کاهش ۱۰ تا ۲۰ ساله عمر مفید سدهای کشور

برای لایروبی سدهای کشور نیاز به دانش فنی و تکنیکی است ضمن این که لایروبی سدها به چند روش صورت می گیرد

محدودیت منابع مالی و آبی وزارت نیرو در چند سال گذشته باعث غافل شدن از لایروبی سدهای بزرگ کشور شده و این موضوع به عقیده کارشناسان باعث کاهش عمر مفید سدها می‌شود.

لایروبی نکردن سدها، هزینه زیادی را به این وزارتخانه تحمیل کرده و این در حالی است که وزارت نیرو با کمبود منابع مالی مواجه است. گفته می‌شود، عمر مفید هر سد ۵۰ سال است اما لایروبی نکردن سدهای ساخته شده، عمر مفید آن‌ها را ۱۰ تا ۲۰ سال کاهش داده است.

یک استاد دانشگاه در این زمینه گفت: «لایروبی نشدن سدها حداقل ۱۰ سال عمر مفید آن‌ها را کاهش می‌دهد.» همچنین عضو هیات رییسه کمیسیون انرژی مجلس در این خصوص معتقد است: «لایروبی سدها از جمله تعهداتی است که باید توسط سازندگان سدها صورت گیرد این در حالی است که بسیاری از سدهای کشور از جمله سدهای کرج و سفیدرود و ... به دلیل رسوبات ناشی از سیلاب‌ها حجم آب‌شان کاهش یافته و عمرمفیدشان رو به کاهش است.»

● نیاز به دانش فنی برای لایروبی سد

ناصر رستم افشار، استاد دانشگاه شهید عباسپور با بیان این مطلب افزود: «برای لایروبی سدهای کشور نیاز به دانش فنی و تکنیکی است ضمن این‌که لایروبی سدها به چند روش صورت می‌گیرد.» وی افزود: «با لایروبی سدها می‌توان حجم مرده یا به حساب نیامده آب را هم استحصال کرد.» افشار تصریح کرد: «یکی از روش‌هایی که در لایروبی سدها انجام می‌گیرد به هنگام سیلاب دریچه‌های سدها را به میزان معین باز می‌کنند تا آب به همراه گلاب و رسوبات از دریچه‌ها خارج شود، این در حالی است که برای انجام این روش و خارج کردن سیلاب باید به دقت عمل کرد زیرا در صورت خارج کردن میزان قابل توجه آب منجر به صدمه و ترک سد خواهد شد بنابراین برای انجام این روش نیاز است که به صورت فنی و تکنیکی و با استفاده از تجارب مهندسان خود سد اقدام کرد.»

این استاد دانشگاه صنعت آب و برق اظهار کرد: «دومین روشی که در بسیاری از سدهای کشور انجام می‌شود لایروبی‌کردن در بالا دست سدهاست به طور مثال در سدهایی نظیر سفیدرود و کرج با کاشتن درخت‌ها باعث جلوگیری از ورود رسوبات به داخل دریاچه، رودخانه و در نتیجه سد می‌شویم که در سد کرج این روش به صورت طبیعی به خاطر طبیعت منطقه وجود دارد که نام دیگر این روش (ساس) است.» افشار در ادامه اضافه کرد: «همچنین روش آبخیزداری در بالادست سدها نیز از دیگر روش‌هاست که رسوبات سد را به حداقل می‌رساند.» این استاد دانشگاه شهید عباسپور درخصوص هزینه لایروبی سدها گفت: «هزینه لایروبی سدها به مقدار رسوب سدها بستگی دارد و هر چقدر میزان رسوبات داخل دریاچه سد بیش‌تر باشد هزینه تخلیه و لایروبی آن‌ بیش‌تر می‌شود اما در کل عملیات لایروبی سدها بسیار بالاست و از نظر بهره‌وری و مدیریتی هم لایروبی سدها توصیه نمی‌شود.» وی تصریح کرد: «حتی در بخشی که آب رسوب‌دار از دریچه‌ها خارج می‌شود نیز مقداری رسوب در سد باقی می‌ماند که طی سالیان سال منجر به افزایش رسوبات می‌شود. این در حالی است که با توجه به این‌که لایروبی از بعد مدیریتی و بهره‌وری گاهی توصیه نمی‌شود اما عدم لایروبی سدها نیز باعث کاهش عمر مفید سدها می‌شود؛ زیرا حجم مفید آب در سدها کم می‌شود، در نهایت مشکل بهره‌برداری از آب خواهیم داشت.» حسن مرادی، عضو هیات رییسه کمیسیون انرژی مجلس در این باره می‌گوید: «با توجه به این‌که هر سدی عمر مفیدی دارد در نتیجه مسوولان ذی‌ربط باید در نگهداری از سدها بعد از پایان ساخت عملیات اجرای اهتمام ورزند، ضمن این‌که سدها باید از بعد فنی و ایمنی مورد بررسی قرار گیرند تا دچار مشکل نشوند.»

وی افزود: «همچنین اقداماتی از جمله تعمیر و نگهداری و لایروبی سدها لازم است اجرا شود که هر چند وقت یک بار باید در سدهای کشور صورت گیرد زیرا که ساخت سدها بودجه کلانی را به خود اختصاص می‌دهد بنابراین برای نگهداری آن باید تلاش کرد.» مرادی بیان کرد: «با توجه به کمبود اعتبارات وزارت نیرو و بخش آب، در شرایط فعلی و با توجه به ارزان بودن قیمت آب، لایروبی سدها امکان‌پذیر نیست و این در حالی است که نیاز به شرکت‌های معتبری است تا این عملیات به آن‌ها سپرده شود. عضو هیات رییسه کمیسیون انرژی مجلس اظهار کرد: «عدم لایروبی سدها منجر به سخت‌تر و انباشته‌ شدن رسوبات می‌شود که در نهایت با لایروبی نکردن سدها عمر مفید سدها کاهش می‌یابد و حجم سد و دریاچه را پایین می‌آورد.

وی در خاتمه انباشتگی رسوبات در سدها را مانند پرشدن کاسه‌ای از شن و ماسه و آب دانست و افزود: «پر شدن رسوبات درون سدها نیز همچون کاسه‌ای است که نیمی از آن را شن و نیمی دیگر را آب فراگرفته باشد که در نتیجه بخشی از حجم آب به حساب می‌آید.»

● عدم پاسخ‌گویی مسوولان آبی

طی دو روز اخیر، تماس‌هایی با روابط عمومی شرکت مدیریت منابع آب کشور و معاون وزیر نیرو در امور آب گرفته شد. اما متاسفانه به هر دلیلی از پاسخگویی به سوال خبرنگار «سرمایه» درخصوص لایروبی سدهای کشور امتناع شد، این در حالی است که جای اطلاعات اما مواضع آنان در این گزارش خالی است و پیگیری‌های خبرنگار مربوطه به جایی نرسید.