ درصد فراتر رود. میزان ذخیره نفت آفریقا بسیار عظیم است و پس از خلیج فارس دومین دارنده ذخیره نفتی به شمار می رود. به پیش بینی کارشناسان ، تا سال ۲۰۱۰ میزان تولید نفت کشورهای قاره آفریقا نسبت به کل تولید نفت جهان احتمالا به ۲۰ در صد می رسد. آفریقا نه تنها دارای ذخایر فراوان نفت که موقعیت جغرافیایی میدان های نفتی آن نیز بسیار خوب است. از این رو دورنمای استخراج آن مطلوب است.بیشتر نفت آفریقا نفت خام عالی محسوب می شود که تصفیه و تهیه آن آسان است. این نفت برای تولید سوخت خودرو ها مناسب است. به گزارش شورای همکاری آفریقا ( سازمانی متشکل از سرمایه گذاران خصوصی آمریکایی در آفریقا)، ذخایر نفتی آفریقا ۱/ ۹ درصد از کل ذخایر نفتی دنیا را تشكیل می دهند. میزان کشف ذخایر جدید نفتی در آفریقا از پنج سال گذشته تاکنون، از تمام مناطق دیگر دنیا بیشتر بوده است. قاره آفریقا هم اینک بیش از ۱۱ درصد از تولید نفت جهان را در اختیار دارد و پیش بینی می شود در ۵ سال آینده، افزایشی ۵۷ درصدی داشته باشد. از سوی دیگر، صادرات قطعی نفت و گاز آفریقا ظرف ۱۵ سال آتی دو برابر خواهد شد.در این میان کشور لیبی ، در میان کشورهای شمال آفریقا اهمیت ویژه ای برای ایالات متحده دارد. لیبی علاوه بر داشتن ظرفیت تامین امنیت انرژی برای ایالات متحده، نمونه ای خواهد بود که در صورت کسب موفقیت در تامین منافع اقتصادی خود به دنبال ایجاد روابط با ایالات متحده، می تواند هشداری باشد برای کشور ایران که همچنان در تحریم ایالات متحده قرار دارد.کشور لیبی از لحاظ میزان استخراج نفت، مقام دوم در قاره آفریقا را داراست. این کشور در شمال قاره آفریقا و در سواحل جنوبی دریای مدیترانه واقع شده و ۹۵ درصد اقتصاد آن به نفت خام وابسته است. لیبی دارای منابع فراوان نفت است و میزان ذخیره نفت کشف شده آن در سال ۲۰۰۲ ، به ۲۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون بشکه رسید.میزان ذخایر نفت خام این كشور تا پایان سال ۲۰۰۳ معادل ۳۶ میلیارد بشكه برآورد شده است، اما میزان تولید روزانه نفت کنونی این کشور فقط ۱ میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه است. این میزان فقط نیمی از میزان تولید روزانه نفت این کشور در زمان اوج تولید نفت در سال ۱۹۷۰ است. لیبی به دلیل اعمال تحریم طولانی از سوی ایالات متحده نتوانست از ظرفیت کامل خود در استخراج نفت استفاده کند، اما با توجه به لغو تحریم های آمریکا در این کشور، ظرفیت تولید نفت این کشور به زودی بالا خواهد رفت و همراه با بهبود روابط لیبی با کشورهای غربی ، شرکت های نفتی غربی بار دیگر به این کشور تولید کننده نفت توجه زیادی مبذول داشته اند.کارشناسان معتقدند که بعد از لغو محدودیت های فروش نفت برای لیبی، این کشور میزان استخراج نفت خود را چند برابر افزایش خواهد داد. در همین حال وزیر صنعت نفت لیبی اهداف بلند پروازانه این کشور را مبنی بر سه برابر کردن میزان استخراج نفت تا سال ۲۰۱۰ اعلام کرده است. وزیر انرژی لیبی در ماه آوریل اعلام کرد که لیبی قصد دارد در خلال ۷ تا ۱۰ سال آینده میزان تولید روزانه نفت خود را به ۳میلیون بشکه افزایش دهد. براساس اعلام دولت لیبی این کشور قصد دارد در آینده نزدیک، میزان استخراج و صادرات نفت خود را ۵/۱ برابر افزایش دهد. اما لیبی باید این مسئله را در چارچوب مقررات اوپک اجرا کند، زیرا عضو رسمی اوپک است و باید از سیاست این سازمان پیروی کن، اما کارشناسان غربی عقیده دارند که این کشور از امکانات افزایش فروش نفت استفاده خواهد کرد. در حال حاضر نیز لیبی ۲۰۰ هزار بشکه بیشتر از مقدار توافق شده با اوپک را استخراج می کند.

برای رسیدن به این هدف لیبی نیازمند سرمایه گذاری های قابل ملاحظه ای در صنعت نفت خود است. لغو محدودیت ها از سوی ایالات متحده آمریكا می تواند سبب جذب سرمایه گذاری های خارجی به اقتصاد این کشور شود. وزیر صنعت نفت لیبی معتقد است که در سال های آینده بخش نفت کشور می تواند تا ۳۰ میلیارد دلار را جذب کند.خوش بینی وی قابل درک است. در ماه مارس سال جاری بعد از لغو محدودیت ها از سوی انگلیس، شرکت انگلیسی – هلندی رویال داچ – شل فعالیت خود را در لیبی آغاز کرد. گفتنی است که این شرکت فعالیت خود را نزدیک به ۱۰ سال در این کشور متوقف کرده بود. این شرکت چندی پیش قرارداد استخراج نفت در لیبی را با ارزش ۲۰۰ میلیون دلار انعقاد کرد. به اعتقاد کارشناسان این امر فقط اولین نمونه ظرفیت های سرمایه گذاری در بخش نفتی لیبی است. قیمتهای بالای نفت در بازارهای جهانی، عامل اصلی بازدارنده رشد اقتصادی آمریکاست. براساس ارزیابی کارشناسان ، میزان رشد اقتصادی ایالات متحده در سال ۲۰۰۴ بیشتر از ۶/۴ درصد نخواهد بود و اگر قیمت نفت افزایش یابد، این میزان کاهش خواهد یافت. بنا بر این، بعد از لغو محدودیت ها، آمریکا شرکت های خود را برای همکاری با لیبی تشویق خواهد کرده زیرا افزایش میزان استخراج نفت این کشور قادر است قیمتهای بالای جهانی برای نفت را کاهش دهد و رشد اقتصادی آمریکا را تامین کند.همچنین بسیاری از تحلیل گران صنعتی معتقدند که فرصت های سرمایه گذاری زیادی در لیبی وجود دارد. تعدادی از شرکت های فعال در بخش انرژی سایر کشورها، برای ارزیابی وضعیت کنونی صنایع لیبی و آماده سازی حضور احتمالی شان در این کشور، نمایندگانی را به طرابلس اعزام کرده اند.در این زمینه دولت لیبی قصد دارد قوانین جدیدی درباره سرمایه گذاری در لیبی اعمال کند. به دلیل فرصت های سرمایه گذاری و عرصه رقابت با سایرین، شرکت های آمریکایی می توانند فعالیت خود را در لیبی دوباره از سر گیرند.اما شرکت های آمریکایی در لیبی بی رقیب نخواهند بود . تونی راینش، تحلیل گر مرکز مشاوره انرژی «پی اف سی»، می گوید: عادی شدن روابط میان آمریکا و لیبی، همچنین زمینه ساز حضور سایر شرکت های نفتی دنیا در این کشور است.هم اکنون که شرکت های بزرگ نفتی آمریکایی مشغول ارزیابی فرصت های سرمایه گذاری در لیبی هستند و مقام های رسمی لیبی نیز سرمایه گذاران را به بازگشت به این کشورتشویق می كنند، مناقصه های جدید لیبی پای سایر شرکت های خارجی را برای کسب پروژه های انرژی در لیبی باز کرده است.کشورهای بزرگ غربی از جمله آمریکا ، فرانسه ، آلمان ، انگلستان و ایتالیا مدت هاست که به منابع نفت آفریقا و از آن جمله منابع نفت لیبی توجه می کنند. اما آنها به دلیل فشارهای ناشی از تحریم آمریکا نمی توانستند دراین کشور حضور قابل ملاحظه ای داشته باشند.اما از این پس انگلستان با به کارگیری تدابیری ارتباط سنتی با کشورهای آفریقا را تقویت می کند. این کشور در پایان سال ۲۰۰۳ نشست اتحادیه بریتانیا را در آبوجا پایتخت نیجریه کشور بزرگ تولید کننده نفت آفریقا برگزار کرد. در مارس سال جاری میلادی بلر نخست وزیر انگلستان با «قذافی» رهبر لیبی، ملاقات کرد و روابط دو کشور پیشرفت های چشمگیری داشته است. به طور حتم رهبران دو کشور به مسائل مربوط به منافع نفتی توجه کرده و می کنند.فرانسه نیز به علت آنکه از آغاز با جنگ آمریکا با عراق مخالف بود، در زمینه تامین منافع انرژی در خاورمیانه مورد بی توجهی آمریکا قرار گرفته و کنار گذاشته شده و از این رو منافع راهبردی این کشور با تهدید جدی روبه رو شده است. به همین دلیل این کشور اکنون بیش از پیش به منابع نفت آفریقا از جمله منابع نفتی لیبی اهمیت می دهد.ژاپن برای دستیابی به نفت آفریقای شمالی از جمله نفت لیبی، با چین در رقابت است. ۲۹ سپتامبر ۲۰۰۳، سومین نشست استخراج نفت آفریقا در ژاپن برگزار شد. نمایندگان ۹۹ کشور و ۵۰ ارگان بین المللی در این اجلاس در خصوص استخراج نفت بحث و مشورت کردند. چین نیز دوست قدیمی کشورهای آفریقایی است، اما این کشور در مقایسه با کشورهای غربی دیرتر به استخراج منابع نفت آفریقا از جمله روی آورده است. با توجه به افزایش مصرف نفت چین و نیز لغو تحریم آمریکا علیه لیبی، منابع نفت لیبی برای این کشور اهمیت بیشتری خواهد داشت.