ششمین عارضه دیابت

بیماری های لثه و پریودنتال به عنوان ششمین عارضه دیابت در نظر گرفته می شوند و در صورت عدم درمان, به تحلیل لثه و استخوان و لقی دندان ها منجر می شوند

با توجه به روند رو به افزایش آمار بیماران دیابتی در جامعه و اثرات مخرب و اثبات‌شده این بیماری بر دهان و دندان، کاملا منطقی به نظر می‌رسد که گامی در جهت افزایش دانش و آگاهی عموم مردم نسبت به این بیماری و تظاهرات دهانی‌دندانی ناشی از آن برداشته شود تا با تشخیص و درمان به موقع، از بروز صدمات جبران‌ناپذیر آن جلوگیری به عمل ‌آید....

حتما می‌دانید که دیابت یک اختلال متابولیک پیچیده است که توسط افزایش مزمن قند خون مشخص می‌شود. کاهش تولید انسولین، عملکرد ناقص انسولین و یا ترکیبی از این دو عامل به عدم توانایی گلوکز (قند) برای گذر از جریان خون به سمت بافت‌ها منجر شده که متعاقبا به افزایش سطح گلوکز (قند) در خون و ادرار منجر می‌شود. در این بیماری، سوخت و ساز چربی و پروتئین نیز دستخوش تغییر می‌گردد. دیابت کنترل‌نشده (قندخون ناشتای بیشتر از ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) در ارتباط با ایجاد مشکلات طولانی مدت متعددی در بدن است که مهم‌ترین آنها بیماری‌های میکروواسکولار عروقی چشم، اعصاب و کلیه، بیماری‌های ماکروواسکولار عروقی قلبی و مغزی و افزایش استعداد ابتلا به عفونت و ترمیم ضعیف زخم‌ها است. بیماری‌های لثه و پریودنتال به عنوان ششمین عارضه دیابت در نظر گرفته شده‌اند که در صورت بروز به تحلیل لثه، استخوان، لقی دندان و نهایتا از دست رفتن دندان‌ها منجر می‌شوند.

● وقتی چراغ‌های خطر روشن می‌شوند

علایم کلاسیک دیابت عبارتند از پرنوشی، پرادراری و پرخوری. اگر بیمار هر یک از این علایم را داشت، باید بررسی‌های بیشتر از طریق آزمایشات و مشاوره‌های پزشکی به عمل آید. مهم‌ترین آنالیزهای آزمایشگاهی بیان‌کننده غلظت گلوکز (قند) خون شامل آزمایش قندخون ناشتا، قند اتفاقی و قندخون پس از صرف غذا است اما این آزمایشات هیچ اطلاعاتی در مورد کنترل طولانی‌مدت غلظت گلوکز خون به دست نمی‌دهند. مهم‌ترین آزمایش برای ارزیابی کنترل گلوکز خون در یک فرد دیابتی ارزیابی HbA۱c است که گلوکز خون را در عرض ۶ تا ۸ هفته گذشته نشان می‌دهد. تقریبا تمام بیماران دیابتی از دستگاه «گلوکومتر» برای آگاهی سریع از میزان گلوکز خون خود استفاده می‌کنند. با این ابزار می‌توان با ایجاد یک زخم کوچک روی انگشت، در عرض چند ثانیه گلوکز خون مویرگی را اندازه‌گیری کرد.

● رد پای دیابت در دهان

مهم‌ترین عوارض این بیماری بر دهان و دندان عبارتند از: خشکی و ترک مخاط دهان، سوزش دهان و زبان، کاهش جریان بزاق، تغییر در فلورمیکروبی حفره دهان، افزایش پوسیدگی‌های دندانی، افزایش حجم لثه، تشکیل آبسه، ایجاد بیماری پریودنیت و لقی دندان‌ها. البته این تظاهرات بیشتر در افرادی است که دیابت آنها کنترل نشده و بهداشت دهانی آنها نیز ضعیف است.

● تاثیر متقابل بیماری‌های لثه و دیابت

دیابت موجب افزایش خطر ابتلا و افزایش شدت بیماری‌های پریودنتال در دهان می‌شود. این ارتباط به اندازه‌ای مهم است که انجمن دیابت آمریکا بیماری‌های پریودنتال را ششمین عارضه دیابت بعد از رتینوپاتی (عارضه چشمی)، نفروپاتی (عارضه کلیوی)، نوروپاتی (عارضه عصبی)، بیماری‌های واسکولار (عروقی) و اختلال در ترمیم زخم‌ها اعلام کرده است. تحقیقات نشان داده است که تنظیم قندخون در دیابتی‌ها به کنترل بهتر بیماری پریودنیت و درمان موثرتر آن کمک کرده و متقابلا درمان‌های پریودنتال نیز اثرات سودمندی در تنظیم قندخون دارند. بنابراین اگر فردی بیماری پریودنتال داشته باشد و در عین حال قندخو‌ن‌اش نیز بالا باشد، درمان بیماری و رفع التهاب و عفونت دهانی کمک بسیار زیادی به پایین آمدن قندخون و کنترل دیابت می‌کند.

●‌ ۶ فرمان به دیابتی‌ها در مطب دندانپزشکی

۱) در هر جلسه مراجعه دستگاه سنجش قندخون خود را همراه خودتان به مطب بیاورید.

۲) قبل از هر اقدام درمانی باید قندخون بیمار کنترل شود.اگر کنترل قندخون بیمار در عرض چند ماه اخیر ضعیف بوده باشد، بهتر است آموزش بهداشت دهانی و پاک‌سازی محیط دهان از عوامل میکروبی موضعی توسط جرم‌گیری صورت گیرد اما انجام جراحی لثه تا کنترل کامل قندخون به تعویق افتد.

۳) در صورتی که کنترل قندخون ضعیف است و در عین حال بیمار به صورت اورژانس نیاز به جراحی دارد، تجویز آنتی‌بیوتیک پروفیلاکتیک (پیشگیرانه) قبل از جراحی توصیه می‌شود.

۴) شایع‌ترین مشکل دندانپزشکی در ارتباط با بیماران دیابتیک دریافت‌کننده انسولین، کاهش گلوکز خون (هیپوگلایسمی) است.

۵) باید مراقب بود که قبل از عمل جراحی لثه سطح گلوکز خون بیمار به زیر ۶۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر تنزل نیابد. در صورت پایین بودن بیش از حد قند مصرف آب‌میوه شیرین قبل از عمل توصیه می‌شود تا قندخون به بالای ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد.

۶) در صورت نیاز به جراحی لثه بهتر است کار در جلسات متعدد صورت گیرد و در هر جلسه ناحیه جراحی کوچک باشد تا بیمار به راحتی بتواند به رژیم غذایی نرمال خود بعد از جراحی برگردد و ترمیم زخم بهتر انجام شود.

دیابت چگونه به دهان و دندان صدمه می‏رساند؟مشکلات دهان و دندان ممکن است در هر شخصی ایجاد شود. یک لایه نازک چسبناک با میکروب‏های زیاد (به نام پلاک) روی سطح دندان‏ها ساخته می‏شود. قند خون بالا به رشد میکروب‏ها کمک بیشتری می‏کند و به دنبال آن، لثه‏ها قرمز، ملتهب و متورم می‏شود که با وجود چنین وضعیتی وقتی به دندان مسواک می‏زنید، دچار خون‌ریزی می‏شود. در صورت قند خون بالا در افراد دیابتی مشکلات دهان و دندان بیشتر می‏شود. افزایش قند خون می‏تواند باعث بدتر شدن مشکلات دهان و دندان شود؛ به طوری که با ادامه این وضعیت بیماران دندان‏های خود را از دست می‏دهند. سیگار کشیدن خصوصا در افراد دیابتی بالای ۴۵ سال می‏تواند به بیماری‏های لثه منجر شود. قرمزی و خون‌ریزی در لثه به عنوان اولین نشانه‌های بیماری لثه محسوب می‏شوند که این مساله می‏تواند به عفونت لثه و استخوان‌های نگه‌دارنده دندان منجر شود. اگر التهاب پیشرفت کند، لثه ممکن است از سطح دندان‌ها دور شده و دندان‌ها سست شوند.

دکتر بیتا خواجه‌نوری

متخصص بیماری‌های لثه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی