کم گوی و گزیده گوی

رسانه ملی می تواند موج جدیدی از تولید و نمایش فیلم های کوتاه تلویزیونی راه بیندازد

زیاده‌گویی و اطناب همیشه در فرهنگ و دین ما مورد مذمت قرار گرفته و جای خود را به اختصار و ایجاز و در بعضی موارد سکوت داده است. این روزها در جهان کنونی با گسترش رسانه‌های گوناگون برای ارائه اطلاعات و مفاهیم فرهنگی، هنری و سیاسی باید زبان ایجاز را جستجو کنیم. تماشاگران فعلی که به‌عنوان نسل آینده از آنها یاد می‌کنیم برای دیدن فیلم‌های طولانی یا خواندن رمان‌های چندجلدی فرصت کافی ندارند یا بهتر است بگوییم اصلا حوصله‌اش را ندارند.

در چنین شرایطی گرچه سینمای ۳۵ با فیلم‌های بلندش همچنان بی تماشاگر و با تماشاگر مسیر خودش را ادامه می‌دهد اما رسانه ملی با توجه به لزوم داشتن مخاطب برای ادامه حیات خود باید تدبیری بیندیشد تا هم تعداد بیشتری از مردم پای برنامه‌های تلویزیون بنشینند و همان افراد در مدت زمان مشخصی تعداد برنامه‌های بیشتری را با موضوعات متنوع و آموزه‌های گوناگون تماشا کنند. تلویزیون باید در چنین شرایطی به فراخور نیاز مردم و صرفه اقتصادی به سمت مدیوم کوتاه حرکت کند. فیلم‌های تلویزیونی کوتاه یا در تعریف متفاوتی تله فیلم، بهترین گزینه پیش روی رسانه ملی است تا بیشترین مطابقت را با ذائقه مردم پیدا کند. در این برهه زمانی فیلم‌های کوتاه دیجیتال حرف اول را خواهند زد و این درست برعکس تفکر برخی جوانان است که تلاش می‌کنند داستان‌های ده دقیقه‌ای خود را کش دهند و فیلم‌های ۳۰و ۴۵ دقیقه‌ای خسته‌کننده بسازند. تصور برخی از جوانان این است که آنها زمانی می‌توانند خود را یک فیلمساز حرفه‌ای بدانند که یک فیلم ۳۵ میلی‌متری ۱۲۰ دقیقه‌ای ساخته و از طریق پخش آن در سینماها برای خود کسب وجهه‌ای بنمایند. طبیعتا با چنین نگرشی سازندگان جوان آثار ویدئویی و سینمایی روز به روز از حرکت نوینی که در جهان آغاز شده عقب خواهند افتاد واساسا عده‌ای از فیلمسازان سینمای جوان ساختن آثار کوتاه را پل‌های کوچکی می‌دانند برای عبور و رسیدن به فیلم‌های بلندمدت و هنگامی که قدم به عرصه فیلم بلند می‌گذارند در می‌یابند تا چه اندازه مناسبات حرفه‌ای فیلمسازی خلاقیت آنان را دچار خدشه می‌سازد. اکنون زمان آن رسیده که تلویزیون این فرصت را فراهم کند تا آثار کوتاه، موجز و جذاب جوانان با تفکر و دانش و نگاه نوگرای آنان درهم‌آمیزد تا هم سینمای آینده شاهد کشف سبک‌ها و نگرش‌های تازه باشد و هم ظرفیتی جدید در صداوسیما پیش روی هنرمندان و مخاطبان قرار بگیرد. بازهم به خاطر داشته باشیم در دنیای شلوغ و پرازدحام آینده آدم‌ها حوصله پرحرفی ندارند.

این هم یادمان باشد که کیفیت هنری و فکری یک اثر است که از آن مدیومی تاثیرگذار می‌سازد یا نمی‌سازد. در یک فیلم کوتاه از یک فیلمساز جوان هم می‌توان در بسیاری اوقات شاهد درخشش الماس‌گونه بعضی از فکرهای جوان چندان نافذ و عمیق بود که تا ژرفای دوردست اندیشه نفوذ کند و افق دیگرگونه‌ای را پیش روی بیننده بگشاید. گرچه متولیان امور سینمایی کشور به اهمیت این قلمرو جدید پی برده‌اند، اما باید تصریح کرد هنوز تا رسیدن به آثاری مستقل، ناب، زلال وتاثیرگذار فاصله بسیاری داریم و این گونه مستقل از فیلمسازی همچنان با اشکالات و مشکلات دست و پاگیر مواجه است. هنوز با وجود همه توجهات و اهتمام به این نوع سینما اعتقاد به فیلم کوتاه و باور به توانمندی به ارزش آن در جامعه شکل نگرفته و فرهنگ فیلم کوتاه دیدن جا نیفتاده است، فرهنگی که تلویزیون ملجأ خوبی برای پر و بال دادن به آن و جا انداختنش است.

اما نکته مهمی که نباید فراموش کنیم این است که فیلم کوتاه، هویت مستقل خودش را دارد و تبدیل سریال‌ها به تله فیلم یا کوتاه کردن فیلم‌های سینمایی به هیچ وجه مطلوب نظر ما نیست. فیلم کوتاه هویت خودش را دارد و تقلید از فیلم‌های بلند سینمایی در فیلم‌های کوتاه راه به جایی نمی‌برد. فیلمساز کوتاه بهتر است از زندگی بهره بگیرد تا راه رفته دیگران. در بسیاری کشورها،سینمای کوتاه راهگشا و هدایتگر سینمای بلند است اما از آنجا که فیلم کوتاه در داخل کشور بامشکل بازگشت سرمایه روبه‌روست، باید ارگان‌هایی چون تلویزیون و آموزش و پرورش به حمایت فیلم‌های کوتاه و مختصر بشتابند.

● تلویزیون و هنرمندسازی

ساختن فیلم‌های کوتاه یا حتی تله فیلم بهترین راه برای آموختن الفبای فیلمسازی است. همه کسانی که می‌خواهند فیلم بسازند و ـ به قول جان فورد ـ آن لحظه مخوف تعیین جای دوربین و بازیگران را تجربه کنند باید حداقل یک‌بار پشت دوربین فیلم کوتاه بروند و اگر تلویزیون چنین اختیار و امتیازی را به نسل جوان بدهد، گروهی متخصص و تازه نفس وارد عرصه فیلمسازی در این مدیوم می‌شوند. مدیومی ماندگار که این اعتبار را از تلویزیون خواهد گرفت.

متاسفانه بسیاری از فیلمسازان جوان با رویای ساختن فیلم بلند، در واقع از سر ناچاری به فیلم کوتاه روی می‌آورند. آنها سعی می‌کنند در فیلم‌هایشان تاحد امکان سر به راه باشند و به تهیه‌کنندگان احتمالی آینده نشان دهند کارشان را بلدند و فیلم بلند را به سرانجام خواهند رساند. اغلب آنها موقع ساختن فیلم سوژه‌ای رابر می‌گزینند که مناسب یک فیلم بلند است، اما از آنجا که فرصت کافی برای پرداختن به حواشی و جزئیات سوژه ندارند،‌فیلم به چیزی ناقص تبدیل می‌شود و در مخاطب ایجاد دلزدگی می‌کند.

تلویزیون سال‌های گذشته در سریال سازی با قسمت‌های مستقل و تک محوری مثل «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» و ساخت مینی سریال‌های پنج یا شش قسمتی مسیر خوبی را پیش گرفته و تا حد زیادی توانسته از اطناب بیهوده و مرتبط ساختن همه قضایا به هم به رسم معمول سریال‌های ایرانی فاصله بگیرد، همین رشد نشانه خوبی است که این رسانه در مسیر ساختن فیلم‌های کوتاهی با همین رویکرد قدم‌بردارد و علاوه بر ظهور نسل جدیدی از فیلمسازان، با استفاده از تجربیات فیلمسازان مطرح و قدیمی، گونه‌ای جدید از فیلم کوتاه تلویزیونی را ابداع کند یا حداقل با همان شکل متداول قبلی ادامه داده و باعث رشد و شیوع آن شود.

مریم اکبرلو